گروه ديپلماسي
هشت سال پيش زماني كه بحران داخلي در سوريه آغاز شد و شهرهاي بزرگ اين كشور يكي‌يكي سقوط كردند و در اختيار گروه‌هاي شبه‌نظامي مسلح قرار گرفتند، كسي پيش‌بيني نمي‌كرد كه زماني ديپلمات ارشد مهم‌ترين حامي دولت مركزي سوريه بتواند به سادگي در خيابان‌هاي پايتخت اين كشور تردد كند. اگر رفت و آمد ديپلماتيكي تاكنون به دمشق وجود داشت، تحت شديدترين تدابير امنيتي و در مناطق حفاظت شده انجام مي‌شد. اما روز گذشته تصاوير قدم زدن محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در خيابان‌هاي دمشق و خوش و بش او با كسبه محلي كه توسط خبرنگار اعزامي اعتماد در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شد، نشاني تازه از تغيير شرايط سوريه داشت. اكنون نه‌تنها آرامش بعد از 8 سال در حال بازگشت به سوريه است، بلكه همان دولتي كه قرار بود چند هفته‌اي نابود شود، از متحدان خود در مبارزه با تروريسم ميزباني مي‌كند و ديدگاه مردم عادي سوريه نسبت به كمك‌هاي ايران براي مبارزه با تروريسم، قدرشناسانه است. محمدجواد ظريف، صبح روز سه‌شنبه براي سفري دو روزه به سوريه و تركيه وارد دمشق شد. دستور كار اين سفر كه يك ماه بعد از اولين سفر بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه به تهران، بعد از آغاز بحران سوريه انجام مي‌شود، رايزني در مورد روند سياسي سوريه به‌ويژه روند آستانه، بررسي روابط دوجانبه و پيگيري توافق‌هاي گذشته ميان دو كشور بود. محمدجواد ظريف، اين سفر را در پاسخ به دعوت مستقيم بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه انجام مي‌دهد كه در سفرش به تهران موفق به ديدار با او نشده بود. ظريف روز سه‌شنبه ضمن ديدار با بشار اسد، رييس‌جمهور، با عماد خميس نخست‌وزير و وليد معلم، وزير خارجه اين كشور ديدار و گفت‌وگو كرد. ظريف همچنين با همراهي فيصل مقداد، قائم‌مقام وزارت خارجه سوريه، به زيارت حرم حضرت زينب(س) رفت و بعد از ديدارش با وزير خارجه سوريه از حرم حضرت رقيه(س) هم زيارت كرد.
ديدار با اسد
محمدجواد ظريف كه در سفر 7 اسفند بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه به تهران، به دليل آنچه «برخي ناهماهنگي‌ها» عنوان شده بود، در محل ديدار حضور نداشت، به دعوت مستقيم رييس‌جمهور سوريه به اين كشور سفر كرده است. بشار اسد در اين ديدار بار ديگر اقدام غيرمسوولانه امريكا عليه سپاه پاسداران انقلاب ايران را محكوم و تاكيد كرد: اين گام كامل‌كننده سياست‌هاي اشتباهي است كه امريكا در پيش گرفته است و مي‌توان اين گام را يكي از دلايل اصلي بي‌ثباتي در منطقه دانست. به گزارش سانا، رييس‌جمهور سوريه به ملت ايران و بستگان قربانيان سيل‌ها كه شماري از استان‌هاي ايران را فرا گرفته است؛ تسليت گفت. بشار اسد تاكيد كرد: «پايبندي به اصول و مواضع ملي و در اولويت قرار دادن منافع ملت، ضامن حمايت از هر كشوري و ضامن حفاظت از وحدت آن و مقابله با هرگونه توطئه خارجي است.» محمدجواد ظريف نيز در اين ديدار تاكيد كرد: «تغييرات اوضاع در منطقه نشانگر نياز به تقويت هماهنگي بين دو طرف در همه سطوح منطقه‌اي و بين‌المللي است، چرا كه براي دو كشور منفعت دارد و به تقويت امنيت و ثبات در كل منطقه كمك مي‌كند.» وزير امور خارجه ايران تصميم دولت امريكا در مورد جولان اشغالي سوريه را محكوم و بيان كرد: «اين تصميم جزيي از تصميم‌هاي دولت امريكا در مورد قدس و سپاه پاسداران انقلاب است و نشانگر شكست سياست‌هاي واشنگتن در منطقه و سستي موضع دولت امريكاست.» وليد المعلم وزير امور خارجه سوريه و بثينه شعبان مشاور سياسي و رسانه‌اي رييس‌جمهور سوريه و دكتر فيصل المقداد معاون وزير امور خارجه سوريه و دكتر شفيق ديوب مدير اداره آسيا در وزارت خارجه سوريه در اين ديدار نيز حضور داشتند.
