اتهامات يك سريال تلويزيوني عليه دولت و وزارت خارجه ، واكنش‌هايي را به دنبال داشت
«گاندو» در كمين كدام طعمه؟
ظريف به «اعتماد» گفت: فرصت ديدن تلويزيون را ندارم، پس نمي‌توانم اظهارنظر كنم
فائزه عباسي
«گاندو» تمساحي است با پوزه‌اي كوتاه كه زيستگاهش در منطقه سيستان و بلوچستان است و مهم‌ترين مشخصه‌اش روزها كمين نشستن براي شكار طعمه‌اش است. سريالي به همين نام كه از 15 خرداد 98 در صدا و سيما جا خوش كرده و تحت عنوان سريالي با ژانر جاسوسي- سياسي روي آنتن ساختمان جام‌جم رفته است. ماجرا هم حول محور يك شخصيت مي‌چرخد؛ كسي كه در طول يكي، دوسال اخير بارها و بارها اسمش به گوش‌مان خورده و آن « جيسون رضاييان» است. او خبرنگار ايراني- امريكايي و مدير دفتر تهران روزنامه واشنگتن‌پست بود كه سال ۳۱ مرداد ۱۳۹۳ به همراه همسرش بازداشت شد. هرچند همسر جيسون رضاييان مدتي بعد با قيد كفالت آزاد مي‌شود اما خودش بعد از 18 ماه در 26 دي 1394 به همراه سه امريكايي ديگر آزاد مي‌شود. چند ماه پيش وقتي جواد افشار كارگردان اين سريال از چند و چون پخش «گاندو» گفت آن هم با محور جيسون رضاييان، جاي ترديد نبود كه قرار است اين سريال هم در مسيري مقابل پاستور قرار بگيرد؛ دليل اين حدس و گمان هم اظهارنظرهايي بود كه شخصيت‌هايي مخالف دولت و البته شخص محمدجواد ظريف درباره آن مطرح مي‌كردند. قضاوت‌ها درباره اين سريال جاسوسي- امنيتي چيزي فراتر از گمانه‌زني نبود تا اينكه لحظه موعود براي سازندگان اين سريال فرا رسيد و پخش آن از جعبه جادو آغاز شد. هرچند در قسمت‌هاي اول مشخص نبود اين سريال قرار است چه كسي يا چه كساني را در سيبل خود قرار بدهد اما هرچه به پيش رفت تقابل آن با دولتي‌ها بيشتر شد. اين روند تا آنجا پيش رفت كه اگر گفته مي‌شد سريالي ساخته شده است با هدف حمله به دولت و وزارت خارجه چندان بيراه هم نگفته بوديم.
اوج يك تقابل
سريال گاندو با كنايه‌ها و ديالوگ‌هايي پر از ايهام به پيش مي‌رود. ديالوگ‌هايي كه مستقيما شخصيت‌هاي سياسي و مسوولان دولتي را نشانه مي‌رود، اما اوج اين ماجرا به قسمت بيست و نهم اين سريال مربوط مي‌شود؛ «جلسه‌اي برگزار شده است و همه دور يك ميز نشسته‌اند، رييس جلسه كه كنايه‌اي به اسحاق جهانگيري دارد از جريان بازداشت مايكل هاشميان در فيلم و جيسون رضاييان در دنياي واقعي انتقاد مي‌كند. بلافاصله شخص ديگري كه در ظاهر ظريف و با همان لحن و صدا تعريف شده است نيز با زبان انتقادي مي‌گويد وزير امور خارجه امريكا قبل از هر جلسه‌اي از من درباره مايكل هاشميان مي‌پرسد. در اين لحظه رييس سازمان امنيتي كه مايكل هاشميان (جيسون رضاييان) را بازداشت كرده است از دلايل محكمي مي‌گويد كه بر اساس آن مايكل هاشميان جاسوس است اما اين موضوع باعث مي‌شود تا رييس و وزير خارجه تنها به موضوع مذاكرات ميان ايران و امريكا بپردازند و حتي صحبت‌هاي نماينده قوه قضاييه را ناديده بگيرند.» اين همان بخش جنجالي سريال گاندو است كه پيكان هجمه خود را به سمت پاستور و ساختمان وزارت امور خارجه مي‌گيرد. همان بخشي كه به نظر مي‌رسد همه اين سريال ساخته شده تا همين يك پلان به نمايش گذاشته شود و اين اول واكنش‌ها به اين بخش از سريال گاندو بود.
هم اجازه دارند هم پول
شخصيت‌پردازي‌هاي سريال «گاندو» كه فقط اسم‌ها را تغيير داده است با پخش قسمت بيست و نهم كم‌كم واكنش دولتي‌ها را به دنبال داشت، در اين ميان حسام‌الدين آشنا مشاور حسن روحاني در صفحه توييترش همه اين سناريو‌ها را متوجه نهادهاي خاصي مي‌كند كه هم پول دارند و هم مي‌توانند صدا و سيما را ملزم به اجراي آنچه مي‌خواهند بكنند. او در توييترش مي‌نويسد: ۱- دولت نه اجازه و نه پول دارد كه سريال بسازد. ۲- صدا و سيما هم پول ندارد سريال بسازد. ۳- ولي گويا جاي ديگري هست كه براي تضعيف دولت هم پول فراوان دارد، هم مجوزها و مشوق‌هاي لازم را دريافت كرده است و هم مي‌تواند صدا و سيما را الزام به پخش كند. ۴- با گاندو، گنده نمي‌شويد.
