به مناسبت افتتاحيه نمايشگاه خوشنويسي «حكايت ني» در گالري سرواي باران
خطاط با خوشنويس فرق دارد
فاروق مظلومي
اگر بخشي از پالت نقاش مجموعه‌اي از انواع قلم‌ها و صفحه تركيب رنگ‌هايش باشد پالت خوشنويس هم ليقه و دوات و مركب و انواع قلم است. نقاش رنگ‌برداري و رنگ‌گذاري مي‌كند، خوشنويس مركب‌برداري و مركب‌گذاري. تفاوت‌هايي هم وجود دارد؛ سرعت عبور قلم يك خوشنويس نستعليق را روي كاغذ مي‌توان با سرعت رد قلم يك نقاش كلاسيك مقايسه كرد كه هرگز با نقاشان «اكشن پينتينگ» قابل مقايسه نيست. پيشروان نقاشيخط در ايران از سرعت حركت قلم‌مو براي تسريع خوشنويسي استفاده كردند كه البته دفرماسيون‌هاي را به وجود آورد. تركيب‌هاي متنوع در خط نستعليق نسبت به خطوط كهن و خطوط ديگر كشورها اين خط را به نقاشي نزديك‌تر مي‌كند؛ خط نستعليق از همان ابتدا علاوه بر انتقال پيام در نقل و انتقال زيبايي‌شناسانه هم فعال بوده است.
تا همين دهه‌هاي اخير تاكيد و توجه به خوانايي نوشتار و قواعد آهنين خط نستعليق موجب شده بود تا توانايي‌هاي اين عروس خطوط در ايجاد نقش و نگار مورد كم‌لطفي قرار بگيرد. با استناد به قول متخصصان خوشنويسي از شش دانگ خط نستعليق يك دانگ به حركت‌هاي مستقيم و پنج دانگ به حركت‌هاي مدور تعلق دارد. به عبارتي تمايل و گسترش نستعليق در سطح بيشتر است تا حركت يكنواخت خطي و عكس خطوطي، مانند انگليسي خط نستعليق در هيچ فونت به ارتفاع هم‌اندازه حروف تن نمي‌دهد. نوشتن يك سطر خط نستعليق در كمپوزيسيوني كه يك صفحه را اشغال مي‌كند در واقع نقشي است كه با استفاده از فرم‌هاي حروف و كلمات ايجاد شده است و در اين تركيب‌ها فرق بين هنرمندان خطاط و هنرمندان خوشنويس مشخص مي‌شود.
فارغ از نقطه‌گذاري در خط نستعليق اكثريت قريب به اتفاق حروف با يك حركت قلم امكان نگارش دارند و حروف دو تكه‌اي مانند «ك» از اتصال دو تكه به وجود مي‌آيند نه تقاطع. در حروف كوچك اين خط تقاطع ديده نمي‌شود و از رئوس تيز همانند راس مثلث كه در خيلي از خطوط وجود دارد در اين خط خبري نيست. مثلا شكستگي موجود در كمر حرف دال يك تپه ماهور نرم است تا يك قله تيز. روح وصل و صلح جاري در اين خط موجب مي‌شود حتي كسي كه با زبان فارسي آشنايي ندارد مجذوب بار زيبايي‌شناسانه نستعليق شود.
كامران كوهستان، استاد انجمن خوشنويسان ايران و كيوريتور نمايشگاه حكايت ني در گفت‌وگو با «اعتماد» در اين باره مي‌گويد: «ديرزماني است خط ايراني و تابلوهاي استادان بزرگ قديم و حتي معاصران در موزه‌هاي دنيا و مجموعه‌هاي خصوصي در جايگاهي ارزشمند مي‌درخشند و اين نشان از قابليت هنري و انرژي خاص در حروف دارد. عناصر بصري در خط ايران موج مي‌زند. خطوط زيباي كشور ما به زبان جهاني هنر وصل شده است. و حضور آثار هنرمندان در حراج‌هاي معتبر را مي‌توان از جمله همين توفيق‌ها به شمار آورد. من با سفرها و نمايشگاه‌ها و استقبال فراوان كه از سوي مخاطبان ملت‌هاي مختلف ديده‌ام اين احساس را دارم.»
او در مورد نمايشگاه حكايت ني مي‌گويد: «اين نمايشگاه مجموعه‌اي از آثار نام‌آوران و استادان هنر خوشنويسي است. امروز و اكنون هر چراغي براي هنر و فرهنگ برافروخته شود موجب شادماني است. زيرا ارگان‌هاي متولي فرهنگ فقط مجوز مي‌دهند. و در نهايت تشويق مي‌كنند تا اگر همتي بود تلاشي براي هنر انجام بشود. در گستره بخش خصوصي هرگونه تفكر حمايتي و خريد دولتي رخت بربسته و كمرنگ شده است. مگر در شرايطي ويژه! اين آثار را كه متعلق به بخش مردمي است و تا امروز به نمايش درنيامده يا خيلي كمتر ديده شده است، جمع‌آوري كرده‌ايم تا مخاطبان اوج زيبايي و قلم‌اندازهاي باصفاي هنرمندان و خوشنويسان را در يك گالري با هم تطبيق كرده و به زيبايي‌شناسي شيوه‌ها وانديشه‌ها پي ببرند و با چالش‌هاي سليقه‌اي كه بين افراد در دوره معاصر هست آشنا شوند. كم پيش مي‌آيد كه اين مقدار توانمندي هنري و استادانه گرد هم بيايند. من و همكارم بانو رفعت موسوي و گالري سرواي باران اميدواريم با اين تلاش در همايش جلوه‌هاي زيبايي نقشي داشته باشيم.» با مجموعه‌اي كه از اساتيد معاصر و كهن در اين نمايشگاه ديده مي‌شود برگزاري كارگاه‌هاي تحليل آثار در زمان نمايشگاه ضروري به نظر مي‌رسد؛ تا هجدهم شهريور اثر استاد عبدالله فرادي خوشنويس سريال هزار دستان، اثر طناز استاد غلامحسين اميرخاني، شيرين نگاري استاد عباس اخوين، خط دلبرانه استاد يدالله كابلي خوانساري، خط پهلوان استاد علي شيرازي، كتيبه استوار استاد جواد بختياري، اثر استاد فتحعلي واشقاني، خط نافذ استاد رضا مافي، اثر ماندگار استاد كيخسرو خروش، اثر استاد اسرافيل شيرچي، اثر استاد مسعود مهديخاني، اثر استاد فقيد محمد ناييج، اثر فاخر استاد رفعت موسوي و اثر باصلابت استاد كامران كوهستاني روي ديوارهاي گالري سرواي باران منتظر بازديد شماست.