ظريف در جمع خبرنگاران در مورد ديدارش با اسد تاكيد كرد: «گفت‌وگوي خوبي داشتيم و درباره موضوعات منطقه‌اي، روند صلح آستانه و روابط دوجانبه ايران و سوريه هم گفت‌وگو كرديم. ما هميشه در كنار مردم سوريه هستيم و با دولت سوريه و مردم سوريه براي بهبود وضعيت اقتصادي هر دو كشور همكاري خواهيم كرد و معتقدم از طريق همكاري مي‌توانيم شرايط زندگي را براي هر دو ملت ارتقا دهيم.» ظريف 7 ماه پيش هم در سفري به دمشق با بشار اسد ديدار كرده بود، اما ديدار روز سه‌شنبه وزير امور خارجه كشورمان با رييس‌جمهور سوريه بعد از سفر اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهور به دمشق در بهمن‌ماه و بشار اسد به تهران و ديدارهايش با مقام معظم رهبري و رييس‌جمهور اسلامي ايران، حسن روحاني در اسفند ماه انجام مي‌شود. يكي از اهداف اين ديدار پيگيري توافق‌ها و تفاهم‌هايي بود كه در ديدارهاي پيشين رهبران دو كشور شكل گرفته‌اند. ظريف در گفت‌وگو با خبرنگاران با بيان اينكه درباره همكاري‌هاي اقتصادي نيز گفت‌وگوهاي بسيار خوبي داشتيم، بيان كرد: «تصميمات خوبي در دو كشور براي همكاري بين دو كشور و بخش خصوصي و دولتي دو كشور در حوزه اقتصادي اتخاذ شده است.» وزير خارجه ادامه داد: «درباره ترانزيت بين ايران، عراق و سوريه نيز بحث‌هاي خوبي در سفر آقاي روحاني به بغداد و همچنين سفر عادل عبدالمهدي به ايران صورت گرفت و اميدوارم اين اقدامات در جهت صلح و امنيت منطقه و منافع مردم منطقه به ويژه مردم ايران، عراق و سوريه باشد.»
همفكري كشورهاي مترقي
وزير امور خارجه كشورمان در ابتداي ورود به سوريه، با اشاره به رويداد هفته‌هاي جاري در منطقه، به‌ويژه اقدامات امريكا در شناسايي انضمام بخش تحت اشغال سوريه به رژيم اشغالگر صهيونيستي و شناسايي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به عنوان سازمان تروريستي خارجي تاكيد كرد كه «كشورهاي مترقي» بايد براي جلوگيري از شكل‌گيري «قانون جنگل توسط دولت ايالات متحده» همكاري و همفكري كنند و محمدجواد ظريف در بدو ورود به دمشق در جمع خبرنگاران گفت: «سفري كه امروز به دعوت مقامات عالي سوريه به سوريه داريم براي هماهنگي در مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي و همين‌طور اجراي توافقات مسوولان دو كشور و روساي جمهور در حوزه روابط دوجانبه است و بعد از اينجا سفر ديگري با همين اهداف به تركيه خواهم داشت.» رييس دستگاه ديپلماسي افزود: «در چند هفته گذشته تحولات مهمي در منطقه ما رخ داده كه مهم‌ترين اينها واكنش مستاصلانه ايالات متحده به شكست‌هايي است كه در ماه‌هاي قبل از مردم منطقه دريافت كرده است. در پي پيروزي مردم سوريه بر تروريست‌هايي كه توسط امريكا حمايت مي‌شدند، پاسخ آن را آقاي ترامپ از طريق اعلام شناسايي اقدام غيرقانوني رژيم صهيونيستي در اشغال جولان از يك طرف و قرار دادن سپاه در ليست امريكايي گروه‌هاي تروريستي از سوي ديگر نشان داد.» ظريف تاكيد كرد: «اين دو واقعيت را مي‌توان نشان داد يكي شكست‌هاي پي در پي امريكا و دوم اينكه سياست امريكا و سياست كنوني كاخ سفيد صرفا در خدمت اهداف رژيم صهيونيستي و شخص نتانياهوست و به عنوان هديه انتخاباتي، اين كارها را آقاي ترامپ براي آقاي نتانياهو انجام مي‌دهد.» وي گفت: «در اين شرايط نياز است كشورهاي مترقي با هم همفكري داشته باشند، كشورهايي كه معتقد به حقوق بين‌الملل هستند و معتقدند حقوق بين‌الملل بايد توسط همه رعايت شود نه قانون جنگل توسط ايالات متحده و نياز به همفكري و همكاري است.» ظريف گفت: «مردم و دولت ما اعلام آقاي ترامپ هم درباره سپاه و هم درباره بلندي‌هاي جولان را به شدت محكوم كردند و نياز است كه با دوستان سوري درباره نحوه برخورد با اين حركت غيرقانوني صحبت كنيم و همين‌طور درباره پروژه مشتركي كه ما و سوريه براي بازگشت صلح و ثبات به سوريه داريم و نياز است كه مسير سياسي بعد از پيروزي‌هاي مقاومت و مردم سوريه پيگيري شود.»
