گروه اقتصادي
قيمت بنزين از سال 94 تغييري نداشته و اصلاح قيمت بنزين در تعليقي عميق فرو رفته است. تعليقي كه به نظر مي‌رسد با انتشار مباحث جلسه غيرعلني مجلس قرار است ادامه پيدا كند. چندي پيش خبر سهميه‌بندي بنزين در فضاي عمومي مطرح شد؛ با شكل‌گيري صف بنزين اين خبر تكذيب و با مخالفت برخي از نمايندگان مجلس اين تصميم معلق شد. بر اين اساس تصميم درباره سهميه‌بندي و افزايش قيمت بنزين به جلسات مشترك نمايندگان دولت و وزارت نفت با نمايندگان مجلس موكول شده است.
يك روايت غيرعلني
از سال 82 اختيار افزايش قيمت بنزين با موافقت مجلس مشروط شده است. بهروز نعمتي، سخنگوي هيات رييسه مجلس شوراي اسلامي در حاشيه جلسه علني روز گذشته قوه مقننه با حضور در جمع خبرنگاران گفت: در مورد بنزين فعلا موضوع سهميه‌بندي متوقف است، قرار است دولت و مجلس مشتركا در اين باره بحث و بررسي كنند و راهكاري بينديشند. عضو هيات‌رييسه مجلس شوراي اسلامي با بيان اينكه در شرايط فعلي افزايش قيمت حاملهاي انرژي تبعاتي خواهد داشت، گفت: مجلس مخالف افزايش قيمت بنزين است.
علي‌اصغر يوسف‌نژاد، عضو هيات‌رييسه مجلس شوراي اسلامي نيز با اشاره به تصميم دولت براي سهميه‌بندي بنزين مي‌گويد اين موضوع فعلا از سوي دولت منتفي شده و زماني براي آن اعلام نشده است. او با بيان اينكه دولت پيش از هر اقدامي بايد توضيحات لازم را ارايه كند، مي‌گويد: قطعا افزايش يك باره قيمت حاملهاي انرژي بر اقتصاد كشور تاثير منفي خواهد گذاشت. نماينده مردم ساري در مجلس با تاكيد بر اينكه نمايندگان در بررسي بودجه سال 97 و 98 با افزايش قيمت حاملهاي انرژي مخالفت كرده بودند، افزود: قطعا سهميه‌بندي بنزين به كاهش مصرف منجر نخواهد شد و ممكن است تنها درآمد كمي را براي دولت داشته باشد كه بار منفي اين موضوع درآمدها را پوشش مي‌دهد. عضو هيات‌رييسه مجلس با طرح اين سوال كه: «آيا دولت از عواقب اين تصميم خود خبر دارد يا خير؟» مي‌گويد: گران شدن حاملهاي انرژي قطعا در شرايط فعلي منجر به افزايش تورم و ركود خواهد شد. يوسف‌نژاد با تاكيد بر اينكه در شرايط فعلي ريسك افزايش قيمت حاملهاي انرژي بالا است، گفت: دولت به دليل مسائل اجتماعي و اقتصادي بايد از تصميمي كه گرفته صرف نظر كند تا در يك فضاي كارشناسي به دنبال حل مشكل باشيم.
او با بيان اينكه دولت اگر بخواهد قيمت حاملهاي انرژي را افزايش دهد بايد متمم بودجه به مجلس ارايه كند، اظهار داشت: بايد مشخص شود افزايش درآمدها ناشي از فروش حاملهاي انرژي در چه محلي هزينه خواهد شد تا مجلس اين موضوع را قانوني كند. اگر چه نمايندگان مجلس با اين تصميم دولت براي افزايش قيمت‌ها مخالف هستند.
