نشست بي‌سابقه مسكو با حضور طالبان و نمايندگان 11 كشور بدون نتيجه چشمگير پايان يافت
خوش و بش بين‌المللي با طالبان
شهاب شهسواري
يك هيات از طالبان، براي اولين‌بار حاضر شد روز جمعه در نشستي بين‌المللي به ميزباني روسيه شركت كند و براي گفت‌وگو در مورد آينده افغانستان با نمايندگان شوراي صلح افغانستان و مقام‌هاي كشورهاي خارجي دور يك ميز بنشيند. هرچند طالبان طي سال‌هاي گذشته به صورت مخفيانه گفت‌وگوهاي مختلفي با كشورهاي خارجي داشته است، اما اين اولين‌بار بود كه هياتي از طالبان حاضر مي‌شد در نشستي علني و رسمي با حضور ديپلمات‌هاي بلندپايه از جمله سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه مشاركت كند. نمايندگان 11 قدرت جهاني و منطقه‌اي، از جمله ايران، چين و پاكستان در اين نشست حاضر بودند. هر چند امريكا و افغانستان در فهرست 11 كشور قرار داشتند، اما دولت‌هاي كابل و واشنگتن، مشاركت ناقصي در اين نشست داشتند، مشاركت واشنگتن در سطح ديپلمات‌هاي سفارت و به عنوان ناظر و مشاركت كابل در سطح نمايندگان غيررسمي از شوراي عالي صلح بود. با وجود بي‌سابقه بودن چنين نشستي در اين سطح، گزارش‌هاي خبري نشان مي‌دهد كه هيچ پيشرفت محسوس يا ابتكار تازه‌اي از اين نشست حاصل نشده است. طالبان همچنان بر موضع سنتي خود مبني بر خودداري از گفت‌وگو با دولت مركزي قبل از خروج نيروهاي اشغالگر تاكيد مي‌كند و دولت كابل نيز حاضر به اعزام نمايندگان رسمي خود به اين نشست نشد. تلاش‌ها براي گفت‌وگوي مستقيم با طالبان، از سوي كشورهاي مختلف از جمله پاكستان، عربستان سعودي، دولت مركزي افغانستان و اخيرا ايالات متحده امريكا، بي‌نتيجه مانده است، اما تمايل براي كشاندن اين گروه مسلح اسلام‌گرا پاي ميز مذاكره، همچنان از سوي كشورهاي مختلف دنبال مي‌شود.
با وجود فقدان يك پيشرفت جدي در نشست روز جمعه، نفس انجام اين نشست از اهميت تاريخي برخوردار بود. جايي كه حاجي دين محمد، رييس هيات شوراي عالي صلح افغانستان به عنوان يكي از فرماندهان قديمي مجاهدين كه سابقه جنگ با نيروهاي شوروي را داشت در كنار ژنرال‌هاي ارشد روسيه دور يك ميز نشسته‌بود. تاكنون همه تلاش‌ها براي صلح در افغانستان با شكست مواجه شده است. جنگ 17 ساله امريكا در خاك افغانستان به طولاني‌ترين جنگ فرامرزي امريكا تبديل شده است و با وجود تلاش‌هاي بسيار از جمله استراتژي جديد دونالد ترامپ، رييس‌جمهور اين كشور و افزايش نيروهاي نظامي امريكا در افغانستان، هيچ دورنمايي براي پايان اين جنگ ايجاد نكرده‌اند. افغانستان طي 40 سال گذشته همواره درگير جنگ‌هاي داخلي و خارجي بوده است، هرچند بعد از حمله امريكا يك دولت مورد شناسايي بين‌المللي در كابل حاكم شده است، اما اين دولت همچنان نتوانسته بخش‌هاي بزرگي از خاك افغانستان را به كنترل كامل خود در بيارود. تا جايي كه نزديك به يك سوم از خاك افغانستان، عملا توسط گروه‌هاي مسلح مخالف دولت و گروه‌هاي تروريستي اداره مي‌شود.
تجربه صلح در بازي بزرگ
مسكو كه در دوران شوروي سابقه تجاوز نظامي مستقيم به افغانستان و جنگ 10 ساله و بدون نتيجه در اين كشور را دارد، بعد از حمله امريكا به اين كشور و ادامه 17 ساله جنگ بي‌نتيجه امريكا، تلاش كرده است در سال‌هاي اخير و با ايجاد كانال‌هاي گفت‌وگوي محرمانه با طالبان، دوباره نقش پررنگي در آينده افغانستان براي خود ايجاد كند. ژنرال‌هاي امريكايي مسكو را متهم مي‌كنند كه با هدف زمين‌گير كردن امريكا در افغانستان، از طالبان حمايت تسليحاتي مي‌كند. سرگئي لاوروف روز جمعه در آغاز اين نشست تاكيد كرد: «روسيه براي حفظ يك افغانستان واحد كه در آن همه گروه‌هاي قوميتي در كنار يكديگر با خوشي و صلح زندگي كند، ايستادگي مي‌كند.» لاوروف همچنين نسبت به احتمال توسعه نفوذ گروه‌هاي تروريستي در افغانستان بر اثر ادامه جنگ در اين كشور اظهار نگراني كرد و افزايش نفوذ داعش در افغانستان و احتمال نفوذ اين گروه تروريستي را به كشورهاي ديگر آسياي ميانه خطري براي منطقه توصيف كرد. روزنامه واشنگتن پست با اشاره به ميزباني اين نشست توسط روسيه، با اشاره به ادبيات دوران جنگ سرد كه تجاوز نظامي شوروي به افغانستان و تلاش امريكا براي مهار و گيرانداختن شوروي در اين كشور را با عنوان «بازي بزرگ» توصيف مي‌كرد، مي‌نويسد: «روسيه قصد دارد به بازي بزرگ باز گردد.» حبيبه سرابي، يكي از اعضاي هيات شوراي عالي صلح در اين نشست به خبرنگاران گفته است: «روسيه در گذشته تجربه جنگ در افغانستان داشت، حالا اگر تجربه صلح را هم به دست بياورند، ما از آن استقبال مي‌كنيم.»
با كابل مذاكره نمي‌كنيم
محمد سهيل شاهين، سخنگوي هيات پنج‌نفره‌اي كه از جانب طالبان در اين كنفرانس مشاركت كرده‌بودند بعد از شركت در يك نشست دو ساعته تاكيد كرد كه تا زماني كه نيروهاي امريكايي در افغانستان حضور داشته‌باشند، امكان هيچ گونه مذاكره‌اي در مورد آينده افغانستان وجود ندارد و طالبان حاضر به مذاكره مستقيم با دولت مركزي نيست. طالبان همواره دولت كابل را دست‌نشانده «اشغالگران امريكايي» معرفي كرده است و حاضر به مذاكره با دولت نشده است. محمد سهيل شاهين در جمع خبرنگاران تاكيد كرد: «اين نشست به معناي مذاكره نيست، آنها آمده‌اند تا ديدگاه‌هاي خودشان را تشريح كنند و ما هم آمده‌ايم تا ديدگاه‌هاي خودمان را شرح دهيم.» محمد عباس استانكزي، نماينده ارشد طالبان در اين نشست هم تاكيد كرده است كه اصلي‌ترين خواسته طالبان، عقب‌نشيني تمامي نيروهاي خارجي از خاك افغانستان است. اين نماينده طالبان گفته است: «با توجه به اينكه خواسته ما عقب‌نشيني تمامي نيروهاي خارجي از خاك افغانستان است، قطعا حاضريم براي رسيدن به اين مقصود يك راهكار مسالمت‌آميز را با امريكا در اين زمينه مورد گفت‌وگو قرار دهيم.» وي در عين حال تاكيد كرد: «ما دولت حاكم بر كابل را به عنوان يك دولت مشروع به رسميت نمي‌شناسيم.» با وجود پافشاري طالبان در خودداري از مذاكره با ارگ رياست‌جمهوري كابل، يك نماينده شوراي عالي صلح افغانستان به خبرگزاري ريانووستي روسيه گفته است: «در اين نشست ما پيشنهاد برگزاري ديدار و مذاكره مستقيم را با طالبان مطرح كرديم و از آنها خواستيم در صورت تمايل زمان و مكان انجام چنين گفت‌وگويي را خودشان انتخاب كنند.» دولت افغانستان هم اعلام كرده است كه هيات حاضر در اين مذاكرات، نماينده رسمي دولت نيستند. اين هيات كه از سوي شوراي عالي صلح افغانستان به مسكو اعزام شده‌بودند و دولت‌هاي ايالات متحده امريكا و افغانستان دعوت دولت روسيه براي مشاركت در اين نشست را رد كرده‌اند. با اين حال شوراي عالي صلح افغانستان كه مسووليت پيشبرد تلاش‌ها براي صلح در اين كشور را بر عهده دارد، يك هيات چهار نفره به مسكو اعزام كرده بود.
در ماه‌هاي گذشته، ايالات متحده امريكا به صورت محرمانه سلسله نشست‌هايي را براي مذاكره مستقيم با طالبان آغاز كرده‌بود. از جمله ديدار آليس ولز، معاون دستيار وزير خارجه امريكا در امور آسياي جنوبي و مركزي، با مقام‌هاي طالبان در آستانه برگزاري انتخابات پارلماني در افغانستان، از جمله تلاش‌هاي دولت امريكا براي گفت‌وگوي رودررو با طالبان بود. طي 17 سال حضور نظامي ايالات متحده امريكا در افغانستان، اين كشور همچنان از رسيدن به هدف اعلام شده خود، يعني نابودي كامل گروه‌هاي مسلح مخالف دولت مركزي باز مانده است. امريكا هر چند حاضر نشد به صورت رسمي در اين نشست شركت كند، اما تعدادي از ديپلمات‌هاي خود از سفارت اين كشور در مسكو را به عنوان ناظر به نشست اعزام كرد. جنگ افغانستان طي چهار سال گذشته به صورت مستمر تلفات بيشتري در ميان مردم اين كشور بر جا گذاشته است و تعداد مجروحان و كشته‌شدگان اين نزاع طولاني مدت در دو سال اخير از رقم 10 هزار نفر در سال فراتر رفته است.