معرفي نماينده تازه ايران در فرآيند آستانه
علي‌اصغر خاجي، سفير پيشين ايران در چين كه به تازگي جانشين حسين جابري‌انصاري در مقام دستيار ارشد وزير امورخارجه در امور ويژه سياسي شده است، در سفر به دمشق و آنكارا محمدجواد ظريف را همراهي مي‌كند. به گزارش «اعتماد» ظريف در بدو سفر به دمشق در فرودگاه او را به قائم‌مقام وزير خارجه سوريه كه براي استقبال از وزير خارجه ايران به فرودگاه آمده بود، به عنوان نماينده سوريه كه در مذاكرات روند آستانه شركت مي‌كند و به عنوان نماينده جديد ايران در مذاكرات فرآيند صلح سوريه معرفي كرد. مذاكرات فرآيند آستانه از دو سال و نيم پيش با ابتكار ايران، تركيه و روسيه در پايتخت قزاقستان آغاز شد. بر اساس توافق‌هاي فرآيند آستانه، سه كشور ايران، تركيه و روسيه به عنوان ضامن آتش‌بس در نقاط مختلف سوريه با همكاري گروه‌هاي مسلح و دولت مركزي، آتش‌بس ايجاد كرده‌اند. محمدجواد ظريف، ضمن تاكيد بر نقش فرآيند آستانه براي پيشبرد صلح در سوريه تاكيد كرد: «ما نياز داريم در عرصه بين‌المللي از جمله روند آستانه همكاري كنيم تا در مسير دستيابي به صلح و حل سياسي بحران سوريه حركت كنيم.»وزارت خارجه قزاقستان روز سه‌شنبه در بيانيه‌اي اعلام كرد: شهر نورسلطان پايتخت اين كشور (آستانه پيشين) هفته آتي 26-25 آوريل (6-5 ارديبهشت) ميزبان نشست مذاكرات بين‌المللي سوريه خواهد بود. به گزارش ايرنا، در بيانيه وزارت خارجه قزاقستان آمده است: به دنبال برگزاري نشست‌هاي پيشين مذاكرات صلح در كشورهاي منطقه، دوازدهمين دور از نشست مذاكرات سوريه با حضور نمايندگان كشورهاي ضامن صلح شامل ايران، روسيه و تركيه و با همراهي دولت سوريه و گروه‌هاي مخالف مسلح اين كشور در شهر نورسلطان قزاقستان برگزار مي‌شود. همچنين در چارچوب دوازدهمين نشست صلح سوريه در پايتخت قزاقستان، هشتمين نشست گروه كاري در زمينه آزادي اسرا و گروگان‌ها، انتقال جنازه كشته‌شدگان و جست‌وجوي افراد گمشده نيز برگزار مي‌شود كه براي شركت در آن نمايندگان كميسارياي عالي سازمان ملل در امور پناهندگان و كميته بين‌المللي صليب سرخ دعوت شدند.
