بنان؛ مهارت و ظرافت
كيوان ساكت
استاد بزرگ و نامدار و شايسته‌اي مانند استاد كلنل علينقي وزيري در موسيقي ايران بود كه از سال 1302 به بعد با افتتاح مدرسه موسيقي، براي موسيقي ملي ايران راه رشد نوين را در موسيقي ايران گشود و با نبوع آميخته با كوشش و ممارست فراوان زمينه‌ساز ظهور چهره‌هاي بزرگ موسيقي ايراني شد. البته كه در اين راه مثل هميشه، خشك‌انديشاني بودند كه تاب چنين حضوري را نداشتند و با او مخالفت كردند و سنگ‌اندازي‌هايي هم داشتند اما اين دشمني‌ها با بزرگمرد موسيقي ايران من را به ياد اين دو بيت از اخوان مي‌اندازد:
از آنچه جستني است نجويند غير عيب/ از آنچه خوردنيست فقط غبطه مي‌خورند
بيكارگان عاطل و باطل نشسته‌اي /كز كار كردن دگران رنج مي‌برند
با اين حال حضور استاد وزيري و ساخته شدن آهنگ‌هاي بسيار نو و زيبايي كه نياز به مهارت خاصي در نواختن و خواندن داشت موجب پديدار شدن هنرمنداني با نگاهي نو در موسيقي ايران شد كه شكفتگي و شوري شيدايي در موسيقي ايران را در پي داشت؛ موسيقي‌اي با ويژگي‌هاي متفاوت از نوازندگان و خوانندگان پيشين خود. در ميان اين هنرمندان، استاد بنان در ميان آوازخوانان شايد يكي از شاخص‌ترين هنرمندان در عرصه خوانندگي و آواز تاريخ موسيقي ايران بود و هست.
در مصاحبه كوتاهي كه با استاد بنان در زمان حيات ايشان صورت گرفت از ايشان خواسته بودند پاره‌اي از آوازها و آثاري كه براي خودشان هم هنوز درخشان و گيرا بود را نام ببرند. ايشان اشاره داشتند به دوره‌اي كه استاد وزيري آهنگسازي مي‌كردند و استاد بنان هم به همراه اركستر آن قطعات را اجرا مي‌كرد.
صداي بنان صدايي بسيار گرم، مخملي و گيرا بود كه هنوز هم هر شنونده‌اي را در نخستين لحظات آواز تحت‌تاثير خود قرار مي‌دهد. به اين ترتيب آواز بنان رنگ و عطر ويژه‌اي به موسيقي ايراني و بيان شعر داد.
علاوه بر حضور موثر استاد وزيري كه باعث شد آهنگ‌هاي متفاوتي ساخته شود كه نياز به ويژگي‌ها و مهارت‌هاي خاصي در آواز داشت و تنها از عهده كساني چون استاد بنان و اندك خوانندگان ديگر برمي‌آمد، دستاورد ديگري كه تاريخ نوازندگي و آواز را تحت‌تاثير قرار داد و موجب رشد و دگرگوني در اجراي آن شد، اختراع دستگاه ضبط و ميكروفن بود. از اين پس نيازي نبود كه خوانندگان براي اينكه تمام سالن يا مخاطبين صداي آنان را بشنوند با تمام قوا و قدرتي كه بسياري از لحظات نياز نبود بخوانند. ضبط و ميكروفن به لطافت در خواندن كمك كرد و جاي فشارهاي اضافي به حنجره را گرفت. از ويژگي‌هاي ديگر استاد بنان به عنوان چهره كم‌نظير آواز در طول چند دهه اخير، درست ادا كردن شعر همزمان با حالت‌هاي بسيار ظريف و لطيف و نوآنس‌هاي بسيار پيچيده بود. اين تسلط به قدري بود كه آوازهاي بي‌بديلش را چنان به راحتي و لطافت مي‌خواند كه براي شنونده هرگز اين دشواري در نگاه نمي‌آمد و متوجه سختي كار او نمي‌شد.
در انتها تنها نكته‌اي كه درباره اين هنرمند بزرگ مي‌ماند اين است كه ويژگي مهم بنان در احساس شرافتمندي و تقدسي است كه به هنگام شنيدن به انسان دست مي‌دهد. چنين ويژگي در كنار آثار بزرگاني چون وزيري و خالقي و محجوبي شايد مهم‌ترين رمز جاودانگي آواز بنان است كه براي بسياري دست‌نيافتني است و مانند او در عرصه موسيقي ايران پيدا نمي‌شود.