ميثم سليماني
تنها ساعاتي پيش از آنكه مهلت آتش‌بس در نظر گرفته شده در توافق ميان امريكا و تركيه به پايان برسد، رجب طيب اردوغان رييس‌جمهوري تركيه با ولاديمير پوتين رييس‌جمهوري روسيه، در تفرجگاه سوچي كه در كنار درياي سياه واقع شده ديدار و گفت‌وگو كردند. بسياري پيش از اين ديدار بر اين عقيده بودند كه ملاقات سران دو كشور بيشتر بر محور عادي‌سازي اوضاع در منطقه شمال شرقي سوريه خواهد بود. تحولات ميداني حاكي از آن است كه پس از توافق تركيه با امريكا نيروهاي كرد رفته رفته در حال عقب‌نشيني از مواضع مورد نظر تركيه هستند.
پوتين در آغاز گفت‌وگوها در سوچي به اردوغان گفت: اوضاع در منطقه بسيار سخت شده است. او ادامه داد، ردوبدل كردن گزارش خوب بين روسيه و تركيه از طرف‌هاي مختلف جنگ در سوريه به ما اجازه مي‌دهد تا حتي براي سخت‌ترين سوال‌ها نيز پاسخي پيدا كنيم.
تركيه كه عمليات خود را به شمال شرقي سوريه با نام چشمه صلح در روز 9 اكتبر با هدف ايجاد منطقه امن آغاز كرد، قصد داشت نيروهاي كرد سوري را از مرزهاي تركيه دور كند و يك كريدور امن را ايجاد كند.
علاوه بر آن آنكارا قصد دارد بيش از 3 ميليون پناهجوي سوري را در اين منطقه مستقر كند. اردوغان قبل از سفر به روسيه در جمع خبرنگاران گفت كه آنكارا حمله نظامي را پس از پايان آتش‌بس از سر خواهد گرفت مگر اينكه جنگجويان كرد از مناطق مورد نظر عقب‌نشيني كنند.
وي ادامه داد: اگر قول‌هايي كه ايالات متحده به ما داده انجام نشود، عمليات خود را با عزم بيشتري از سر خواهيم گرفت.
به نوشته الجزيره ديدار اردوغان با پوتين براي اجرايي‌سازي برنامه‌هاي آنكارا در راستاي ايجاد منطقه امن بسيار مهم خواهد، زيرا روسيه يكي از اصلي‌ترين بازيگران در سوريه و حامي دولت مركزي اين كشور است. در موضع‌گيري رسمي روسيه موافق عمليات ارتش تركيه در شمال سوريه نبوده است، از همين رو نيروهاي روسي به همراه ارتش سوريه در شهرهاي كوباني و منبج، در مجاور منطقه‌اي كه تركيه مد نظر دارد مستقر شده‌اند.
اردوغان نيز حضور ارتش سوريه در منبج را به شرطي پذيرفته كه نيروهاي كرد سوري از اين منطقه عقب‌نشيني كنند.
ارتش تركيه روز دوشنبه در بيانيه‌اي اعلام كرد كه دست‌كم 125 دستگاه خودروي حامل جنگجويان YPG را شناسايي كرده كه در حال خارج شدن از منطقه امن بودند. نيروهاي دموكراتيك سوريه نيز متعهد شده‌اند كه به توافق آتش‌بس پايبند باشند.
يك منبع امنيتي تركيه به خبرگزاري فرانسه گفت: پس از عقب‌نشيني كامل نيروهاي YPG، تركيه مرحله نخست ايجاد منطقه امن بين راس‌العين تا تل ابيض را اجرايي خواهد كرد و در مرحله دوم اين كريدور به طول 444 كيلومتر گسترش پيدا مي‌كند.
حمله اسد به اردوغان
پيش از برگزاري نشست دوجانبه نيز بشار اسد رييس‌جمهور سوريه در سخناني اردوغان را به عنوان دزد خطاب كرد و بار ديگر متعهد شد كه تمام مناطقي را كه دولت در جنگ طولاني‌مدت از دست داده پس بگيرد. اسد كه به استان ادلب آخرين سنگر شورشيان مخالف دولت رفته بود گفت كه اردوغان قصد دارد منابع سرزمين ما را سرقت كند. گفتني است كه اگر ارتش سوريه بتواند منطقه ادلب به عنوان آخرين پايگاه مخالفان را بار ديگر تصرف كند يك پيروزي مهم براي اسد خواهد بود و عملا تمام مناطقي كه در اختيار شورشيان مخالف دولت بوده را بازيابي كرده است. اسد همچنين تاكيد كرد كه ما بارها گفته‌ايم كه نبرد ادلب هسته اصلي خاتمه بخشيدن به هرج و مرج و تروريسم در تمام سوريه است.
نبايد فراموش كرد
رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه پيش از سفر به سوچي در پاسخ به سوالي درباره محكوم كردن عمليات تركيه در شمال توسط ايران گفت: بايد به مقام‌هاي ايراني يادآوري كرد كه آنها نبايد آنچه تركيه در جريان بحران هسته‌اي با غرب انجام داد را فراموش كنند. اردوغان به خبرنگار شبكه TRT تركيه گفت: برخي از اظهارات مربوط به اين عمليات باعث ناراحتي جدي من شده است كه البته اين صداها خارج از دولت ايران است و ما اين مساله را به صورت جدي دنبال خواهيم كرد. البته نه شخص رييس‌جمهور روحاني بلكه برخي از اطرافيان، اظهاراتي را بيان كردند كه بايد، جلوي آنها گرفته شود. اردوغان همچنين به همتاي خود يادآوري كرد كه ايران نبايد موضع تركيه را در مناقشه هسته‌اي ايران با غرب فراموش كند. اردوغان در ادامه مدعي شد، ايران بخشي از روند آستانه است و گرفتن چنين موضعي درست نيست و اين موضوع روند آستانه را با مشكل مواجه مي‌كند.
اما سوال اصلي اينجاست آن‌گونه كه آقاي اردوغان عنوان كرد، آيا اين تنها ايران است كه نبايد فراموش كند يا اينكه آقاي اردوغان نيز نبايد يك‌سري مسائل را فراموش كند؟ در روز 15 جولاي سال 2016 هنگامي كه كودتاي نظامي در تركيه رخ داد و موقعيت رجب طيب اردوغان به عنوان رييس‌جمهور در اين كشور مشخص نبود، بسياري از كشورها نظاره‌گر اين ماجرا بودند كه بناست چه اتفاقي در تركيه رخ دهد و هيچ كس هيچ موضعي تا زمان پايان كودتا اتخاذ نكرد. اما در اين بين تنها يك كشور بود كه از زمان آغاز كودتا تا پايان در كنار دولت تركيه ايستاد و آن ايران بود. از همان ابتداي بحران شخص محمدجواد ظريف به عنوان وزيرخارجه اولين فردي بود كه تماس‌هاي مكرري با مقام‌هاي تركيه براي بررسي اوضاع داشت و در كنار دولت تركيه بدون هيچ چشمداشتي بود. حتي به دورتر نرويم، هنگامي كه حزب حاكم تركيه در انتخابات محلي اخير شكست‌هاي سختي متحمل شد و بسياري از كشورهاي مخالف دولت كنوني تركيه صحبت از شكست اردوغان و حزب حاكم به ميان آوردند، محمدجواد ظريف اولين مقام رسمي خارجي بود كه به تركيه سفر كرد و علاوه بر ديدار با مقام‌هاي اين كشور پيروزي حزب حاكم در انتخابات تركيه را تبريك گفت.
در سوي ديگر با مشخص شدن جاه‌طلبي‌هاي اردوغان براي دستيابي به بمب اتم و چرخه سوخت هسته‌اي در رسانه‌هاي غربي توجيه حمايت تركيه از ايران در مناقشه هسته‌اي ايران با غرب روشن و مشخص‌تر مي‌شود. ايران در برابر غرب براي دستيابي به فناوري صلح آميز هسته‌اي در چالش جدي قرار داشت ولي اگر بنا بود تركيه در اين مناقشه طرف غرب را بگيرد اگر يك‌زمان تركيه نيز قصد داشت همين مسير را طي كند بايد با چالش‌هاي ايران نيز مواجه مي‌شد.
در سوي ديگر اگر بنا به فراموشي نباشد برخورد رسانه‌هاي تركيه با سفير پيشين ايران در تركيه در سال 1391 نبايد فراموش شود. در سال‌هايي كه هنوز روابط دولت تركيه با فتح‌الله گولن خوب بود نقدهاي تندي عليه جمهوري اسلامي در مساله سوريه مطرح مي‌شد كه نه تنها دولت تركيه از آنها ناراضي نبود بلكه تا حدي پشت پرده از آنها نيز حمايت مي‌شد به نحوي كه حتي جلسه خداحافظي سفير ايران را نيز برهم زدند.
حالا اگر بناست، موضوعاتي كه نبايد فراموش شود را دو طرف رو در روي هم بگذارند، قطعا اگر در اين زمينه دست ايران پرتر نباشد خالي‌تر هم نخواهد بود. چرا كه اين نبايدها هرچه به عقب بازگرديم بيشتر و بيشتر نيز مي‌شود.
