نهادهاي بين‌المللي حقوق بشر دولت مصر را به دليل مرگ مرسي در اسارت محكوم كردند
واپسين تپش قلب
بهار عربي
شهاب شهسواري
آخرين ضربان انقلاب مردم مصر عليه ديكتاتوري نظاميان در قاهره، روز دوشنبه در قفسي در دادگاه‌هاي ويژه نظامي تپيد تا صداي راي مردم مصر، بار ديگر به مدت نامعلومي خاموش شود. مصر كه تمام دهه‌هاي گذشته تاريخ مدرن خود را تحت حاكميت نظاميان و كودتاگران گذرانده، به لطف خيزش‌هاي مشهور به بهار عربي در يك دوره يك ساله، يك رييس‌جمهور منتخب را در راس حكومت ديد. مهندس مواد تحصيلكرده دانشگاه‌هاي امريكا، اسلام‌گرايي كه از دل سال‌ها ممنوعيت فعاليت سياسي اخوان‌المسلمين به عنوان اولين و آخرين رييس‌جمهور منتخب اين كشور در انتخابات 2012 برگزيده شد. اما ساختار سياسي مصر بيش از يك سال و 3 روز حكومت يك غيرنظامي را تحمل نكرد، عبدالفتاح سيسي، وزير دفاع منصوب رييس‌جمهور منتخب عليه او كودتا كرد، درهاي دموكراسي را در اين كشور گِل گرفت، حزب حاكم را تروريست اعلام كرد و رهبران آن را به محاكمه كشاند. برنده آراي مردم مصر در سال 2012، بامداد سه‌شنبه بعد از 6 سال حبس در شرايط سخت بدون انجام مراسمي، تحت تدابير امنيتي به خاك سپرده شد.
دو هفته مانده به هفتمين سالگرد انتخاب اولين رييس‌جمهور منتخب مصر، محمد مرسي، در حالي كه مثل هميشه با لباس زندان درون قفسي در مقابل قضات منصوب حكومت كودتاي عبدالفتاح سيسي قرار گرفته بود، از حال رفت و جان باخت. مرسي 68 ساله كه هفت سال پيش به عنوان اولين رييس‌جمهور منتخب مصر در يك انتخابات آزاد با اكثريتي ناچيز توانسته بود حكومت را در اختيار بگيرد و به ديكتاتوري 30 ساله حسني مبارك - رييس‌جمهور پيشين اين كشور - پايان دهد، در حالي بر اثر سوءرفتار حكومت جان خود را در حبس از دست داد كه ديكتاتور پيشين مصر، كه اكنون
91 ساله است و در دوران يك ساله رياست‌جمهوري مرسي بازداشت شده بود، اكنون در سلامت كامل و از آزادي كامل بهره‌مند است.
به گزارش رويترز، از زمان اعلام مرگ مرسي در جلسه دادگاه، تدابير امنيتي در اين شهر به شدت افزايش يافته است. نيروهاي امنيتي مصر براي جلوگيري از تجمع هواداران رييس‌جمهور پيشين اين كشور، اطراف زنداني را كه محمد مرسي در آن نگهداري مي‌شد، بسته بودند. همچنين وزارت كشور مصر در استان شرقيه مصر كه محل تولد مرسي است، اعلام وضعيت هشدار كرده بود. بر اساس گزارش رسانه‌هاي مصري، روز سه‌شنبه تجمع عمده‌اي در پايتخت اين كشور گزارش نشده است. صبح بعد از مرگ محمد مرسي، تنها روزنامه مصري كه حاضر به انتشار اين خبر در صفحه نخست خود شد، روزنامه خصوصي المصري اليوم بود. ديگر رسانه‌هاي مكتوب مصر توجه چنداني به خبر مرگ تنها رييس‌جمهور منتخب اين كشور نكردند. هر چند اخوان‌المسلمين مصر دولت اين كشور را به ترور تدريجي محمد مرسي، رييس‌جمهور پيشين اين كشور از طريق نگهداري در شرايط بد زندان متهم كرده و از هواداران خود خواسته بود تا مراسم بزرگي براي تشييع جنازه او برگزار كنند، اما بامداد روز سه‌شنبه، جسد تنها رييس‌جمهور منتخب مصر، بدون تشريفات خاصي به شكل پنهاني، بدون حضور همسرش و تنها با حضور تعداد اندكي از اعضاي خانواده، در گورستان الوفا و العمل توسط نيروهاي امنيتي دفن شد.
به گفته مقام‌هاي مصري، رييس‌جمهور پيشين اين كشور در هنگام قرائت دفاعياتش در جلسه روز دوشنبه دادگاه از حال رفته و بلافاصله به بيمارستان منتقل شده است؛ هر چند پزشكان به محض ورودش به بيمارستان مرگ وي را اعلام كرده‌اند. مرسي كه از بيماري‌هاي متعددي از جمله ديابت و نارسايي كبد و كليه رنج مي‌برد، به گفته خانواده‌اش روزانه دست كم 23 ساعت در سلول انفرادي نگهداري مي‌شد و از دسترسي به امكانات پزشكي بي‌بهره بود.
رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه در برابر دوربين‌هاي تلويزيوني به شدت از دولت قاهره به دليل رفتارهايش با مرسي انتقاد كرد و گفت: «تاريخ هرگز ستمگراني كه او را به زندان انداختند و مستمرا به اعدام تهديدش كردند و نهايتا باعث مرگش شدند، فراموش نخواهد كرد.» اردوغان در اين مصاحبه مرسي را «شهيد» خطاب كرد. امير قطر، تميم بن حمد هم با انتشار پيامي مرگ ناگهاني رييس‌جمهور پيشين مصر را به مردم مصر و خانواده او تسليت گفته است. دولت مصر تحت حاكميت نظام برآمده از كودتاي عبدالفتاح سيسي، در همكاري با عربستان سعودي، امارات متحده عربي و بحرين، قطر را به اتهام «حمايت از تروريسم» تحت محاصره ديپلماتيك و اقتصادي قرار داده‌اند.
محمد مرسي طي 6 سال گذشته در دادگاه‌هاي فرمايشي حكومت كودتا متهم شده بود. اتهام‌هايي همچون جاسوسي براي دولت قطر، ارسال اسرار حكومتي مصر براي گروه حماس در غزه، شورش در زندان و
قتل عام متحصنين اتهام‌هايي هستند كه حكومت كودتا، درست يك سال بعد از انتخاب او به رياست‌جمهوري و سرنگوني‌اش توسط عبدالفتاح سيسي، وزير دفاع دولت به او وارد شدند. مرسي مانند بسياري ديگر از رهبران اخوان‌المسلمين كه بعد از سرنگوني دولت‌شان به عنوان گروه تروريستي تحت تعقيب قرار گرفته‌اند، در دادگاه به اعدام و حبس ابد محكوم شد. هر چند احكام اعدام صادر شده عليه او در تجديد نظر نقض شدند و قرار شد تا دادگاه‌هاي او تجديد شوند، اما دست‌كم يك حكم حبس ابد، يك حكم 20 سال زندان، يك جريمه زندان دو ساله به دليل توهين به مقام قضايي و يك جريمه
83 هزار دلاري عليه او قبل از مرگش در جايگاه متهمان دادگاه‌هاي بي‌پايان، قطعي شده بود.عفو بين‌الملل و ديدبان حقوق بشر نسبت به وضعيت نگهداري هزاران منتقد سياسي مصري كه در زندان‌هاي اين كشور نگهداري مي‌شوند هشدار داده‌اند. سارا لي ويتسون، مدير اجرايي عفو بين‌الملل در گفت‌وگو با شبكه خبري الجزيره مرگ مرسي را «بسيار دلخراش، ولي كاملا قابل پيش‌بيني توصيف كرده‌است.» به گفته اين فعال حقوق بشر، مرسي در سال‌هاي اخير هر بار كه در مقابل قضات قرار مي‌گرفت از وضعيت نگهداري خود شكايت مي‌كرد و خواهان رسيدگي پزشكي مستقل و خدمات درماني مي‌شد. به گفته اين مقام عفو بين‌الملل، دولت مصر كاملا از وضعيت سلامتي رو به وخامت محمد مرسي با خبر بود، با اين حال به او غذا و داروي كافي داده نمي‌شد و چندين بار در جلسات دادگاه به دليل مشكلات جسمي از هوش رفته بود. بر اساس گزارش‌ها، محمد مرسي در آخرين جلسات دادگاه خود به شدت نسبت به فقدان رسيدگي‌هاي بهداشتي و درماني و حتي خدمات رفاهي در حد پتو براي خوابيدن در سلول خود اعتراض كرده است. سال گذشته يك كميته تحقيقاتي پارلمان بريتانيا گزارش داده بود كه مقام‌هاي قضايي و امنيتي مصر امكانات كافي درماني در اختيار او قرار نمي‌دهند و در شرايطي كه رييس‌جمهور پيشين اين كشور از بيماري‌هاي ديابت و مشكلات كبدي رنج مي‌برد، داروها و خدمات پزشكي لازم در اختيار او قرار داده نمي‌شود و همچنين نسبت به نگهداري او در سلول انفرادي هشدار داده شده بود. تاكنون چندين موسسه مستقل بين‌المللي و دولتي نسبت به وضعيت نگهداري زندانيان سياسي در مصر هشدار داده بودند. اعضاي اخوان‌المسلمين مصر بعد از كودتاي سال 2013 تحت سركوب شديد قرار دارند و بسياري از رهبران اين گروه بازداشت شده‌اند.