جلسات مشترك
هدايت‌الله خادمي، عضو كميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي پيش از اين از بررسي مصوبه دولت مبني بر سهميه‌بندي سوخت در اين كميسيون خبر داده بود. بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت هفته جاري با حضور در كميسيون انرژي درباره اين تصميم دولت توضيحاتي ارايه خواهد كرد. او مي‌گويد: گويا بحث افزايش قيمت و سهميه‌بندي بنزين منتفي شده است، البته در جلسه‌اي كه با وزير نفت خواهيم داشت اين موضوع را نيز از وي سوال خواهيم كرد. نماينده ايذه در مجلس با بيان اينكه در شرايط فعلي سهميه‌بندي و يا افزايش قيمت بنزين به‌صلاح كشور نيست، مي‌گويد: اگر اين اتفاق رخ دهد قطعا به اقتصاد معيوب كشور شوك اساسي وارد مي‌كند و تاثير جدي بر قيمت بقيه اقلام مي‌گذارد. عضو كميسيون انرژي مجلس با تاكيد بر اينكه افزايش قيمت حاملهاي انرژي باعث ركود و افزايش تورم ميشود، اظهار داشت: متاسفانه در چند سال اخير گاهي دست روي قيمت بنزين كه بخشي از اقتصاد كشور است، گذاشته ميشود و درباره آن تصميمات غلط تكراري گرفته ميشود. سهميه‌بندي بنزين در كميسيون انرژي مجلس با حضور زنگنه بررسي ميشود.
ارزانترين بنزين
در جهان، اصولا ايران دومين كشوري است كه ارزانترين بنزين را ارايه مي‌دهد. البته در بعضي گزارش‌ها جايگاه ايران بين پله‌هاي سوم و دوم در تغيير است. طبق گزارش اويل پرايس (OIL PRICE) كه آخرين قيمت بنزين را در ۲۹ آوريل ۲۰۱۹ منتشر كرده است، ميانگين قيمت بنزين در سراسر دنيا ۱,۱۵ دلار در ازاي هر ليتر بوده است. اگرچه تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي قابل‌‌‌‌‌‌‌‌‌توجهي در قيمت بنزين ميان كشورها وجود دارد. طبق اين گزارش، با اينكه از كشوري به كشوري ديگر، قيمت بنزين متفاوت است، اما يك قاعده كلي درباره آن وجود دارد: اينكه كشورهاي ثروتمند قيمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي بالاتر و كشورهاي فقير، توليدكننده و صادركننده نفت، قيمت كمتري براي بنزين اعمال مي‌كنند. تفاوت قيمت بنزين در كشورهاي مختلف به دليل ماليات و يارانه‌هاي مختلف بنزين است. همه كشورها به قيمت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي مشابه در بازارهاي بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللي دسترسي دارند، اما بعد از اعمال ماليات‌هاي مختلف، قيمت نهايي تغيير مي‌كند. درنتيجه قيمت خرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروشي بنزين متفاوت ميشود.
اما گزارش رتبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندي بلومبرگ از كشورها در ارزانترين و گران‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترين بنزين كمي متفاوت از رتبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندي اويل پرايس است. قيمت بنزين اعلام شده بلومبرگ با توجه به نوسانات قيمت گاز و با توجه به شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي اقتصادي ديگر از جمله درآمد رتبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندي شده است. اين گزارش نوشته است: قيمت گاز طبيعي در سراسر دنيا كاهش يافته و اين كاهش نوسانات زيادي در قيمت ديگر سوخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها اعمال كرده است. بلومبرگ مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌نويسد: سال‌ها تحريم باعث شده كه درآمدهاي نفتي ايران كاهش پيدا كند و دولت مجبور شود يارانه محبوب انرژي خود را متوقف كند. دور جديد تحريم‌هاي دونالد ترامپ باعث شده درآمدهاي نفتي كاهش پيدا كند و ارايه اين يارانه با مشكل مواجه شود. رتبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندي بلومبرگ با سه شاخص قيمت بنزين، ارزان و مقرون به‌‌‌‌‌‌‌‌‌صرفه بودن و ميزان مصرف بنزين و هزينه آن متناسب با درآمد سالانه براي هر فرد تعيين ميشود. در نمودار قيمت، ايران رتبه دوم ارزانترين قيمت بنزين را دارد كه ۰,۱۴ دلار در ازاي هر ليتر گاز ميشود.
