پيچ سوم برجام
گروه ديپلماسي| كار ايران و 1+4 به پيچ خطرناك ديگري رسيد. ايران روز پنجشنبه رسما اعلام كرد گام سوم از كاهش تعهدات برجامي را برمي‌دارد و جزييات آن را كه در حوزه تحقيق و توسعه خواهد بود روز شنبه اعلام مي‌كند. محمدجواد ظريف، وزير خارجه در نامه‌اي به فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا رسما اين اقدام ايران را اعلام كرد و آن را در راستاي متن برجام و منطبق با بندهاي 26 و 36 توافق هسته‌اي دانست. رييس دستگاه ديپلماسي در بخش‌هايي از اين نامه تاكيد كرده كه تهران آماده است مذاكره با 1+4 را در هر سطحي ادامه بدهد و در صورتي كه طرف مقابل به تعهداتش در توافق هسته‌اي عمل كند، تهران هم از گام‌هاي برداشته‌شده بازمي‌گردد. گام سوم ايران 120 روز (2 فرصت 60 روزه) پس از آن برداشته مي‌شود كه تهران اعلام كرد پس از يك سال صبر راهبردي از مكانيسم‌هاي داخل برجام براي متوازن‌سازي داده‌ها و ستانده‌هاي خود استفاده خواهد كرد. با اين‌همه به نظر مي‌رسد كه اين دوره 120 روزه هم براي 1+4 به خصوص اروپايي‌ها كافي نبوده و در حالي كه سازوكار اينستكس همچنان در حال آزمون و خطا است، اروپا راهي براي فروش نفت ايران و بازگشت عوايد آن به تهران پيدا نكرده است. گام سوم ايران در حالي كه فرانسه به نمايندگي از اتحاديه اروپا تلاش مي‌كند با ارايه فرمول‌هاي متفاوت تهران را متقاعد به بازگشت از مسير آمده بكند نشان از ناتواني اروپا در مقابله با امريكا و هژموني دلار دارد. در حالي كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در آخرين تماس تلفني با امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه اعلام كرده كه از لغو تحريم‌هاي ايران به نفع برجام خبري نيست، محمدجواد ظريف، وزير خارجه در توييتي «اوفك (دفتر كنترل دارايي‌هاي خارجي امريكا) را به يك زندانبان تشبيه كرده است. ظريف در اين باره نوشته است: «اوفك (دفتر كنترل دارايي‌هاي خارجي امريكا) چيزي نيست جز يك زندانبان: اگر براي مهلت (معافيت) درخواست كنيد، به جرم گستاخي به انفرادي انداخته مي‌شويد. اگر مجددا درخواست كنيد، با چوبه دار مواجهيد. تنها راه رهايي از تروريسم اقتصادي (تحريم) امريكا، اين است كه در نهايت خود را از چوبه دار جلاد رها كنيد.» در حالي كه رييس‌جمهور فرانسه سرمايه‌گذاري بسياري بر ديدار روساي جمهور ايران و امريكا كرده تا شايد بتواند از اين منظر گرهي از مشكل پيش‌آمده براي برجام هم باز بكند، وزير خارجه ايران تاكيد دارد كه اروپا براي حل اين مشكل نيازي به اخذ مجوز از سوي امريكا ندارد. وزير خارجه در اين باره مي‌گويد: اروپايي‌ها بايد به اين نتيجه برسند كه اگر بخواهند بروند از امريكا براي اجراي تعهدات‌شان اجازه بگيرند امريكا هيچ‌وقت آن اجازه را به آنها نخواهد داد. شما چه توقعي داريد دولت كنوني امريكا كه سياست خود را فشار حداكثري گذاشته به شما اجازه بدهد كه اين فشار را كم كنيد. حتما اين كار را نخواهد كرد. ظريف خطاب به اروپايي‌ها گفت: شما قرار نيست به ايران لطفي كنيد، شما قرار است تعهدات‌تان را انجام دهيد. اين تعهدات نه وابسته به امريكا و نه وابسته به اجازه امريكا است. اروپايي‌ها در اجراي تعهدات‌شان كه ارتباطي هم با اقدامات امريكا ندارد، تخلف كرده‌اند.
