آسيب‌شناسي سالن‌هاي خالي سينما و فصل سرد اكران
در آستانه ورشكستگي
تينا جلالي
به گواه بسياري از كارشناسان و مخاطبان و منتقدان سينما، اين روزها وضعيت اكثر سالن‌هاي سينماها در تابستان كه بايد فصل خوبي هم براي اكران باشد، دچار وضعيت نگران‌كننده‌اي است و فيلم‌هاي اكران شده فصل سردي را پشت سر مي‌گذارند. طبق اطلاعات و آمار منتشر شده ريزش مخاطبان بالاست، فيلم‌ها نه‌تنها فروش زيادي نداشته و ندارند كه برخي فيلم‌ها از صبح تا شام با سانس‌هاي خالي مواجه مي‌شوند. در واقع فروش فيلم‌ها آنقدر پايين بوده است كه پرديس‌هاي مهم سينمايي (كوروش، ايران‌مال، زندگي، مگامال و...) زنگ خطر را به صدا در آورده‌اند و ضمن اظهار نگراني شديد از ادامه ركود سينماها در ماه‌هاي اخير، از مديران سينما درخواست كرده‌اند كه تصميماتي اصولي و راهگشا در اين مسير بگيرند و از اين وضعيت به وجود آمده جلوگيري كنند و براي رونق دوباره سينماي ايران كاري كنند. آنها در بيانيه خود به افزايش روزانه و بي‌رويه هزينه بخش‌هاي مهم سينمايي (توليد، توزيع و نمايش) و بالاخص هزينه‌هاي كمرشكن پرديس‌هاي سينمايي اشاره كرده‌اند كه باعث نگراني شديد آنها شده است: در صورت ادامه اين روند، خطر تعطيلي سينماهاي ايران (طي ماه‌هاي گذشته تعدادي از سينماهاي كشور تعطيل شده‌اند) و كاهش شديد امنيت شغلي دست‌اندركاران اين گلوگاه‌هاي اصلي و مهم سينماي ايران را تهديد كرده است.بر آن شديم كه در راستاي اين بحث نظر دو كارشناس سينما را جويا شويم و بپرسيم چه عواملي دست به دست هم داده‌اند تا فروش فيلم‌ها با اين افت حيرت‌انگيز مواجه شوند و در بهترين فصل سال، يك فيلم سينمايي در نهايت پنج ميليون تومان بليت بفروشد؟
دليل سردي گيشه چيست؟
محمد قاصد اشرفي، رييس انجمن سينماداران و مدير سينما ماندانا دلايل مختلفي را در افت فروش فيلم‌ها دخيل مي‌داند. از نظر او گل سرسبد اكران سينماها، عيد نوروز و عيد فطر به حساب مي‌آيد، اما فصل تابستان هم در چرخش گيشه فيلم‌ها تاثير بسزايي دارد. با در نظر گرفتن تعطيلات دانشگاه‌ها و مدارس اوقات فراغت خانواده‌ها زياد است و سينماها در تابستان با استقبال مخاطبان مواجه مي‌شوند.
به گفته او اولين دليل گيشه سرد سالن‌هاي سينما در تابستان امسال نبود فيلم خوب در اين بازه زماني است: «امسال تابستان حتي فيلم كودك موزيكال خوبي براي بچه‌ها اكران نشد و فيلم‌هاي باكيفيتي هم به سينماها نيامدند. حقيقتا فيلم‌هاي ضعيفي در تابستان نمايش داده شدند...» به اعتقاد اين سينمادار مخاطب به شرطي به تماشاي فيلم مورد نظرش مي‌نشيند و رنج رسيدن به سينما را تحمل مي‌كند كه از فيلم چيزي عايدش شود، اين در حالي است كه اكثر فيلم‌ها از متوسط هم پايين‌ترند و داستاني ندارند و به طريق اولي در جذب مخاطب ناتوان عمل مي‌كنند.قاصد اشرفي در بخش ديگري از صحبت خود به مخاطبان اشاره مي‌كند و از يك ريزش پنجاه درصدي غم‌انگيز در مقايسه با تابستان سال قبل خبر مي‌دهد: «مخاطبان امسال سينما ماندانا نصف مخاطبان پارسال هم نيستند. حتي برخي از آنها كه به تماشاي فيلمي مي‌نشينند از وسط فيلم بلند مي‌شوند و مي‌روند. به عقيده من سرمايه‌گذاري روي چنين فيلم‌هايي ظلم به سينماست، فيلم‌هايي كه نه داستان گيرايي دارند و نه ساخت درستي...» او همچنين هزينه بالاي تبليغات را دليل بر معرفي نشدن فيلم‌ها مي‌داند: «تبليغات فيلم‌ها كم است و هزينه‌ها افزايش پيدا كرده و تلويزيون هم همكاري خوبي با صاحبان فيلم‌ها ندارد. به عقيده من صدا و سيما مي‌تواند در جهت معرفي فيلم‌ها نقش مهمي داشته باشد.»