اردوغان: چشم طمعي به خاك سوريه نداريم
«رجب طيب اردوغان» رييس‌جمهور تركيه در كنفرانس خبري مشترك با «ولاديمير پوتين» رييس‌جمهور روسيه گفت كه در اين ديدار بر توسعه روابط دوجانبه و افزايش حجم مبادلات تجاري و استفاده از ارزهاي دو كشور تاكيد شد. به گزارش تي‌آرتي، وي كه در سوچي روسيه صحبت مي‌كرد، افزود: تلاش مي‌كنيم تماميت ارضي سوريه حفظ شده و هيچگونه چشم طمعي به اراضي سوريه نداريم.از چندين سال پيش حداكثر تلاش خود را براي ايجاد راه‌حل‌هاي ريشه‌اي براي بحران سوريه به كار بستيم. به دنبال تقويت شرايط كنوني در ادلب و حمايت از زيرساخت‌ها در اين منطقه براي تقويت امنيت هستيم.در اين ديدار به توافقي تاريخي براي جلوگيري از گسسته شدن اراضي سوريه دست پيدا كرديم و اسنادي را با روسيه امضا كرديم كه بر اساس آن، گروه‌هاي تروريستي از تمامي مرزهاي منطقه امن تا عمق 30 كيلومتر طي 150 ساعت عقب‌نشيني كنند كه اين عقب‌نشيني شامل تل رفعت و منبج بطور كامل نيز مي‌شود.
پوتين: حضور نظامي غيرقانوني در سوريه بايد پايان يابد
«ولاديمير پوتين»، رييس‌جمهور روسيه بعد از ديدار با همتاي تركيه‌اي خود گفت كه با رييس‌جمهور تركيه بر سر حل و فصل درگيري‌ها در مرز تركيه و سوريه به توافق دست يافته است.پوتين در اين باره گفت: بعد از همكاري طولاني تصميمي براي حل و فصل مساله مرز تركيه و سوريه گرفته شده است. ما معتقديم كه تحولات ميداني نبايد بر كميته قانون اساسي سوريه اثر بگذارند.
او همچنين گفت كه از جامعه بين‌المللي مي‌خواهد از بازگشت آوارگان حمايت كند. پوتين گفت: «آوارگان بايد در اسرع وقت به سرزمين‌هاي‌شان برگردند.»
پوتين در بخش ديگري از سخنانش گفت: مهم است كه تروريست‌ها از عمليات نظامي تركيه در سوريه سوءاستفاده نكنند. «حضور نظامي غيرقانوني» در سوريه بايد پايان يابد.
سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه نيز اعلام كرد كه شبه‌نظاميان كرد ۱۵۰ ساعت براي عقب‌نشيني وقت دارند.
متن كامل توافق تركيه و روسيه درباره شمال سوريه
دو طرف بر تعهد خود براي حفظ اتحاد سياسي و تماميت ارضي سوريه و محافظت از امنيت تركيه تأكيد كردند.
آنها بر عزم خود براي مبارزه با تروريسم در تمامي اشكال و جلوه‌هاي آن و جلوگيري از برنامه‌هاي تجزيه‌طلبانه در شمال سوريه تأكيد كردند.
در اين راستا، وضعيت فعلي ايجاد شده در منطقه عمليات «چشمه صلح» شامل تل‌ابيض و رأس‌العين به عمق ۳۲ كيلومتر حفظ خواهد شد.
هر دو طرف اهميت توافق آدانا را تأييد مي‌كنند. دولت روسيه، اجراي توافق آدانا را در شرايط فعلي تسهيل خواهد كرد.
از ساعت 12:00 ظهر تاريخ ۲۳ اكتبر ۲۰۱۹، پليس نظامي روسيه و نيروهاي حفاظت مرزي سوريه وارد سمت سوري مرز تركيه- سوريه، در خارج از منطقه عمليات چشمه صلح خواهند شد تا خروج عناصر YPG و سلاح‌هاي آنها تا عمق ۳۰ كيلومتري از مرز تركيه- سوريه را تسهيل كنند كه اين مساله بايد در ۱۵۰ ساعت آينده نهايي شود. در آن زمان، گشت مشترك روسيه و تركيه در غرب و شرق منطقه عمليات چشمه صلح تا عمق ۱۰ كيلومتري، به استثناي شهر قامشلي آغاز خواهد شد.
همه عناصر YPG و سلاح‌هاي آنها از منبج و تل‌رفعت خارج خواهند شد.
هر دو طرف تدابير لازم را براي جلوگيري از نفوذ عناصر تروريست به كار خواهند بست.
تلاش‌هاي مشترك براي تسهيل بازگشت پناه‌جويان به شكلي ايمن و داوطلبانه انجام خواهد شد.
يك ساز و كار مشترك نظارتي و راستي‌آزمايي براي نظارت بر اجراي اين تفاهم‌نامه و هماهنگي‌ها براي آن تشكيل خواهد شد.
دو طرف تلاش‌ها براي يافتن يك راهكار سياسي ماندگار براي پايان دادن به درگيري‌هاي سوريه در چارچوب روند آستانه را ادامه خواهند داد و از فعاليت كميته قانون اساسي حمايت خواهند كرد.