روايت مركز پژوهش‌ها
مركز پژوهش‌هاي مجلس در گزارشي رويكردهاي مختلف به مساله بنزين را مورد تحليل و بررسي قرار داده است. اين گزارش مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌نويسد: انتخاب رويكرد، متناسب باهدف سياستگذار صورت مي‌گيرد. به‌‌‌‌‌‌‌‌‌اين ترتيب در اولين گام بايد روشن شود كه آيا هدف از افزايش قيمت بنزين برقراري تراز بودجه است؟ آيا هدف كاهش مصرف اين فرآورده در كشور است؟ آيا هدف از افزايش قيمت بنزين اين است كه عدالت در مصرف اين فرآورده در كشور به وجود آيد؟ آيا هدف از افزايش قيمت بنزين تامين منابع مورد نياز براي تامين منابع مربوط به توزيع نقدي يارانه‌ها در كشور است؟ يا اينكه هدف فوري كشور كاهش قاچاق است؟ اين گزارش همچنين ادامه مي‌دهد: «نكته مهم به استفاده از نرخ ارز در تبديل قيمت فوب بنزين به ريال برمي‌گردد. در شرايطي كه در فعاليت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي اقتصادي مختلف، نرخ ارز متفاوتي مبنا است در نظر گرفتن نرخ ارز قابل قبول براي تبديل قيمت فوب به ريال، نياز به اقناع كافي افكار عمومي دارد. با توجه به افزايش لجام‌‌‌‌‌‌‌‌‌گسيخته نرخ ارز در كشوري كه تورم آن چندين برابر تورم جهاني است، مبنا قرار دادن نرخ ارزي كه نتيجه سال‌ها بي‌‌‌‌‌‌‌‌‌تدبيري دولت‌ها و نشان‌دهنده همه ناكارآمدي‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي كشور است، واقع‌‌‌‌‌‌‌‌‌بينانه نبوده و قابل پذيرش نيست.
به‌‌‌‌‌‌‌‌‌علاوه افزايش چند برابري قيمت بنزين باعث رشد تورم شده و تورم نيز سبب افزايش نرخ ارز شده و دوباره نياز به افزايش بيشتر قيمت بنزين وجود دارد.» اين گزارش همچنين از زاويه‌هاي ديگر مصرف بنزين را مورد توجه قرار داده است: «نقش ناكارآمدي مديريتي در هدررفت انرژي و افزايش قيمت تمام‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بنزين در داخل كشور نيز نبايد در سياستگذاري‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها مغفول واقع شود. به اين منظور لازم است ضريب تعديل بهرهوري با استفاده از شاخص بهرهوري توليد انرژي در كشور در مقايسه با متوسط رايج جهان براي تعديل قيمت توليدكننده اعمال شود. به عنوان مثال اگر يك پالايشگاه مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند فقط ۱۷ درصد بنزين توليد كند و استاندارد متوسط جهان براي توليد بنزين در حد ۴۶ درصد است، ضريب تعديل معادل ۴۶/۱۷=۳۷ درصد خواهد بود. بنابراين توليد كننده ايراني فقط حق دارد ۳۷ درصد معادل ريالي قيمت بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللي را كه به ترتيب بالا محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده است، از مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌‌كننده خود دريافت كند. به‌‌‌‌‌‌‌‌‌علاوه در شرايطي كه ميانگين مصرف بنزين براي ۱۰۰ كيلومتر پيمايش در كشور حدود ۱۱ ليتر است، بهبود وضعيت خودروهاي سواري و كاهش ميانگين مصرف خودروها و نزديك كردن آن به ميانگين‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللي (۷,۵ ليتر) نقش بسزايي در كاهش مصرف بنزين كشور خواهد داشت.»
از طرفي هم نبايد آثار تورمي افزايش قيمت بنزين را ناديده گرفت. طبق گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس، «تورم تحميلي از ناحيه افزايش قيمت سوخت، به خانوارهاي دهكهاي مياني بيش از دهكهاي بالا و پايين درآمدي است. بيشترين اثر افزايش مستقيم قيمت بنزين بر خانوارهاي دهك ۷ تا ۹ روستايي و ۵ تا ۹ شهري خواهد بود.» پس با اين پيش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فرض احتمالا صف‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي طولاني مقابل پمپ‌‌‌‌‌‌‌‌‌بنزين‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها حتي اگر چند ده هزار تومان سود تنها براي يك ماه باشد را توجيه مي‌كند.