چرا فيلم‌هاي شهبازي و صدرعاملي و جيراني اكران نشدند
رييس انجمن سينماداران در پاسخ به پرسشي در اين خصوص كه چرا فيلم‌هاي كارگردانان شناخته شده‌اي همچون پرويز شهبازي، رسول صدرعاملي، فريدون جيراني و محمدحسين مهدويان در اين بازه زماني اكران نشده‌اند، توضيح مي‌دهد: «آنها خودشان نخواستند در اين زمان فيلم‌شان اكران شود. اتفاقا سرگروه‌ها خواهان اكران اين فيلم‌ها بودند اما صاحبان اين فيلم‌ها تمايلي به نمايش فيلم‌شان در اين برهه از زمان نداشتند، چون از نظر آنها در ماه محرم تماشاگران سينماها كاهش پيدا مي‌كند و اكران فيلم در اين موقعيت به نوعي ريسك به شمار مي‌رود.» او مي‌گويد: «به محض اينكه صاحبان فيلم افت فروش را احساس كنند، فيلم‌شان را اكران نمي‌كنند اما ما سينماداران در هر شرايطي بايد هزينه سينماهاي خود را بپردازيم و نمي‌توانيم به كارمندان خود بگوييم كه امروز برويد فردا كه فيلم پرفروش اكران كرديم سر كارتان برگرديد. هزينه‌هاي جاري سينماها هميشه بايد پرداخت شود، چه مخاطبان سالن‌ها پنج هزار نفر باشند، چه ده نفر.» به گفته قاصد اشرفي با آغاز ايام سوگواري در ماه محرم، مخاطب سينما كاهش پيدا مي‌كند و حتي در حال حاضر هم كه تاسوعا و عاشورا را پشت سر گذاشته‌ايم، اغلب سينماها مخاطب ندارند.
اعلام وضعيت اضطراري
واقعا چه كسي فكرش را مي‌كرد كه وضعيت فروش فيلم‌ها در بهترين فصل سال به طرز حيرت‌آوري پايين باشد؟ ايسنا در گزارشي نوشته فيلم «صداي منو مي‌شنويد» در كل شهر تهران در روز ملي سينما، فقط پنج نفر مخاطب داشته و تنها پنجاه هزار تومان فروحته است. درست خوانديد فقط پنج نفر. با در نظر گرفتن تمام جوانب آيا شدني است كه فيلمي در طول مدتي كه اكران مي‌شود فقط پنج نفر مخاطب داشته باشد؟ آيا دوستان كارگردان و عوامل دست‌اندركار فيلم، راغب به تماشاي فيلم مربوطه در تهران نبودند كه چنين گيشه شرم‌آوري نصيب فيلم مربوطه شود؟
چرا دورانديشي نداريد؟
پايين بودن فروش فيلم‌ها فقط مختص سينماهاي قديمي با چند سالن محدود نيست و مجموعه عظيمي چون پرديس سينمايي كوروش هم با افت مخاطب مواجه شده است. علي سرتيپي، تهيه‌كننده و پخش‌كننده سينما با ابراز تاسف از چنين وضعي مي‌گويد: «چند سال گذشته فروش فيلم‌ها در سينماها خوب بود. مسوولان سينما هم فكر كردند فروش فيلم‌ها همين گونه خوب مي‌ماند و در هميشه بر يك پاشنه خواهد چرخيد ولي شرايط گيشه سينما به شدت پيچيده است. عدم نگاه كارشناسانه و دورانديشي لازم به وضعيت اكران مهم‌ترين دليل سردي گيشه فيلم‌ها در تابستان است.» به گفته سرتيپي برنامه‌ريزي درستي براي نمايش فيلم‌ها در فصل تابستان نشده و همين خود باعث آسيب جدي به اكران شده است: «به نظر من شوراي صنفي نمايش و وزارت ارشاد هيچ برنامه‌اي براي اكران فيلم‌ها در تابستان نداشتند. فيلم‌هاي خوبي بودند كه مي‌شد در اين زمان اكران‌شان كرد اما از آنجايي كه كمي فضاي محافظه‌كارانه‌اي بر سينما تحميل شده همين خودش باعث فروش پايين فيلم‌ها شد.» سرتيپي در پايان صحبت خود به ريزش بالاي مخاطبان پرديس سينمايي كوروش در تابستان امسال اشاره مي‌كند و مي‌گويد: مخاطبان فيلم‌ها در تابستان امسال نسبت به سال گذشته نصف شده است و بعد ادامه مي‌دهد: «تازه فروش بالاي بعضي فيلم به افزايش قيمت بليت ارتباط زيادي دارد.»