جهان در آستانه آزمون سخت
حسن بهشتي‌پور
اخبار حكايت از آن دارد كه پمپئو، وزير خارجه امريكا براي اجتناب از وارد شدن شوك قيمتي به بازار نفت، هشت كشور خريدار نفت ايران را از اعمال تحريم معاف كرده تا به تدريج آنها نفت را از ساير كشورها بخرند. آنها تعهد كردند فعلا به تدريج واردات نفت خود را از ايران كم كنند. مهم‌ترين اين كشورها عبارتند از ژاپن، كره جنوبي، هند و چين . البته پكن از ابتدا اعلام كرده بود به تحريم‌هاي امريكا نمي‌پيوندد. در حسب ظاهر اين شكست سياست امريكا در مورد به صفر رساندن صادرات نفتي است اما در واقع اين مقدمه طرحي است براي اجراي تحريم‌هاي نفتي به صورت تدريجي به گونه‌اي كه بازار نفت بتواند خود را با حذف صادرات نفت ايران تطبيق دهد. ترامپ نيز قبل از آنكه تحريم‌هاي جديد عليه ايران را اعلام كند با همتاي چيني خود وارد گفت‌وگوي تلفني شد تا لااقل جو موجود را بين دو كشور بهبود بخشد زيرا مي‌داند در اين شرايط اختلاف بين واشنگتن و پكن به نفع ايران است. حالا دو طرف پذيرفته‌اند مذاكراتي داشته باشند تا اختلاف‌ها حل شود و قرار است تا 18 روز ديگر در اجلاس سران گروه 20 در آرژانتين با هم ملاقاتي داشته باشند. جان بولتون، مشاور امنيت ملي امريكا ترامپ روز پنجشنبه گفته بود امريكا مايل نيست در جريان تحريم‌هاي ايران به كشورهاي دوست و هم‌پيمان خود آسيب برساند. اين يعني آنكه امريكا مي‌فهمد نمي‌تواند هژموني اقتصادي خود را بدون توجه به تحولات بازار نفت به ديگر كشورها تحميل كند. امريكايي‌ها به صراحت قطعنامه 2231 شوراي امنيت را ناديده مي‌گيرند و قانون بين المللي را زير پا مي‌گذارند و انتظار دارند با استفاده از حربه تحريم و سلطه اقتصادي ساير كشورها را نيز با خود همراه كنند. در چنين وضعيتي تن دادن اتحاديه اروپا به اين سياست افسار گسيخته و قانون‌شكن در عمل راه را براي آلت دست قرار گرفتن اروپا در ساير زمينه‌ها نيز باز مي‌كند.
در اين ميان چين و روسيه نيز بايد تكليف خود را با هژموني سياسي- اقتصادي- امنيتي امريكا روشن كنند؛ اين دو كشور هنوز نتوانسته‌اند واكنش درخور توجه در برابر سياست يكه‌تازي امريكا نشان دهند.
امريكا هفته آينده انتخابات ميان‌دوره‌اي برگزار مي‌كند و افزايش قيمت سوخت مي‌تواند بر حمايت از دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده تاثير منفي بگذارد.در طول ماه گذشته و با مطرح‌شدن نشانه‌هايي از اينكه عرضه‌كنندگان اوپك نفت بيشتري صادر مي‌كنند تا كاهش عرضه را جبران كنند، قيمت نفت خام برنت ۱۴ درصد كاهش پيدا كرد. اين مساله در واقع براي ايران سوال مهمي را مطرح مي‌كند. وقتي قرار است اعضاي اوپك از يك عضو موسس خود در برابر قانون‌شكني امريكا حمايت نكنند، باقي ماندن ايران در اوپك در چنين شرايطي چه ضرورتي دارد؟ آيا اگر ايران در حال حاضر اعلام كند عضويت خود را در اوپك به حالت تعليق در مي‌آورد، دچار ضرر مي‌شود؟
تمام قرائن و شواهد موجود نشان مي‌دهد ايران براي آنكه هزينه سياست‌هاي تحريمي ترامپ را براي امريكا بالا ببرد، لازم است از طريق مذاكرات با كشورهاي مخالف تحريم آنها را به مقاومت در برابر فشارهاي امريكا ترغيب كند. اين ترغيب از طريق تعاملات مختلف قابل تحقق است.
از سوي ديگر متحدان امريكا در اوپك نيز بايد با اين واقعيت روبه‌رو شوند كه ايران براي صادرات نفت خود خارج از توافق‌هاي اوپك آماده است و مي‌تواند بر اساس منافع ملي خود فضاي بازار نفت را تحت تاثير قرار دهد.