اجماع دوجناح بر استاني‌شدن انتخابات

اوايل آبان‌ماه امسال، يك فوريت طرحي به تصويب نمايندگان مجلس شوراي اسلامي رسيد كه درصورت تصويب نهايي در صحن علني مجلس و نيز تاييد شوراي نگهبان، انتخابات مجلس شوراي اسلامي به‌صورت استاني برگزار خواهد شد؛ طرحي كه با عنوان اصلاح موادي از قانون انتخابات مجلس در دستوركار جلسه علني روز دوم آبان‌ماه قرار گرفت و نمايندگان پس از بحث و بررسي موضوع استاني‌شدن انتخابات مجلس و استماع نظرات موافقان و مخالفان طرح، به آن راي مثبت دادند.

هرچند بحث درباره موضوع استاني‌شدن انتخابات به عنوان يكي از روش‌هاي تقويت تحزب در كشور و حركت به سوي انتخابات حزبي مربوط به ديروز و امروز نيست و حالا از نخستين‌بار كه بحث استاني‌شدن انتخابات مجلس در قالب طرحي در دستوركار پارلمان قرار مي‌گيرد، بيش از 10 سال گذشته است. چنان كه در سال 86، طرحي با همين عنوان در مجلس شوراي اسلامي مطرح شد و تا حدود 4 سال بعد، يعني تا زمان پايان كار مجلس هشتم همچنان در دست بررسي بود. با اين حال پس از تصويب در مجلس و ارجاع به شوراي نگهبان، اين شورا مخالفتش را با بخشي از طرح كه از قضا به همين ايده استاني‌شدن انتخابات مجلس مربوط بود، اعلام كرد. آنچه شوراي نگهبان در آن زمان، به عنوان علت مخالفتش با مصوبه مجلس اعلام كرده بود، مغايرت برخي جزييات طرح با اصولي از قانون اساسي بود كه بر مشاركت عمومي مردم و اتكا به آراي ملت تاكيد داشت.

همزمان با آغاز به‌كار مجلس نهم بار ديگر بحث از اصلاح قانون انتخابات، با تمركز بر استاني شدن انتخابات مجلس محل بحث نمايندگان قرار گرفت و 4 سال بعد، درحالي كه مجلس نهمي‌ها آخرين سال كاري‌شان را پشت سر مي‌گذاشتند، سرانجام اصلاحات مدنظر خود براي رفع ايرادهاي شوراي نگهبان در اين طرح را اعمال و به تصويب رساندند. هرچند اين اصلاحات همچنان به‌زعم شوراي نگهبان ناكافي بود و در نتيجه بهار 94 هم فرارسيد و طرح مصوب مجلس هشتمي‌ها كه توسط مجلس‌نهمي‌ها اصلاح شده بود، به قانون تبديل نشد.

حال در شرايطي كه بيش از 3 سال ديگر نيز از آن زمان گذشته است، بار ديگر موضوع مطرح‌ شده و چنانچه از شواهد و قرائن پيداست، اين‌بار قرار است اتفاقي متفاوت سرنوشت اين طرح پرماجرا را رقم بزند؛ با اين همه اما آنچه اوضاع فعلي را با شرايط گذشته متفاوت ساخته، آن است كه گروه‌هايي از هر دو جناح حامي اين طرح هستند و در مقابل، جمع مخالفان فاقد انسجام جناحي و تشكيلاتي است. تا آنجا كه به‌ گفته سيدحسين نقوي‌حسيني نماينده نزديك به جبهه پايداري ورامين در مجلس در اين رابطه به «اعتماد» مي‌گويد: «موضوع استاني شدن انتخابات حالا ديگر بحث جناحي نيست و تقريبا همه نمايندگان اصلاح‌طلب و اصولگرايي كه در رويكرد سياسي‌شان ثابت‌قدم بوده و به‌اصطلاح تكليف‌شان با خودشان روشن است، از اين طرح و بطوركلي استاني‌شدن انتخابات و نقش‌آفريني هرچه بيشتر احزاب استقبال مي‌كنند.» اين نماينده اصولگراي مجلس همچنين معتقد است كه عمده مخالفان اين طرح، همان نمايندگان شهرستان‌ها و شهرهاي كوچك هستند و علت مخالفت‌شان نيز عدم توفيق در جلب آراي عمومي در شرايط جديد است.

به هر تفسير حالا اين طرح بار ديگر؛ البته با يك تفاوت بنيادي و تاثيرگذار در دست بررسي‌هاي پارلماني قرار گرفته و در حالي يك فوريت آن در نخستين روزهاي آبان‌ماه به تصويب رسيد، به نظر مي‌رسد جو عمومي حاكم بر مجلس به‌نحوي است كه احتمالا تصويب كليات و جزييات اين طرح با مشكل جدي در مجلس روبه‌رو نشود؛ هرچند عمده مشكل تصويب چنين طرحي، پس از عبور از پارلمان خواهد بود. يعني زماني كه اين طرح براي انطباق با اصول شرع و قانون اساسي در اختيار شوراي نگهبان قرار مي‌گيرد و باتوجه به ايرادهايي كه اين شورا در گذشته به طرح‌هاي مشابه وارد كرده، قاعدتا در اين مقطع نيز بايد شاهد تكرار آن رويه باشيم؛ آن هم در شرايطي كه سخنگوي وقت شوراي نگهبان در ارديبهشت 94 و همزمان طرح استاني شدن انتخابات مجلس براي بار دوم، تاكيد كرده بود كه اگر اين طرح جديد، مشابه طرحي باشد كه در سال 86 به تصويب مجلس هشتم رسيده بود، طبيعتا اين شورا نيز مجددا با آن مخالفت خواهد كرد.

در اين ميان اگرچه برخي جزييات طرح جديد مجلس‌دهمي‌ها كه با 121 امضا در دستوركار پارلمان قرار گرفت به ‌روشني مشابه طرح قديمي در مجالس قبلي است اما نمايندگان تاكيد دارند كه اين طرح مشكلي در مسير تاييد شوراي نگهبان نخواهد داشت. مسعود رضايي نماينده اصلاح‌طلب شيراز و نايب‌رييس كميسيون اجتماعي مجلس يكي از طرفداران استاني‌شدن انتخابات، از جمله اين نمايندگان است و حال، آن‌چنان كه به «اعتماد» خبر داده است، بعضي از اعضاي شوراي نگهبان به طور شفاهي از موافقت اين شورا با موضوع استاني‌شدن انتخابات مجلس سخن گفته و باتوجه به آنكه چيزي بيش از يك سال تا زمان برگزاري انتخابات مجلس يازدهم در اسفند 98 باقي مانده است، بايد كم‌كم منتظر تهيه و انتشار فهرست‌هاي انتخاباتي استاني باشيم.