تاكيد وزير نيرو بر لزوم پرهيز از تصميم‌گيري جزيره‌اي براي مديريت منابع آب
هرگز، جدا جدا درمان نمي‌شود
امين شول سيرجاني
مديريت منابع آب بدون شكل‌گيري فهم مشترك ميان دستگاه‌هاي مسوول ممكن نيست. اين چكيده بخشي از مهم‌ترين سخنان رضا اردكانيان، وزير نيرو در گفت‌وگو با خبرنگاران است. اردكانيان كه ديروز در يك نشست خبري درباره آخرين وضعيت بخش آب و برق كشور سخن مي‌گفت؛ قسمت قابل توجهي از سخنانش را به تشريح وضعيت مديريت منابع آب و مسائل مربوط به آن اختصاص داد. طرح اين پرسش كه چرا طرح تعادل‌بخشي سفره‌هاي آب زيرزميني موفقيت‌آميز نبوده است؛ موجب شد تا وزير نيرو به صراحت بر لزوم شكل‌گيري يك جريان منسجم ميان دستگاهي در حوزه آب تاكيد كند: «من هم قبول دارم كه در طرح تعادل‌بخشي سفره‌هاي آب زيرزميني موفق نبوديم اما وزارت نيرو به تنهايي متولي آب نيست. من مي‌توانم طوري پاسخ بدهم كه مشكلات بر گردن سازماني ديگر بيفتد اما اين روش اشتباه است چون دستگاه‌هاي ديگر هم توجيهات خاص خودشان را دارند. ما بايد جمعي فكر كنيم و جمعي تصميم بگيريم اما در سطح ملي نسخه واحد مديريت منابع آب‌هاي زيرزميني نداريم.» سخنان اردكانيان نشان‌دهنده اين نكته بود كه اجراي طرح تعادل‌بخشي سفره‌هاي زيرزميني پيچيدگي‌هاي اجرايي زيادي داشته در نتيجه به گفته او قرار است در چند نقطه از كشور اين طرح به صورت آزمايشي اجرا شود: «به اين نتيجه رسيده‌ايم كه به صورت پايلوت بايد از چند نقطه شروع كنيم و همه دستگاه‌هاي ذي‌نفع هم به ميدان بيايند و آنجا يك همكاري شكل بگيرد.» او از وزارت كشور به عنوان يك بازوي مهم اجرايي در حوزه مديريت بهينه منابع آب ياد كرد و گفت: «براي اين كار استاندارها بايد به ميدان بيايند. اخيرا به استاندار خراسان رضوي گفتم تا زماني كه سياست شما بر مديريت بهينه مصرف متكي باشد تمام اختياراتم را در حوزه آب به شما تفويض مي‌كنم.» به گفته وزير نيرو نگاه جديد به شيوه مديريت منابع آب بايد در وزارت نيرو هم جاري شود از اين رو قرار است در بخش آب وزارتخانه تغييراني ايجاد شود. اردكانيان گفت: «گفتمان جديد وزارت نيرو مبتني بر مديريت توامان عرضه و تقاضا خواهد بود و به زودي الزامات آن را فراهم مي‌كنيم. هم در دانش عمومي و هم در تجهيزات بايد اين مديريت توامان زمينه‌اش فراهم شود.»
تاكيد بر واقعي شدن قيمت آب
در سال‌هاي اخير كارشناسان بخش كشاورزي بر لزوم افزايش بهره‌وري در بخش كشاورزي و مصرف بهينه آب تاكيد كردند اما عملا در اين زمينه استراتژي روشني در كشور در دستور كار قرار نگرفته است. اردكانيان هم كه نمي‌خواست به‌طور صريح از بخش كشاورزي انتقاد كند، همين حرف را با ادبياتي ديپلماتيك مورد تاكيد قرار داد. او بر لزوم واقعي شدن قيمت آب تاكيد كرد و گفت: «استفاده قابل توجه آب در بخش كشاورزي و بهره‌وري اندك آن نكته‌اي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد. يكي از دلايلي كه كشاورزان به تغيير الگوي كشت پاسخ مثبت نمي‌دهند اين است كه آب يك كالاي اقتصادي براي‌شان محسوب نمي‌شود. البته اين موضوع به معناي افزايش قيمت آب نيست. بلكه بايد سازوكاري در نظر گرفته شود كه كشاورز بداند كه آب به عنوان يك كالاي اقتصادي سوبسيددار در اختيار آن قرار مي‌گيرد و تا زماني كه ارزش واقعي آب شناخته نشود، نمي‌توانيم نسبت به كاهش مصرف آب اميد داشته باشيم و اين موضوع نيز با نامه‌نگاري دو وزير حل نخواهد شد. بلكه تنها با ايجاد درك عمومي از ارزش آب فراهم مي‌شود.» اردكانيان از اينكه به مساله آب مجازي در كشور توجه نمي‌شود هم انتقاد كرد و گفت سياست كشور بايد مبتني بر اين باشد كه به جاي صادرات آب مجازي به واردكننده محصولات كشاورزي تبديل شود. زيرا: «در غير اين صورت با چالش‌ها و مشكلاتي جبران‌ناپذير مواجه خواهيم بود.»
وزير نيرو درباره طرح‌هاي انتقال هم توضيحاتي داد و گفت هيچ طرحي بدون مطالعه كارشناسي در كشور مجوز نخواهد گرفت. اردكانيان درباره انتقال آب درياي خزر به سمنان گفت: اين طرح هم از اين برنامه جدا نيست. بنده به عنوان وزير نيرو وعده مي‌دهم كه هيچ طرحي كه بحث اجرا شدن آن در ميان است، وارد مرحله اجرا نمي‌شود؛ مگر آنكه از پشتوانه كارشناسي بهره‌مند باشد و تمام سازوكارهاي آن، پيش‌بيني شده باشد.
مذاكره با افغانستان بر سر هيرمند
وضعيت اسف بار كمبود آب در استان سيستان و بلوچستان و عدم اختصاص حقابه هيرمند از سوي افغانستان يكي ديگر از بخش‌هاي مهم نشست خبري وزير نيرو بود. رضا اردكانيان با تشريح روند مذاكرات ايران و افغانستان، گفت كه اين مذاكرات در ماه‌هاي اخير به تصميم‌گيري عملياتي مناسبي منتهي شده و قرار است به زودي دستگاه‌هايي براي اندازه‌گيري آب هيرمند با نظارت دو كشور نصب شود تا اختلاف نظر بر سر ميزان آب موجود و ساير موارد از ميان برود. اردكانيان همچنين از آمادگي اين وزارتخانه براي اجراي طرح احداث آب‌شيرين‌كن در درياي عمان و انتقال به سيستان و بلوچستان خبر داد و گفت: وزارت نيرو براي اين طرح آب بودجه تخصيص داده است و از مشاركت بخش خصوصي استقبال مي‌كنيم.
او درباره برنامه‌هاي وزارت نيرو براي مديريت آب‌هاي مرزي هم گفت: در اين زمينه از هيچ كدام از حقوق ملي و حقابه‌هاي كشور نخواهيم گذشت. بايد خيلي سال قبل مركز مطالعات آب‌هاي مرزي را تاسيس مي‌كرديم كه متاسفانه اين امر محقق نشد. اما هنوز هم دير نيست و اين مركز را براي تامين حقوق كشور تاسيس مي‌كنيم.