«در دانشگاه فضاي امن مي‌خواهيم، نه امنيتي»؛ اين جمله‌اي است كه حسن روحاني در روزهاي انتخابات خطاب به دانشجويان و دانشگاهيان به زبان آورد؛ همان جمله‌اي كه صداي تشويق دانشجويان را بلند كرد و در نهايت آراي آنها را به سبد روحاني ريخت. حالا از آن تاريخ نزديك به 2 سال مي‌گذرد و دانشجويان بايد اين جملات را خوب به ذهن بسپارند: «مانتو خيلي گشاد يا تنگ ممنوع است»، «مانتو نه كوتاه باشد، نه خيلي بلند» «در صورت استعمال دخانيات متخلف به يكي از تنبيهات بندهاي ۱ تا ۳ محكوم مي‌شود و در صورت تكرار، تنبيه تا بند ۹ (به‌جز بند ۶) قابل تشديد است»، «تخلفات اخلاقي مانند استعمال موادمخدر و مشروب، رابطه نامشروع، انجام اعمال منافي عفت، عدم‌رعايت پوشش اسلامي يا استفاده از پوشش يا آرايش مبتذل و عدم‌رعايت شوون دانشجويي» اينها بندهايي از شيوه‌نامه يك ارگان يا نهاد امنيتي نيست؛ بلكه شيوه‌نامه اجرايي آيين‌نامه انضباطي دانشجويان است كه از 13 شهريورماه سال جاري ابلاغ و از مهرماه نيز در دانشگاه‌هاي زير نظر وزارت علوم و بهداشت اجرا شد؛ موضوعي كه صداي اعتراض دانشجويان را بلند كرد اما ماجرا به همين‌جا ختم نشد و روز شنبه «سميه‌سادات لاري» معاون فرهنگي و دانشجويي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مصاحبه‌اي با ايرنا از برخورد با دانشجويان خاطي در فضاي مجازي خبر داد. او گفت: «اگر كانال‌هايي به جز اين گروه‌هاي مجازي داراي مجوز، توسط فعالان دانشجويي راه‌اندازي شود و دانشجويان در آن اقدام به نشر اكاذيب كنند در كميته انضباطي با آنها برخورد قانوني مي‌شود؛ مثلا اگر دانشجويي مسائل مرتبط با دانشگاه نظير بودجه آن را نشر داده و فردي نسبت به اين موضوع شكايت كند پرونده او رسيدگي مي‌شود.» او با بيان اينكه رصد فعاليت مجازي دانشجويان به معناي كنكاش در حريم خصوصي نيست، عنوان كرد: «شوراي انضباطي مي‌تواند در صورت مشاهده مطالبي در فضاي مجازي كه با هدف زير سوال بردن منافع و مصالح دانشگاه بازنشر شده، ورود كرده و شاكي شود.» او مي‌گويد: «برخوردهاي صورت‌گرفته در شوراي انضباطي، طبق قوانين و آيين‌نامه در بخش‌هاي هيات بدوي و تجديدنظر است.»
شيوه نامه دانشجويي؟
صحبت‌هاي معاون فرهنگي و دانشجويي وزارت بهداشت درباره برخورد با دانشجويان خاطي در فضاي مجازي آتش زير خاكستر انتقادات دانشجويان را كه از شهريورماه همزمان با ابلاغ شيوه‌نامه جديد شروع شده بود، دوباره فعال كرد و طي روزهاي گذشته فضاي مجازي پُر شد از انتقاداتي كه درباره اين آيين‌نامه انضباطي مطرح مي‌شد؛ موضوعي كه تبديل به يك توفان توييتري با هشتگ «شيوه‌نامه ضد دانشجو» شد.
شيوه‌نامه‌اي با يك قدم به عقب
«علي رجب» دانشجوي دكتراي دانشگاه تهران و از فعالان دانشجويي است. او درباره اعتراض دانشجويان به اين شيوه‌نامه و انتقاداتي كه درباره آن مطرح است، به «اعتماد» مي‌گويد: «بخشي از اين مقررات چيزي نيست كه ناشي از شيوه‌نامه جديد باشد بلكه به موجب آيين‌نامه انضباطي دانشگاه‌ها كه مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي مصوبه سال 74 است در تمام دانشگاه‌ها اجرا مي‌شده و يك سند بالادستي شيوه‌نامه اجرايي وزارتي محسوب مي‌شود كه البته اجراي آن در دوره‌ها و دولت‌هاي مختلف، متفاوت بوده است؛ يعني گاهي با شدت و حدت بيشتر و گاهي ملايم‌تر اما موضوعي كه در اين اعتراضات رخ داد، مساله مطالبه‌گري نسبت به رويه‌اي است كه سال‌ها در دانشگاه‌ها در جريان است و حتي دانشجو را بابت فعاليت‌هايش خارج از دانشگاه مورد بازخواست قرار مي‌دهد.»