تلاش براي تبديل پيروزي ميداني
به راه‌حل سياسي
محمدجواد ظريف وزير امور خارجه ايران در حرم مطهر حضرت زينب(س) در پاسخ به خبرنگاران در مورد اهداف سفرش تاكيد كرد كه اقدامات اخير امريكا و رژيم صهيونيستي به دليل «شكست‌هاي پياپي ميداني» آنها رخ داده است و جمهوري اسلامي ايران در همكاري با دمشق تلاش مي‌كند تا اين پيروزي‌ها را به يك راه‌حل سياسي تبديل كند. ظريف تاكيد كرد: «تحولات اخير در منطقه مخصوصا سياست‌هاي خصمانه ايالات متحده امريكا، بعد از شكست‌هاي پياپي ميداني امريكا و شكست‌هاي سياسي امريكا و رژيم صهيونيستي در منطقه و جهان شكل گرفته است. اقدامات غيرقانوني آقاي ترامپ در اعلام پذيرش الحاق غيرقانوني بلندي‌هاي جولان به رژيم صهيونيستي و اعلام پايتختي قدس شريف و بعد از آن اقدام بسيار ابلهانه، غيرقانوني و بي‌سابقه كه امريكايي‌ها كردند در اعلام سپاه به عنوان يك گروه تروريستي، باعث احساس اين نياز مي‌شود كه تمام تلاش‌ها در منطقه براي پيگيري پيروزي‌هاي ميداني، هماهنگي سياست‌هاي كشورهاي منطقه و همين‌طور طراحي براي پيشبرد برنامه گفت‌وگوها در سوريه به منظور رسيدن به راه‌حل سياسي بعد از پيروزي‌هاي ميداني پيگيري شود.» ظريف تصريح كرد كه سفرش به دمشق براي رسيدن به اين هدف تنظيم شده است. وزير خارجه عنوان كرد: «گفت‌وگوها بين مقامات عالي ايران و سوريه در جهت همكاري‌هاي دوجانبه و همكاري‌هاي اقتصادي و ساير حوزه‌هاي مختلف همكاري بين ما و سوريه شكل گرفته كه نياز است امروز پيگيري شود.»
نجات منطقه از خطر تروريسم
محمدجواد ظريف، در ادامه سفر به سوريه با وليد المعلم همتاي سوري خود ديدار و در خصوص مهم‌ترين موضوعات فيمابين در روابط دوجانبه، تحولات منطقه‌اي و جهاني از جمله تحولات شمال آفريقا گفت‌وگو كرد. ظريف در اين ديدار با تاكيد بر اينكه مقاومت دولت و ملت سوريه در برابر خطر تروريسم، منطقه را از يك خطر و توطئه بزرگ نجات داد، بر لزوم خروج همه تروريست‌ها از سوريه و احترام به حاكميت و تماميت ارضي سوريه تاكيد كرد. وي در اين ديدار با بيان اينكه مردم سوريه براي ما مردم بسيار عزيزي هستند، گفت: «مخصوصا اينكه با مقاومت خودشان منطقه را از يك خطر بسيار جدي نجات دادند. بسيار خوشحاليم كه در مقاومت و مبارزه با اين خطر جدي براي منطقه و جهان در كنار مردم سوريه، عراق و منطقه بوديم.» وزير امور خارجه سوريه هم با اشاره به همكاري‌هاي دو كشور در سال‌هاي اخير گفت: «اين همكاري‌ها موجب شد تا توطئه‌هاي بزرگي را خنثي كنيم و لازم است اين همكاري‌ها تداوم و تعميق يابد.» وزير خارجه سوريه هم در ديدار ظريف گفت كه پيروزي حاصل شده پيروزي مشتركي است، به دليل اينكه ما در يك جبهه هستيم. ظريف نيز در واكنش به اظهارات وليد المعلم به شكل كنايه‌آميز نسبت به دولت‌هايي كه تحولات اخير منطقه را درك نكرده‌اند، عنوان كرد: «البته كل دنيا در يك جبهه است، ولي خيلي‌ها نمي‌فهمند.»
