اعتمادي فارغ از
توسعه‌يافتگي اقتصادي
زهراسادات روح‌الامين
اگر در كشوري با درآمد بالا زندگي كنيم آيا بيشتر شاهد توسعه انساني خواهيم بود؟ اين كلمه تركيبي زيبا، تصويري از اتوپيايي را در ذهن پررنگ مي‌كند كه همه انسان‌ها به فكر هموطن خود هستند و فرصت پيشرفت را با كمك‌هاي عام‌المنفعه براي يكديگر فراهم مي‌كنند؛ كشوري عاري از تبعيض و خشونت!
در پيمايشي كه در گالوپ و Wellcome1درباره «نگرش مردم جهان به علم و سلامتي» انجام شد، از مردم سراسر جهان درباره اعتمادشان به خيريه‌ها و سازمان‌هاي غيردولتي (NGO) پرسيده شده كه 52 درصد گفته‌اند به اين سازمان‌ها اعتماد دارند و در كشورشان قابل احترامند و در مقابل 32 درصد اظهار بي‌اعتمادي كردند به سازمان‌هاي غيردولتي يا هر نهادي كه خدمات حياتي در كشور آنها انجام مي‌دهند.
سه كشور نخستي كه مردم آن بيان كرده‌اند بيشترين اعتماد را به سازمان‌هاي غيردولتي دارند، مالتا
(79 درصد)، رواندا (76 درصد) و فيليپين (74 درصد) است كه يك بازه دامنه جغرافيايي و سطوح توسعه اقتصادي را شامل ميشود. سه كشور آخر جدول كشورهاي بلغارستان (24 درصد)، يونان (25 درصد)، كلمبيا (28) هستند اما جايگاه هفتاد و پنجم اين جدول براي ايران با 50 درصد اعتماد مردم به سازمان‌هاي غيردولتي و خيريه است.
اما آيا واقعا 50 درصد مردم ايران به سازمان‌هاي غيردولتي و خيريه اعتماد دارند؟ براي بررسي بيشتر وضعيت اعتماد مردم به سازمان‌هاي غيردولتي و خيريه نتايج پيمايش ايسپا كه در روزهاي 19 و 20 فروردين مصادف با حادثه سيل بهارانه در ايران انجام شده است، مي‌تواند سند علمي خوبي بر ادعاي گالوپ باشد.
در نظرسنجي ملي دو روزه اين مركز 31.3 درصد از كساني كه به سيل‌زده‌ها كمك كرده‌اند هلال‌احمر، 14.3 درصد مساجد و حسينيه‌ها و 8.1 درصد از طريق كميته امداد. همچنين 12.7 درصد از مردم خودشان كمك‌هاي‌شان را مستقيما به مناطق سيل‌زده برده‌اند كه اين براي مجموعه سازمان‌ها و نهادي‌هاي امدادي دولتي خوشايند نيست چون اين آمار بيشتر از كمك‌هاي جذب‌شده از طريق كميته امداد است.
از حرف‌هاي مطرح شده مي‌توان اين نتيجه را گرفت كه اعتماد مردم ايران به سازمان‌هاي غيردولتي و خيريه‌ها 45.6 درصد است. يكي ديگر از سوال‌هاي مطرح شده در پيمايش ايسپا دلايل عدم كمك مردم به سيل‌زدگان بوده است كه 58.6 درصد نامناسب بودن وضعيت مالي خود را دليل كمك نكردن به سيل‌زدگان مطرح كرده‌اند. سوالي كه مطرح ميشود اين است كه اگر وضعيت اقتصادي مردم مناسب بود آيا كمك مردم به سيل‌زدگان از طريق سازمان‌هاي غيردولتي و خيريه‌ها بيشتر از 45.6 درصد مي‌شد؟
نكته قابل توجه در پيمايش گالوپ اين است افرادي كه در كشورهاي كم درآمد زندگي مي‌كنند
(57 درصد) كمي بيشتر نسبت به ميانگين جهاني و افرادي كه در كشورهاي با درآمد بالا زندگي مي‌كنند، به خيريه‌ها و انجمن مردم‌نهاد اعتماد دارند (52 درصد).
در بسياري از كشورها سازمان‌هاي غيردولتي و خيريه از طريق فراهم كردن كالاها، خدمات يا اطلاعات نقش كليدي در جامعه ايفا مي‌كنند.
اعتمادي كه مردم به اين سازمان‌ها دارند مي‌تواند اثربخشي سازمان‌ها و توانايي آنها در توليد كالاهاي عمومي را يا تقويت يا مهار كند. به همين ترتيب، موسسات خيريه و سازمان‌هاي غيردولتي بايد اين اعتماد را در ذهن نگه دارند زيرا به طور مستقيم بر حوزه‌ها و فعاليت‌هايي كه مي‌توانند در جوامع انجام دهند، تاثير مي‌گذارد. با اين همه اوصاف، اعتماد به سازمان‌هاي غيردولتي و خيريه‌ها فارغ از توسعه‌يافتگي اقتصادي كشورها است چراكه در جدول منتشرشده از گالوپ، جايگاه ايران به مراتب بيشتر از كشورهايي چون اسپانيا، ژاپن و آلمان است. سازمان‌هاي غيردولتي به منظور فعاليت‌هاي عام‌المنفعه تشكيل مي‌شوند. فعاليت‌هاي اين سازمان‌ها از جمله پروژه‌هاي درآمدزا براي فقرا، ساختن مدرسه و مراكز بهداشتي و بيمارستان كه به طور مستقيم تاثير بسزايي بر توسعه انساني دارند، است. رشد اقتصادي موجب توسعه اجتماعي و افزايش فعاليت اين سازمان‌ها ميشود و به اين ترتيب سطح توسعه انساني افزايش مي‌يابد. اما باتوجه به جدول منتشر شده گالوپ در پيمايش اعتماد مردم به نهادهاي اجتماعي، كشورهاي توسعه‌يافته اقتصادي مانند اسپانيا (44درصد)، ژاپن (44 درصد) و آلمان (31 درصد) در رده‌هاي پايين اعتماد به خيريه‌ها و نهادهاي غيردولتي قرار دارند. اين مهم تا زماني كه اعتماد شهروندان را به خود جلب نكند، مثمر واقع نخواهد بود.
1- نظارت جهاني Wellcome بزرگ‌ترين مطالعه جهان در مورد چگونگي درك علم و چالش‌هاي بهداشت عمومي در سراسر جهان است. اين پيمايش‌ها 140،000 نفر از بيش از 140 كشور را مورد بررسي قرار مي‌دهد.
پژوهشگر علوم اجتماعي