رخنه در خاك سرخ
پريا درباني
در دوراني كه دانشجوي كاشان بودم، يك روز ماشيني گرفتيم و راهي ابيانه شديم. در راه پيرزني را ديديم كه كنار جاده خاكي را گرفته بود و سمت روستا مي‌رفت. از راننده خواستيم كه نگه دارد. پيرزن پيش از آنكه سوار شود، پرسيد: «رايگونه؟» به كار بردن كلمه «رايگان» به جاي «مجاني» برايم جالب بود. چون آن را بيشتر در تبليغ اجناس و مغازه‌ها ديده بودم و در مكالمات روزمره كمتر به گوشم خورده بود. بعدها از استاد منوچهر احترامي شنيدم كه بعضي از نواحي مركزي ايران، از جمله نطنز و روستاي ابيانه، به خاطر وجود كوه‌ها و موقعيت جغرافيايي خاص خود از گزند بسياري از حمله‌ها در امان مانده‌اند و به همين خاطر هنوز كلمات بكري از فارسي كهن ميان گفت‌وگوي روزانه‌شان شنيده مي‌شود.
چندي پيش آواز خواندن خانمي در ميان كوچه‌هاي كاه‌گلي ابيانه گرد و خاكي به پا كرد. فيلمش را ديدم. در ميكروفن مي‌خواند و صدايش از بلندگوها پخش مي‌شد. همان‌طور‌كه دوربين روي جمعيتِ حاضر مي‌چرخيد، آن پشت، در‌هاي كيپِ خانه‌هاي روستايي و پنجره‌هاي بسته‌شان هم معلوم بود. بعد از آنكه اين خبر پخش شد، اقشار مختلفي از جمله متشرعين و حاميان آزادي مطلق به آن واكنش نشان دادند.
جذبه گردشگري ابيانه فقط خاك سرخ و معماري خاص و لباس زيباي مردمانش نيست. كلمه‌ها، فرهنگ و آداب و رسومِ دست‌نخورده ايراني مثل گنج در سينه مردمانش نهفته است. در فرهنگ ايراني مادران لالايي را طوري مي‌خوانند كه فرزندشان به خواب شيرين برود اما خوابِ كسي كه در اتاق كناري است، پريشان نشود. در فرهنگ ايراني خواندن و رقصيدن، زمان و مكان خاص دارد. آدم‌ها از كسي كه ناگهان در كوچه آواز سر دهد، مي‌گريزند تا از گزندش در امان بمانند. آزار همسايه مذموم‌ترين رفتارهاست. نگه‌داشتن حرمت صاحب‌خانه از اصول ميهماني‌هاست. زن و مرد هم ندارد. من فكر مي‌كنم خانمي كه در ابيانه، براي همسفرهايش مي‌خواند، قصد بدي نداشت. طبق الگوي شادزيستني كه در تلويزيون و ماهواره و شبكه‌هاي اجتماعي در سراسر دنيا تبليغ مي‌شود رفتار كرد و قصد انتشار شادي را داشت.
فكر مي‌كنم اين خانم هرگز اين كار را نمي‌كرد اگر پيش‌تر، ارگاني، سازماني، كتابي، كسي، به او گوشزد كرده بود كه انجام اعمال و رفتارهاي ضدِ فرهنگِ مناطق گردشگري، مشابه اين است كه تيشه به دست بگيري و روي كتيبه باستاني خط بيندازي. ابيانه اين همه سال از حمله دشمن در امان ماند، حالا خودمان ناخواسته به كشتنش برخاسته‌ايم. بايد خيلي حواس‌مان باشد. اگر تا امروز كوه‌ها از آن مراقبت كرده‌اند، از اين به بعد بايد با تشكيل ديوار انساني، روز و شب پاسدارِ ابيانه‌ها باشيم.