ديدار با عماد خميس
آخرين ديدار رسمي ظريف در سفر يك روزه‌اش به دمشق، ديدار با نخست‌وزير اين كشور عماد خميس بود كه در خصوص مهم‌ترين موضوعات فيمابين در روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌اي گفت‌وگو كرد. در اين ديدار نخست‌وزير سوريه ضمن خوشامدگويي به ظريف، از حمايت‌هاي دولت و ملت ايران از سوريه تشكر و با ابراز تاسف از حوادث اخير در كشورمان بر اثر وقوع سيل، با خانواده جانباختگان اين حوادث ابراز همدردي كرد. عماد خميس با مهم شمردن سفر دكتر ظريف به سوريه افزود: تحولات بين‌المللي ضرورت تقويت روابط بين دو كشور را بيشتر كرده است، چرا كه ما در يك جبهه قرار داريم؛ روابط دو كشور در همه زمينه‌ها بايد شايسته فداكاري‌هايي كه در سال‌هاي گذشته در روابط ايران و سوريه انجام شده است، باشد؛ رييس‌جمهور با تاكيد بر اولويت شركت‌هاي ايراني در مشاركت در بازسازي سوريه، از تمام اركان دولت خواسته است كه تمام ظرفيت‌هاي خود را براي توسعه روابط با ايران به‌كار گيرند.
محمدجواد ظريف نيز در اين ديدار تاكيد كرد: روابط با سوريه براي ما بسيار مهم است و به آن اعتقاد داريم و هميشه در سطح بين‌المللي مي‌گوييم كه مردم جهان وامدار مقاومت دولت و ملت سوريه در برابر داعش و ديگر گروه‌هاي تروريستي هستند و ما هم خوشحاليم كه در اين راه در كنار شما هستيم و اين موضوع در تاريخ روابط دو كشور ثبت خواهد شد؛ وظيفه امروز ما نهادينه كردن دستاوردهايي است كه از خون شهداي مقاومت در مقابله با گروه‌هاي تروريستي در سوريه به دست آمده است.
نگراني از اوضاع ادلب
محمدجواد ظريف وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران بعدازظهر سه‌شنبه پس از ديدار با وليد المعلم همتاي سوريه‌اي خود در دمشق در جمع خبرنگاران سوري و ايراني درباره وضعيت ادلب عنوان كرد: «ما درباره وضعيت ادلب نگراني جدي داريم و حتما ما، تركيه و روسيه موظفيم تعهداتي كه درباره ادلب شده و يكي از مهم‌ترين آنها خلع سلاح گروه‌هاي تروريستي و خارج كردن اين گروه‌ها از ادلب است را اجرا كنيم.» ظريف همچنين عنوان كرد: «گروه النصره و تهديدي كه اين گروه براي مردم ادلب و مردم مناطق اطراف به ويژه حلب دارد، تهديد جدي است و همه ما در گروه آستانه موظفيم در اين زمينه اين كار را با جديت دنبال كنيم و در سفر به تركيه حتما در اين زمينه صحبت خواهم كرد.» سال گذشته و بعد از جنجال دولت‌هاي حامي گروه‌هاي معارض در مورد عمليات بازپس‌گيري ادلب، سه كشور ايران، تركيه و روسيه، در نشست سه‌جانبه روساي جمهور در تهران به اين نتيجه رسيدند كه تركيه را به عنوان ضامن آتش‌بس و مسوول تمايز گروه‌هاي تروريستي از گروه‌هاي ديگر تعيين و تلاش كنند تا مساله بازگشت حاكميت دولت مركزي بر ادلب را به شكل مسالمت‌آميز و با كمترين تلفات ممكن، حل و فصل كنند. در طول ماه‌هاي گذشته تهران، دمشق و مسكو، نسبت به كندي روند اجراي تعهدات آنكارا در مورد ادلب و خطر گسترش تروريسم در اين آخرين استان سوريه كه در اختيار تروريست‌ها باقي مانده است اظهار نگراني و ناخرسندي كرده‌اند. ظريف بلافاصله بعد از سفرش به دمشق، ديشب براي رايزني در مورد مسائل سوريه و ديگر مسائل دوجانبه به تركيه رفت. محمد فرازمند، سفير جمهوري اسلامي ايران در آنكارا، روز گذشته با اشاره به آغاز سفر محمدجواد ظريف به آنكارا كه بعد از سفرش به دمشق بود، در حساب كاربري شبكه اجتماعي توييتر خود نوشت: «دكتر ظريف در سفر دو روزه به آنكارا ... [كه از ديروز آغاز شد] در خصوص روابط دوجانبه و راه‌هاي تحكيم آن، شرايط حساس منطقه‌اي و بين‌المللي با مقام‌هاي كشور دوست، تركيه مذاكره و رايزني خواهد داشت. دو كشور مهم اسلامي براي تحكيم پيوندهاي دوستي اراده جدي دارند.»