كنش و واكنش وزير و كارگردان
«چون من فرصت ديدن تلويزيون را ندارم، نمي‌توانم درباره چيزي كه خودم نديده‌ام، اظهارنظر كنم.» اين جمله‌اي است كه محمدجواد ظريف در واكنش به اين سريال به «اعتماد» مي‌گويد.واقعيت آن است كه اگر يك نفر بعد از جيسون رضاييان را بخواهيم در سيبل اين سريال بدانيم آن محمدجواد ظريف وزير امورخارجه است و حالا او مي‌گويد اصلا تلويزيون تماشا نمي‌كند موضوعي كه واكنش جواد افشار كارگردان اين سريال را هم به دنبال دارد. او به تسنيم مي‌گويد: « محمدجواد ظريف از شخصيت‌هاي مورد علاقه من است و گفت‌وگويي را كه به نقل از ايشان پخش شده است نشان از ذكاوت و درايت ايشان دارد و او را تحسين مي‌كنم. فقط در نكته‌اي كه ايشان گفته‌اند: «من اصلا تلويزيون نگاه نمي‌كنم»، بايد بگويم كه اين نوعي تكرار بي‌مهري نسبت به صداوسيماست، چراكه صدا و سيما متعلق به همه ملت ايران است و اگر كساني خودشان را از آن جدا مي‌دانند، مقصر خودشان هستند. در همين تلويزيون صداي مخالف و موافق شنيده مي‌شود.» البته افشار وقتي با واكنش‌هاي مختلف رو‌به‌رو مي‌شود، اين را هم به زبان مي‌آورد كه «هيچگاه اين سريال قصد برخورد با دولتي‌ها را نداشته و ندارد. بايد براي نمايش آنچه واقعيت داشته است، اجازه داده شود.» او ادامه مي‌دهد: «مطمئنا اين اقدام در جهت منافع ملي خواهد بود. هيچگاه سريال تلويزيوني «گاندو» لكه ننگ و سياهي به كسي تحميل نخواهد كرد و فقط شفاف‌سازي موجب اين مي‌شود كه اتفاقا كساني كه ممكن است ناجوانمردانه مورد اتهام قرار گيرند تبرئه شوند. اتفاقا اين سريال در جهت حمايت از جايگاه اين دوستان و عزيزان اتفاقا بين آنان و سوءاستفاده‌كنندگان از آنان - كه مرتكب خيانت نيز شده‌اند- فاصله‌گذاري كرده‌ايم. و اين دوستان و عزيزان اطلاعي هم نداشتند. اما به محضِ آگاهي و به دست آوردن اطلاع، خيلي عاقلانه و با موازين صحيح و اصولي خودشان هم كمك كردند تا چنين توطئه‌هايي خنثي شوند.«امنيت ملي با هيچ‌كس تعارف ندارد هركس در هر سطح و جايگاه آگاهانه يا ناآگاهانه فرقي نمي‌كند. اگر در جهت خلاف موازين مردم و نظام حركت كند بايد با آن برخورد شود. دولتي‌ها و مسوولان امر اجازه بدهند سريال «گاندو» مسير طبيعي‌اش را طي كند؛ چرا كه ما قصد تخريب و تضعيف هيچ شخصيتي در نظام را نداريم بلكه در جهت حمايت از آن عزيزان فقط هدف‌مان نمايش كساني است كه با سوءاستفاده از جايگاه مرتبط با شخصيت‌ها، خيانت كردند.»
وقتي اسناد براي تكذيب گاندو موجود است
به دنبال اين واكنش‌هاي سيدعباس موسوي سخنگوي وزارت امور خارجه نيز هم درباره فيلم و هم درباره آنچه ظريف گفته بود در نشسته خبري‌اش سخن به ميان مي‌آورد و مي‌گويد: «ما مانده‌ايم چه بگوييم. آنچه درباره وزير امور خارجه و ساير همكاران پخش مي‌شود، چندان با واقعيت همخواني ندارد و اسناد مكاتبات و همكاري‌ها موجود است و اگر مي‌خواستند اسناد را ارايه مي‌داديم تا سريال واقعي‌تر شود.» موسوي كه برخلاف رييسش سريال را ديده است با بيان اينكه من هم اين سريال را ديده‌ام، مي‌گويد: «از نظر جلوه‌هاي ويژه فيلم خوبي است ولي اگر تقوا هم در آن وجود داشت، بهتر بود.» او درباره واكنش ظريف به اين سريال نيز مي‌گويد: «اينكه آقاي ظريف گفته‌اند من كلا وقت نگاه كردن تلويزيون را ندارم. من مطلع هستم ايشان از وقتي صبح‌ها بيدار مي‌شوند كلا وقت روشن كردن تلويزيون را ندارند؛ به‌طور كلي نه به شبكه‌هايي كه در خانه خودشان پخش مي‌شود و نه شبكه‌هاي خانه‌هاي همسايه را نگاه نمي‌كنند.» اما اينكه افراد ديگر با عقبه سياسي درباره اين سريال چه فكر مي‌كنند نظر آنها را در اين رابطه پرسيديم: