تلاش چندباره مكرون براي آغاز مذاكره ايران و امريكا

امانوئل مكرون و حسن روحاني، روساي جمهور فرانسه و ايران شامگاه سه‌شنبه به مدت 100 دقيقه با هم گفت‌وگو كردند. سومين تماس تلفني در يك‌ماه درباره گرهي كه همچنان باز نشده است: اجراي كامل و بي‌نقص برجام از سوي تمام اعضاي باقيمانده در توافق هسته‌اي. حال برجام خوب نيست، ايران سطح تعهدات برجامي خود را با استفاده از حقوق مندرج در متن توافق مصوب سال 2015 كاهش داده، اروپا نتوانسته از عهده وظيفه منتفع كردن اقتصادي ايران از برجام برآيد و البته باعث و باني همه اينها امريكاي دونالد ترامپ است. ايران تاكنون دو گام شامل سه اقدام (عدم رعايت محدوديت 300 كيلوگرمي ذخيره اورانيوم و 130 تن ذخيره آب سنگين و همچنين عبور از مرز 3.67 درصد غني‌سازي در برجام) را برداشته و مي‌گويد گام سوم را تا سه هفته ديگر با پايان ضرب‌الاجل 60 روزه دوم برخواهد داشت. اروپا هم نگران حيات برجام است و هم ادعا مي‌كند در كاستن از تبعات خروج امريكا از توافق هسته‌اي كار بيشتري از بازماندگان برنمي‌آيد. در چنين شرايطي برجام در حال تاثيرپذيري از تحولات غيربرجامي نيز است. در تازه‌ترين اين موارد ايران و بريتانيا كه هر دو در توافق هسته‌اي شريك به حساب مي‌آيند اقدام به توقيف نفت و نفتكش‌هاي يكديگر كرده‌اند.اقدامي كه فضاي ملتهب خليج‌فارس را ناآرام‌تر از پيش كرده است. بريتانيا كه ابتدا به ساكن با ادعاي تلاش ايران براي دور زدن تحريم‌هاي اروپايي سوريه نفتكش حامل نفت ايران را در جبل‌الطارق توقيف كرده مي‌گويد حاضر به معاوضه آن با نفتكشي نيست كه ايراني‌ها به دليل تخلفات دريايي در تنگه هرمز توقيف كردند. سيدعباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه اخيرا در حاشيه نشست كميسيون مشترك برجام اين اقدام بريتانيا را نقض توافق هسته‌اي خوانده و تاكيد كرده بود كه لندن سياست امريكا براي به صفر رساندن فروش نفت ايران را دنبال مي‌كند. در چنين فضايي رييس‌جمهور فرانسه همچنان نقش پيشرو در ميان سه كشور اروپايي براي نجات برجام را ايفا مي‌كند. مكرون كه چندساعت پيش از گام دوم ايران در كاهش تعهدات برجامي با همتاي ايراني خود صحبت كرده و از وي خواسته بود ايران اين اقدام خود را متوقف كند همچنان تلاش مي‌كند ترمزي بر ادامه روند كاهش تعهدات برجامي ايران باشد. درهمين راستا، شامگاه سه‌شنبه بود كه خبر رسيد دو رييس‌جمهور در تماسي تلفني بر ضرورت تداوم برجام از طريق وفاي به عهد هر دو طرف تاكيد كرده‌اند. آنچه به رسانه‌ها درز پيدا كرد چندان متفاوت از پيش نبود و تنها محورهايي در قالب كلي منتشر شد. با اين‌همه زماني كه محمود واعظي رييس دفتر رييس‌جمهور صبح روز چهارشنبه در جمع خبرنگاران گفت مكالمه تلفني روساي جمهور ايران و فرانسه 100 دقيقه طول كشيده است اين سوال قوت گرفت كه در اين مكالمه طولاني چه گذشت و آيا نتيجه آن گشايشي جدي در بن بست برجامي بود؟

