انتخابي براي انزواي برزيل؟
رضا شريفي
رييس‌جمهوري جديد برزيل چه راهي را در پيش خواهد گرفت؟ آيا بايد در انتظار آغاز دوراني تازه در امريكاي لاتين باشيم يا صرفا انحرافي موقت در روند پيشين مردم‌سالاري كشور بزرگ اين منطقه را به تماشا بنشينيم؟ اينها سوالاتي است كه با انتخاب رييس‌جمهوري جديد برزيل خاير بولسونارو به عنوان يك راستگراي افراطي در ذهن هر مخاطب آشنا به تاريخ امريكاي لاتين مطرح مي‌شود. خط و مشي متفاوتي كه بولسونارو دنبال مي‌كند، سوال‌هاي بي‌شماري را در سطح منطقه‌اي و بين‌المللي درباره سياست خارجي كه برزيل در سايه رييس‌جمهور جديد در پيش خواهد گرفت به ذهن متبادر مي‌كند.
چرا راست افراطي شايع شد؟
در مورد ظهور و حضور اخير جريان‌هاي راست افراطي در صحنه سياست جهاني مي‌توان به نمونه‌هاي متنوع و بارزي از شرق دور در فيليپين تا غرب اقيانوس پاسفيك در ايالات متحده اشاره كرد كه روي كار آمدن دست راستي‌هاي افراطي در پارلمان‌هاي محلي و ملي تا انتخاب و انتصاب بالاترين رده‌هاي سياسي و قضايي را شامل مي‌شود از ترامپ ضد مهاجر تا دودرته پوپوليست. در توصيف علل مي‌توان با تفسير اقتصادي ساده به مرجع زماني سال 2008 و آغاز دوران ركود اقتصادي بازگشت؛ دوراني كه با انقباض اقتصادي كشورهاي سرمايه‌داري، بيكاري فراگيري طبقه متوسط جوامع صنعتي را درگير خود كرده و اين آغازي بود براي توسعه روزافزون افكار ضد مهاجرتي در جغرافياي درگير بحران. اين شرايط آبشخور مناسبي شد براي رشد و نمو افكار دست راستي از جنس افراطي در عرصه اقتصادي همچنين گسترش مفاهيم سياسي و فرهنگي مرتبط با آن. گرچه در چند سال اخير كشورهاي صنعتي از بحران‌هاي اقتصادي اواخر دهه گذشته فاصله گرفته‌اند لكن مساله مهاجران جنگ‌زده از خاورميانه و آفريقا به تداوم شرايط قبلي كمك مي‌كند. انتخاب ترامپ و پيروزي‌هاي اخير دست راستي‌ها در اروپا از تعميق معضلات مورد اشاره در عرصه جهاني خبر مي‌دهد و البته در آخرين اين نمونه‌‌ها مي‌توان به انتخابات اخير رياست‌جمهوري در برزيل و انتخاب خاير بولسونارو به عنوان يك نامزد به شدت دست راستي اشاره كرد.
در برزيل اما دنباله‌رو ترامپ
براساس گزارش‌هايي كه ان‌بي‌سي و بي‌بي‌سي درباره خط و مشي و سابقه خاير بولسونارو جمع‌آوري كرده‌اند، مي‌توان گفت كه رييس‌جمهور منتخب برزيل تاكنون بارها زبان به ستايش از رييس‌جمهوري امريكا دونالد ترامپ گشوده است و در عمل نيز به دنباله‌روي از سياست‌هاي او خصوصا در عرصه بين‌الملل روي آورده و در چند اعلام موضع اقتصادي و سياسي، نيات راستگرايانه خود را در تعارض با منافع جامعه جهاني آشكار كرده است. مجموعه سياست‌هاي خارجي مناقشه‌‌برانگيز بولسونارو در دو حوزه اقتصادي و سياسي قابل بررسي است؛ شاخص‌ترين سياست‌ها و مواضع اقتصادي جنجالي او در عرصه جهاني شامل اين موارد مي‌شود: انتقاد شديد از جنس روابط تجاري برزيل با چين، تصميم جهت خروج يا تجديدنظر در پيمان تجاري منطقه امريكاي لاتين و در نهايت خروج از كنوانسيون پاريس. از سوي ديگر مهم‌ترين سياست خارجي بحث‌برانگيز رييس‌جمهور جديد برزيل در حوزه روابط بين‌الملل به رسميت شناختن بيت‌المقدس به عنوان پايتخت رژيم اسراييل و پيرو آن تصميم جهت انتقال پايتخت برزيل از شهر تل‌آويو به قدس است. همچنين در اظهارنظري مشهور، وي از خيل مهاجران آفريقايي و خاورميانه به سوي قاره سبز به عنوان اضافات(هدررفت) انساني ياد كرده و از مداراي كشورهاي اروپايي نسبت به آنان انتقاد كرده است. مجموعه اين سياست‌ها و مواضع صرفا در بين سياستمداران دولت فعلي امريكا و برخي دولت‌هاي راستگراي جهان از جمله اسراييل مورد تمجيد و تاييد قرار گرفته در حالي كه بخش بزرگي از جامعه جهاني از اين سياست‌ها به شدت انتقاد كرده است.