اتهام بي‌اساس امريكا، توصيه تكراري اروپا
در اين ميان واكنش‌ها به كاهش تعهدات برجامي ايران به خصوص از سوي اروپايي‌ها با نوعي از محافظه‌كاري و احتياط همراه بوده كه مي‌تواند در شكست اروپايي‌ها در اجراي تعهدات‌شان نهفته باشد. سخنگوي وزارت خارجه امريكا در مصاحبه با الجزيره بدون توجه به كناره‌گيري كشورش از توافق هسته‌اي در بهار سال گذشته ايران را متهم كرد كه از جامعه بين‌المللي باج‌خواهي مي‌كند. اين ادعا در حالي مطرح شده كه حتي كشورهاي 1+4 هم اذعان دارند كه تهران در حالي به تعهداتش در يك سال گذشته پايبند مانده كه از منافع اقتصادي برجام بهره‌مند نشده است.
به گزارش فارس، « مايا كوسيانچيچ» سخنگوي امور خارجي و امنيتي اتحاديه اروپا روز گذشته تاكيد كرد كه اتكاي اتحاديه اروپا به گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، اروپا را قادر ساخته تا فعاليت‌هاي ايران را تحت نظارت قرار دهد. وي در كنفرانس خبري گفت: آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نقش كليدي در نظارت و راستي‌آزمايي بر تعهدات هسته‌اي ايران تحت توافق سال 2015 با قدرت‌هاي جهاني دارد. كوسيانچيچ در ادامه گفت: تعهدات ما در توافق هسته‌اي به پايبندي كامل ايران وابسته است و برآوردهاي اتحاديه اروپا درباره برنامه هسته‌اي ايران بر گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي وابسته است.» كوسيانسچيچ در ادامه سخنانش درباره ارسال نامه ظريف به موگريني درباره كاهش تعهدات برجامي ايران گفت: ما با نگراني زياد درباره تصميمي كه در اين نامه ايران اعلام كرده مي‌نگريم. اتحاديه اروپا به ايران توصيه مي‌كند كه تمامي فعاليت‌هاي خود را كه با تعهداتش تطابق ندارد بازگرداند و از هرگونه اقدامي كه اجراي كامل توافق هسته‌اي را تضعيف مي‌كند خودداري كند. وي همچنين مدعي شد كه سازو كار مالي اروپايي‌ها موسوم به اينستكس كه قرار است تراكنش مالي با ايران را تسهيل ببخشد روند پرداختي‌ها را آغاز كرده است. ادعا درباره اجرايي شدن اينستكس در حالي مطرح شده كه اين سازوكار اروپايي تا همين جاي كار رييس ثابتي نداشته است. در حالي كه گزينه نخست رياست اين سازوكار يعني «برند اربل» قريب به دو ماه پيش با استعفا از پذيرش اين پست سر باز زد، روز گذشته رسانه‌هاي آلماني خبر دادند كه در نتيجه رايزني‌هاي «هايكو ماس» وزير خارجه اين كشور با ديگر شركاي اروپايي، ميشاييل باك، 66 ساله و سفير پيشين برلين در كشورهاي كلمبيا، مصر و سوئد به عنوان رييس ساز و كار تجاري مالي بين اتحاديه اروپا با ايران موسوم به اينستكس انتخاب شده است. به نظر مي‌رسد كه پاريس با وجود گام سوم ايران همچنان برگزاري مجمع عمومي سازمان ملل در اواخر سپتامبر در نيويورك را فرصتي براي بخت‌آزمايي مكرون در ديدار روساي جمهور ايران و امريكا مي‌داند. در حالي كه حسن روحاني لغو تحريم‌هاي هسته‌اي را شرط هرگونه ادامه مذاكره با امريكا آن‌هم در قالب برجام دانسته، خبرگزاري ژاپني كيودو ادعا كرده كه دونالد ترامپ از طريق همتاي فرانسوي خود به ايراني‌ها پيام داده كه اميدوار است در حوالي تاريخ 25 سپتامبر كه روحاني در نيويورك است با او ديدار كند. نه واشنگتن و نه تهران تاكنون اصل اين خبر كيودو را تاييد يا تكذيب نكرده‌اند.