تاريخ به روايت فاتحان

سال گذشته در روزنامه گاردين گزارش مفصلي منتشر شد، درباره تاريخ‌نگاري جنگ جهاني اول. گزارش گاردين آمار جالبي مي‌دهد درباره سربازان جنگ جهاني اول. سربازاني كه قدرت‌هاي جهاني از مستعمرات‌شان و به زور روانه جبهه‌هاي جنگ كردند. اين گزارش نشان مي‌داد كه جهان غيرغربي، با همه بلايايي كه بر سرش آمد و با همه اين تلفات تا چه حد از روايت‌هاي رسمي غايب است و يادبودهايي كه براي اين جنگ برگزار مي‌شود تماما اروپايي است. در اين گزارش نقل‌قولي از ماكس وبر وجود دارد كه در سپتامبر 1917 مي‌نويسد: «امروز و در جبهه غرب، تفاله‌هاي آفريقايي و وحشي‌هاي آسيايي و همه دارودسته‌هاي دزدان بي‌ريشه جهاني روبه‌روي هم قرار گرفته‌اند». وبر به ميليون‌ها سرباز و كارگر هندي، آفريقايي، عرب، چيني و ويتنامي اشاره كرده كه در ارتش‌هاي بريتانيا و فرانسه به خدمت گرفته شدند. امپرياليست‌هاي بريتانيايي كه با كمبود نيروي انساني در جبهه‌ها مواجه بودند، نزديك به 1.4 ميليون سرباز هندي را به خدمت خود درآوردند. فرانسه نزديك به 500 هزار نفر را از مستعمره‌هايش در آفريقا و اندونزي فراخواند. نزديك به 400 هزار نفر آفريقايي- امريكايي در ارتش امريكا حاضر شدند. سربازان گمنام واقعي جنگ جهاني اول مبارزان غير سفيد بودند. پيش از آغاز جنگ، اين مردم چيزي جز «بردگاني كثيف محسوب نمي‌شدند كه به هيچ دردي غير از كشيدن ارابه‌ها نمي‌خورند. اما وقتي ماشين كشتار اروپايي نيازمند طعمه‌هاي جديد شد، همين افراد به خدمت فراخوانده شدند. اما اين مستعمراتي‌ها در تاريخ عامه جنگ در حاشيه باقي مانده‌اند. آنها در مراسماتي مثل «روز يادآوري» جايي ندارند. مراسم‌هاي پرشماري كه در همه آنها جنگ جهاني اول، خودآزاري شگفت‌انگيز اروپايي قلمداد مي‌شود. در تمام قرن گذشته، جنگ گسستي عظيم در تمدن غربي مدرن تلقي مي‌شود، فاجعه‌اي توضيح ناپذير كه قدرت‌هاي متمدن اروپايي پس از دوره «صلح طولاني قرن نوزدهم» وارد آن شدند. در زمان جنگ جهاني اول همه قدرت‌هاي غربي قائل به سلسله مراتبي نژادي بودند كه حول پروژه مشترك بسط و گسترش قلمرويي قرار داشت. در 1917 ويلسون، رييس‌جمهور امريكا مقصودش را آشكارا بيان كرد: حفظ «تمدن سفيد و سلطه‌اش بر كره زمين». ايده‌هاي مربوط به انتخاب نژادي همه جا حاضر بودند و اين اضطراب در نشريه‌هايي چون ديلي‌ميل خود را نشان مي‌داد كه نگران زنان سفيدپوستي بود كه با بومياني رابطه برقرار مي‌كردند. اين گزارش‌ها و نمونه‌هاي متعدد ديگر نشان مي‌دهد كه تا چه حد روايت بديهي قلمداد شده درباره جنگ جهاني اول، ايدئولوژيك و غرب‌محور است.