كوتاه درباره كتاب «تحليل گفتمان كاربردي»
الگوسازي آسا برگر و پاينده
رسول آباديان
كتاب‌هاي تازه‌اي كه پيرامون نظريه‌هاي نوين در ادبيات نوشته مي‌شوند، گرچه بيشتر به درد محافل آكادميك مي‌خورند اما تلاش براي فهم بيشتر گرايش‌هاي تازه در اين وادي را بايد به فال نيك گرفت. به تازگي كتابي با عنوان «تحليل گفتمان كاربردي» منتشر شده؛ كتابي كه از عنوانش پيداست كه براساس نيازهاي ادبي امروز نوشته شده است. دكتر پروين سلاجقه درباره اين اثر مي‌گويد: «اين كتاب با هدف معرفي جديدترين شكل تحليل گفتمان نوشته شده است كه اصطلاحا «تحليل انتقادي-چندوجهي گفتمان» ناميده مي‌شود. تحليل گفتمان در ابتدا بيشتر ماهيتي زبان‌مبنا داشت و به مرور، با افزوده شدن ابعادي سياسي و ايدئولوژيك، به «تحليل انتقادي گفتمان» تبديل شد. «تحليل انتقادي- چندوجهي گفتمان» حاصل تحول تدريجي تحليل گفتمان و عبور آن از مرحله‌اي انتقادي به مرحله‌اي جديد است كه در آن علاوه بر كاويدن زبان و برملا كردن ايدئولوژي و قدرت در متون و رفتارهاي اجتماعي جلوه‌هاي گوناگون فرهنگ عامه نيز كاويده مي‌شوند، لذا موضوعات بسيار متنوعي در دايره تحليل انتقادي-چندوجهي گفتمان قرار مي‌گيرند، ازجمله سبك زندگي، دلالت اشيا، برنامه‌هاي تلويزيون، روياها، لطيفه‌ها، آگهي‌هاي تجاري، مد لباس، ادبيات، اسطوره‌ها (اعم از كهن يا معاصر)، رفتارهاي روزمره از قبيل سيگار كشيدن و غيره. هر يك از فصل‌هاي كتاب حاضر، همين قبيل موضوعات را مي‌كاود. از جمله محاسن اين كتاب، كاربردي بودن بحث‌هاي آن است. كليه مفاهيمي كه در بحث‌هاي نظري ابتداي هر فصل مطرح شده‌اند، در بخش دوم همان فصل در تحليل عملي يك نمونه معين
به كار رفته‌اند. از اين حيث، كتاب حاضر نه فقط منبعي جديد براي شناخت متاخرترين شكل تحليل گفتمان است، بلكه با ارايه نمونه‌هاي كاربردي از تحليل گفتمان در حوزه ارتباطات اجتماعي، فرهنگ عامه، ادبيات، رسانه‌ها و زندگي روزمره همچنين مي‌تواند الگويي براي انجام دادن پژوهش‌هاي مشابه در كشور ما باشد. اين كتاب (نوشته آرتور آسا برگراست كه با ترجمه خوب حسين پاينده در انتشارات مرواريد منتشر شده است) آنچه بايد بيشتر درباره آثاري از اين دست بدانيم اين است كه رويكردهاي نوين پيرامون ادبيات و پژوهش‌هاي مربوط به آن، با هر گرايش و سطح سليقه‌اي كه توليد شوند، به عنوان نياز جامعه ما مطرح هستند. عطش دانستن درباره آنچه در ممالك ديگر پيرامون گرايش‌هاي گوناگون ادبي وجود دارد، دست‌اندركاران ادبيات كشور را واداشته تا با كنكاش و دقتي مثال‌زدني، به ترجمه و توليد آثاري دست بزنند كه در نوع خود كم‌نظير است. سلاجقه مي‌گويد: «از جمله محاسن اين كتاب، كاربردي بودن بحث‌هاي آن است. كليه مفاهيمي كه در بحث‌هاي نظري ابتداي هر فصل مطرح شده‌اند، در بخش دوم همان فصل در تحليل عملي يك نمونه معين
به كار رفته‌اند. از اين حيث، كتاب حاضر نه فقط منبعي جديد براي شناخت متاخرترين شكل تحليل گفتمان است، بلكه با ارايه نمونه‌هاي كاربردي از تحليل گفتمان در حوزه ارتباطات اجتماعي، فرهنگ عامه، ادبيات، رسانه‌ها و زندگي روزمره همچنين مي‌تواند الگويي براي انجام دادن پژوهش‌هاي مشابه در كشور ما باشد.»