براساس بيانيه‌اي كه اليزه منتشر كرده رييس‌جمهور فرانسه در گفت‌وگو با همتاي ايراني درخواست پيشين خود براي كاهش تنش ميان ايران و امريكا را تكرار كرده است. در اين بيانيه آمده كه نقش فرانسه اين است كه از هيچ تلاشي براي حصول اطمينان درباره اينكه دو طرف در نهايت پشت ميز مذاكره مي‌نشينند، فروگذار نكند. فرانسه اخيرا تلاش گسترده‌اي را براي حفظ برجام انجام داده و به عنوان مثال امانوئل بن فرستاده ويژه مكرون در چندماه اخير دو بار به ايران سفر كرده است. براساس بيانيه اليزه، مكرون از فرصت ديدار با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در اواسط ماه آگوست استفاده خواهد كرد تا مساله ايران را دوباره مطرح كند.

در حالي كه طرف ايراني و فرانسوي در افشاي بخش اعظم مكالمه پرهيز به خرج داده‌اند به نظر مي‌رسد كه از بيانيه‌هاي كوتاه دو طرف مي‌توان برداشت‌هايي كرد. در بيانيه طرف ايراني تمركز بيشتر بر انتظارهاي ايران از 1+4 است. انتظارهايي نظير راه افتادن كامل و بي‌نقص اينستكس براي انجام تبادل‌هاي مالي، تعريف سيستمي براي فروش نفت ايران يا درآمدزايي از پيش فروش آن و همچنين تخصيص خط اعتباري به اينستكس. در حالي كه به نظر مي‌رسد طرف فرانسوي نيز تلويحا با تخصيص خط اعتباري موافقت كرده است، يك منبع آگاه اروپايي در ايران نيز به «اعتماد» مي‌گويد كه احتمالا تا چند هفته ديگر رقمي به عنوان خط اعتباري يا سرمايه اوليه قابل توجه به اينستكس تزريق خواهد شد.

در بيانيه اليزه وزن بيشتر بر روي تلاش فرانسه به منظور پشت ميز نشاندن ايران و امريكا است. پيش از اين نيز برخي منابع خبري از طرح مكرون براي توقف اقدام‌هاي اخير برجامي ايران در برابر توقف تحريم‌هاي هسته‌اي امريكا گزارش‌هايي داده بودند كه البته تاييد نشد. سيدعباس عراقچي نيز اوايل هفته گذشته با سفري به پاريس ديداري با همتاي فرانسوي و همچنين رييس‌جمهور كشور ميزبان داشت كه گفته شده در آن ديدار ، نامه رييس‌جمهور را به همتاي فرانسوي روحاني تحويل داده است. سفير بريتانيا در تهران هفته گذشته در گفت‌وگوي اختصاصي كه با روزنامه اعتماد داشت تاكيد كرده بود كه لندن از تلاش‌هاي پاريس براي تنش‌زدايي از رابطه امريكا و ايران و همچنين حفظ توافق هسته‌اي حمايت مي‌كند اما نمي‌تواند جزييات طرح فرانسه را افشا كند چرا كه مكالمه‌هاي محرمانه ميان دو طرف در جريان است. سيدعباس موسوي سخنگوي وزارت خارجه نيز در نشست خبري روز دوشنبه با اهالي رسانه‌هاي داخلي و خارجي از بيان جزييات بيشتر درباره تماس‌هاي مكرر مقام‌هاي تهران و پاريس سرباز زده و صرفا اذعان داشت كه دو طرف در حال بررسي گزينه‌هاي مختلف هستند. در حالي كه بسياري از گمانه‌زني‌ها حاكي از اين است كه اروپا مي‌داند بدون كاسته شدن از سطح تحريم‌هاي امريكا عليه ايران نمي‌تواند به درخواست‌هاي برجامي ايران پاسخ دهد. بسياري از كارشناسان با توجه به رويكرد فعلي دولت امريكا براي اعمال فشار حداكثري بر ايران گشايش در رابطه تهران و واشنگتن را حداقل در بازه زماني كوتاه‌مدت دور از ذهن مي‌دانند.