تبيين سياست در توييتر
به گزارش اينديپندنت در نگاهي نزديك‌تر به سياست‌هاي خارجي بولسونارو در مورد منطقه خاورميانه بايد به مساله انتقال سفارت برزيل در اسراييل از تل‌آويو به بيت‌المقدس اشاره كرد. سياستي كه با يك توييت از سوي رييس‌جمهوري منتخب برزيل بعد از پيروزي به شكلي رسمي‌تر مطرح شد «ما قصد داريم كه سفارت برزيل را از تل‌آويو به اورشليم(قدس) منتقل كنيم. اسراييل كشوري مقتدر(مستقل) بوده و بايد به قدر كافي(شايسته) به آنها احترام گذاشت». پيرو اين توييت بلافاصله نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل در بيانيه‌اي از اين اظهارنظر او استقبال كرد؛ اين در حالي است كه نخست‌وزير رژيم اسراييل كمي پيش‌تر در مكالمه‌اي تلفني ضمن تبريك پيروزي رييس‌جمهوري جديد برزيل از وي براي سفر به اسراييل دعوت كرده بود.
خطر در كمين برزيل است؟
به گزارش ان‌بي‌سي، سياست‌هاي جنجال‌برانگيز رييس‌جمهور منتخب برزيل همچنين كارشناسان سياست داخلي، ديپلمات‌ها و مقامات سابق دولتي در اين كشور را به انتقاد واداشته است؛ اين منتقدان داخلي با اشاره به سياست‌هاي درونگرايانه خاير بولسونارو نسبت به انزواي اقتصادي و سياسي برزيل هشدار داده‌اند، انزوايي كه نتيجه‌اي جز بازگشت كسادي به روند تجارت و تضعيف صنايع بومي آن كشور نخواهد داشت. شايان ذكر است كه اقتصاد برزيل از سال 2014 به ركود همراه با تورم قابل ملاحظه‌اي مبتلا بوده تا اينكه آمار اقتصادي منتشره در ابتداي سال 2018 به خروج نسبي از اين شرايط گواهي مي‌دهد با رشد اقتصادي يك درصد(در مقابل كمتر از منفي 3 درصد در سال‌هاي 2015 و 2016) و كاهش نرخ تورم به 2.9 درصد.
شايد تجديدنظرهايي در راه باشند
گروهي از كارشناسان اقتصادي و سياسي با اشاره به غيرقابل اجرا بودن بخش بزرگي از سياست‌هاي بحث‌برانگيز اعلام شده توسط خاير بولسونارو نسبت به آنچه در آينده اتفاق مي‌افتد، ابراز ترديد كردند. براي نمونه روبنز باربوسا، سفير سابق برزيل در ايالات متحده در اظهارنظري تحليلي در گفت‌وگويي با ان‌بي‌سي امريكا پيش‌بيني مي‌كند كه رييس‌جمهوري جديد برزيل پس از آغاز به كار رسمي در دفتر خود مورد مشاوره كارشناسان قرار گرفته و نسبت به بسياري از اين سياست‌هاي جنجال‌برانگيز تجديدنظر خواهد كرد.