بازگردانده شدن بخشي از الواح هخامنشي از امريكا
هفته‌اي مهم براي ميراث فرهنگي ايران
هما بختياري
استرداد الواح هخامنشي بعد از 80 و چند سال مهم‌ترين خبر حوزه ميراث فرهنگي كشور در روزهاي اخير بود. همان طور كه علي‌اصغر مونسان، وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي صبح روز دوشنبه 8 مهر خبر داده بود، در چهارمين مرحله از الواح هخامنشي به ايران، گل‌نبشته‌هاي باروي تخت جمشيد شامل ۱۷۸۳ لوح هخامنشي از موسسه شرق‌شناسي امريكا به كشور بازگردانده شد.
80 و چند سال پيش الواح هخامنشي كشف شده در حفاري‌هاي تخت جمشيد براي كار مطالعاتي و رمزگشايي به دانشگاه شيكاگو فرستاده شد. به گفته موسان مونسان، پيگيري‌هاي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي با همكاري معاونت حقوقي رياست‌جمهوري منجر به بازگرداندن اين الواح تاريخي شده است:«در پيش از اين طي 3 مرحله در سال‌هاي ۱۳۲۷، ۱۳۲۹ و ۱۳۸۳ بخش‌هايي از اين مجموعه به ايران بازگردانده شده بود اما بازگشت محموله چهارم با حواشي زيادي همراه بود.»
بنا به توضيحات وزير ميراث فرهنگي، شرح ماوقع حواشي مرحله چهارم از بازگردانده شدن الواح هخامنشي از اين قرار است كه در سال ۲۰۰۴ موضوع اين الواح به ماجراي حكمي قضايي در ارتباط با دارايي‌هاي كشف شده ايران در دادگاه بخش شمالي ايلينويز ايالات متحده ربط پيدا كرد و «شاكيان به دنبال توقيف اموال دولتي ايران بودند تا دادگاه را قانع كنند، حكم پرداخت غرامت را به نفع آنها و عليه دولت ايران قبل از دعوي صادر كند.»
مونسان در اين باره توضيح داده است كه در بخشي از رسيدگي اداري مربوط به حكم احضار دادگاه، دانشگاه شيكاگو به دادگاه ايالتي تاكيد كرده كه آثار تخت جمشيد در امان است. با اين حال دانشگاه شيكاگو تا قبل از مشخص شدن مراحل رسيدگي حكم دادگاه، اشيا را به ايران بازنمي‌گرداند.
در ۲۷ مارس ۲۰۱۴ دادگاه ايالتي درخواست طرح دعوي خلاصه قضاوت‌هايي را كه توسط جمهوري اسلامي ايران و موسسه شرق‌شناسي ارايه شده بود، پذيرفت و هيچ پايه و اساس قانوني را براي توقيف آثار تخت جمشيد پيدا نكرد. قضاوت به نفع ايران و موسسه شرق‌شناسي شيكاگو تمام شد و شاكيان اين قضاوت را براي تجديدنظر به شعبه هفتم دادگاه تجديدنظر امريكا ارسال كردند. دادگاه عالي ايالت متحده نيز طرح دعوي را قبول كرد و در ۲۱ فوريه ۲۰۱۸ دادگاه عالي به اتفاق آرا تاييد كرد كه متون تخت جمشيد نمي‌توانند توقيف شوند. در واقع براي گرفتن اين تصميم در مورد اين آثار ۱۴ سال طرح دعوي سپري شد.
هنوز ۱۷ هزار لوح از اين الواح در امريكاست. با اين حال مسوولان وزارت ميراث بسيار اميدوارند كه دولت آمريكا همه اسناد مكتوب تاريخ هخامنشي‌ها را كاملا در اختيار ايراني‌ها قرار دهد.
قدر مسلم پيگيري‌هاي معاونت حقوقي رياست‌جمهوري در از ميان برداشتن موانعي كه بر سر راه بازگرداندن اين الواح از امريكا وجود داشت، نتيجه داده و تلاش‌هاي مسوولان ميراث فرهنگي را تكميل كرده است. با استرداد اين الواح، ايرانيان دوستدار ميراث فرهنگي كشورشان، چشم به راه ادامه اين روند و بازگردانده شدن ساير الواح هخامنشي از امريكا به ايران هستند.