تحريف جمعيت!
عباس عبدي
در خبرها آمده است كه تعدادي از افراد در رابطه با پژوهش‌هاي جمعيت‌شناسي بازداشت شده‌اند. روزنامه‌اي كه اين خبر را نوشته، آنها را افراد نفوذي در حوزه جمعيت دانسته و اينكه با چراغ خاموش و تحريف آمار بحران جمعيتي و عادي جلوه دادن اين موضوع مانع از رسيدن آژير خطر جمعيت به گوش برخي مسوولان مي‌شدند و حتي متهم هستند كه با لابي‌گري در سازمان ملل تمامي گزارش‌هاي اين سازمان درباره بحران جمعيتي ايران را پاك كرده‌اند. به‌طور معمول درباره اين‌گونه پرونده‌ها چيز چنداني نمي‌توان يا بهتر است، بگوييم كه نبايد گفت. به ويژه اينكه دادگاه‌ها را علني نمي‌كنند و وكلاي ويژه بايد بگيرند و علت آن نيز روشن است و برداشت عمومي هم نسبت به احكام چيز ناشناخته‌اي نيست. در اين يادداشت كوشيده مي‌شود كه قدري درباره مساله جمعيت و ادعاهاي مطرح شده سخن گفته شود.
1- اگر از بنده بپرسند، دقيق‌ترين آمار در كشور درباره چه موضوعي است، بدون ترديد جمعيت را خواهم گفت، بعيد مي‌دانم آمار موضوع ديگري به اين دقت در دسترس باشد. به نظر من حتي بودجه و ميزان صادرات و واردات نيز دقت كافي ندارند و در استفاده از ارقام آنها بايد محتاط بود. ولي جمعيت چنين نيست. اول اينكه همه شناسنامه و كارت ملي دارند، رويدادهاي چهارگانه تولد، فوت، ازدواج و طلاق ثبت مي‌شود. به ويژه تولد و فوت. به علاوه هرچند سال يك سرشماري داريم كه با ريز جزييات از جنسيت، سن، محل سكونت، مهاجرت، سواد، شغل و فعاليت، مسكن، تسهيلات زندگي، معلوليت، خانواده و... همه و همه ثبت و ضبط مي‌شوند. از ۶۲ سال پيش تاكنون 9 سرشماري انجام شده كه همه اطلاعات آن با جداول مربوط از طريق سايت مركز آمار در دسترس عموم است. دفتر جمعيت سازمان ملل و دفتر منطقه‌اي آن و نيز موسسات ايراني و سازمان ثبت احوال مطالعات بسيار مفصلي درباره جمعيت كرده‌اند و همه يا اكثر آنها در دسترس است. هيچ داده غيرقابل دسترسي از جمعيت وجود ندارد. دانش آن اگرچه ساده نيست ولي چندان پيچيده هم نيست كه كسي نتواند دوغ را از دوشاب در نظرات و تحليل‌هاي جمعيتي تشخيص دهد. خوشبختانه از همه جناح‌ها هم نيز در ميان كارشناسان جمعيتي وجود دارند. آمار آن نيز تقريبا به طور كامل آمار رسمي است. كسي نمي‌تواند آن را تحريف كند.
2- كاهش رشد جمعيت در ايران نه توطئه جهاني بود و نه چيز چندان عجيبي. هرچند به عللي بيش از حد انتظار با كاهش مواجه شد. خوشبختانه جايزه جهاني آن را هم در سال ۱۳۷۸ وزير اصولگراي بهداشت و درمان گرفت و اگر يك اصلاح‌طلب اين جايزه را برده بود امروز بايد پاسخگو مي‌شد. با تمام اينها همچنان جمعيت ايران رشد معقولي دارد.
متولدين ايراني در سال‌هاي 1380 تاكنون حدود 400 هزار نفر در سال يا حدود 35 درصد افزايش داشته است. اين آمار متولدين در ايران در سازمان ثبت احوال كشور است.
جالب اينكه طي اين سال‌ها تعداد مرگ‌ومير تفاوت چنداني نكرده است حتي كمتر نيز شده و اين به علت بهبود وضعيت بهداشتي و درماني و بالا رفتن اميد به زندگي است و يكي از علل كاهش زاد و ولد همين بهبود وضع بهداشت است. بنابراين رشد جمعيت در حال حاضر حدود ۱.۳ درصد در سال است. كافي است كه گفته شود در سال 1395، جمعيت كشور، حدود 80 ميليون نفر بود و در سال 1390، حدود 76 ميليون نفر كه در همين مدت 5 سال، حدود 6 درصد بر رشد جمعيت كشور افزوده شده است و اينها نه چيز محرمانه‌اي است و نه پيچيده. البته انتظار مي‌رود كه به مرور روند رشد جمعيت كشور كمتر شود ولي بعيد است كه در آينده نزديك اين رشد به صفر برسد.
3ـ ترديدي نيست كه اصل توجه و نگراني مقامات عالي نظام نسبت به جمعيت اهميت داشته و منطقي است. هر چند اين آمار نشان مي‌دهد كه اين نگراني در كوتاه‌مدت چندان جدي نيست. ولي نبايد فراموش كرد كه كاهش رشد جمعيت بيش از اينكه ريشه در سياست‌هاي كنترل جمعيت داشته باشد، ريشه در تحولات اجتماعي دارد. اگر رشد جمعيت ايران كم نمي‌شد، دولت اصولگراي 1384 تا 1392 كه در اوج ورود نيروي كار به بازار بود ولي نتوانست شغلي ايجاد كند، اكنون بايد با حداقل ۱۰ تا ۱۵ ميليون جوان بيكار مواجه مي‌بوديم كه خطرناك‌ترين لشكر براي ثبات اجتماعي بودند. ضمن اينكه توقف رشد اقتصادي موجب به تاخير انداختن ازدواج جوانان و پرهيز از فرزندآوري شده است.
مهم‌تر از اينها اينكه دكتر زنجاني از كارشناسان معتبر جمعيت‌شناسي؛ جمعيت ايران را در سال ۱۴۱۰ در سه سناريو برآورد كرده كه كمتر از ۹۳ ميليون نخواهد بود. جالب اينكه ايشان از اولين جمعيت‌شناساني بود كه سال‌ها پيش از اين متوجه مشكل رشد جمعيت ايران شد. آنچه جمعيت ايران را تهديد مي‌كند بيش از اينكه كاهش زاد و ولد باشد، مهاجرت از كشور است كه ايشان در برآورد خود تعداد آن را محاسبه كرده است. بنابراين به جاي تاكيد بر زاد و ولد بايد كوشيد علل مهاجرت از كشور را از ميان برد و بازگشت و مهاجرت به كشور را تقويت كرد.
البته بعيد است كه اين حرف‌ها را دست‌اندركاران امر ندانند، ولي خوب لازم است كه هرازگاهي از اين موضوعات طرح شود و قدري ذهنيت‌ها را منحرف و درگير ماجرا كرده و عده‌اي را نيز دچار تشويش خاطر كنند. ولي واقعيت اين است كه دود اين نوع مطالب و اظهارات به چشم مردم خواهد رفت. جامعه‌اي كه اطلاعات جمعيت‌شناسي آن قابل تحريف باشد، بعيد است كه هيچ چيز غيرتحريف‌شده‌اي در آن يافت شود!!