اين فعال دانشجويي درباره موضوع برخورد با دانشجويان در فضاي مجازي نيز مي‌گويد: «متاسفانه ما پيش از اين هم با اين واقعيت تلخ مواجه بوديم؛ يعني با توجه به آيين‌نامه انضباطي شوراي عالي انقلاب فرهنگي كه مي‌گويد تخلف در هر محيطي اتفاق بيفتد، شوراي انضباطي صالح به رسيدگي است، پيش از اين شاهد برخورد با دانشجوياني كه فعاليت‌هايي در فضاي مجازي مانند فيس‌بوك، اينستاگرام و توييتر داشتند، بوديم و شوراهاي انضباطي مجوز رسيدگي را براساس آيين‌نامه شوراي عالي انقلاب فرهنگي به عنوان سند بالادستي داشتند منتها انتظار مي‌رفت در شيوه‌نامه جديد اين مساله مورد بازبيني قرار بگيرد و براي دانشجويان طبق حقوق شهروندي حريم خصوصي قائل مي‌شدند.» او ادامه مي‌دهد: «يكي از اصول حاكم بر دادرسي شوراهاي انضباطي كه در شيوه‌نامه جديد مورد اشاره قرار گرفته است، منع تجسس و حق بر حريم خصوصي است بنابراين اصولا اين موضوع را مي‌توان برداشت كرد كه جايز نيست كسي در حريم خصوصي دانشجويان تجسس كرده و تخلفي را نسبت به آنها روا دارد اما در دستورالعمل انضباطي 95 و متعاقب آن شيوه‌نامه انضباطي 98 اين اصل ذكر شد.»
علي رجب با بيان اينكه با توجه به شعارهايي كه در دولت يازدهم و دوازدهم مطرح مي‌شد، انتظار مي‌رفت شيوه‌نامه‌اي كه در دولت روحاني تدوين مي‌شود با گذشته متفاوت باشد اما اين اتفاق نيفتاد و در برخي موارد حتي شاهد عقبگرد نيز بوديم مثلا در آيين‌نامه انضباطي مصوب سال 62 كه فكر مي‌كنم اولين يا دومين آيين‌نامه مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي است، چنين گستردگي‌اي وجود ندارد و مي‌گويد تخلفات دانشجويي محدود است به رفتارهايش در محيط‌هايي كه به عنوان دانشجو حضور دارد مثل خوابگاه، آزمايشگاه، اردوي دانشجويي، كتابخانه و البته خود دانشگاه است اما در اين شيوه‌نامه چنين چيزي را نمي‌بينيم.»
واكنش وزير علوم به نگراني دانشجويان
حالا پس از سيل اعتراضات دانشجويان به شيوه‌نامه جديد، وزير علوم روز گذشته در حاشيه جلسه هيات دولت به اين موضوع واكنش نشان داده و درباره اين شيوه‌نامه به خبرنگاران گفته است: «براساس قانون بايد براي اجراي دقيق آيين‌نامه انضباطي دانشجويان، يك شيوه‌نامه توسط وزارتخانه‌هاي بهداشت و علوم تدوين مي‌شد كه اين اقدام انجام شد. در شيوه‌نامه تدوين‌شده 2 موضوع تخلفات اخلاقي در دوره باليني دانشجويان پزشكي و همچنين مواردي كه احيانا در فضاي مجازي ممكن است اتفاق بيفتد، بيشتر مورد توجه قرار گرفت كه بخش دوم مقداري در ميان دانشجويان ايجاد نگراني كرد.» او ادامه مي‌دهد: «دانشجويان نگران بودند كه احيانا با اجراي شيوه‌نامه جديد انضباطي به بخش‌هاي خصوصي آنها در فضاي مجازي ورود شود كه قاعدتا اين موضوع هدف ما نيست.» منصور غلامي مي‌گويد: «قبل از ورود معاونت حقوقي رييس‌جمهوري به موضوع شيوه‌نامه انضباطي دانشجويان، معاونان دانشجويي در حال بازنگري در جزييات اين شيوه‌نامه براي افزايش شفافيت در اجراي آن بودند. در همين راستا نيز اتفاقا من از برخي دانشجويان خواسته بودم كه اگر درباره شيوه‌نامه جديد انضباطي نظري دارند به من اعلام كنند.» صحبت‌هاي وزير علوم درباره انتقادات به جلسات كميته انضباطي و بندي كه در آن گفته شده بود كه اين جلسات مي‌تواند بدون حضور دانشجو صورت گيرد نيز قابل‌توجه بود چراكه او معتقد است اين موضوع مي‌تواند به سود دانشجو باشد. او درباره نگراني‌ها درخصوص عدم حضور دانشجويان در جلسات كميته انضباطي مي‌گويد: «براساس آيين‌نامه انضباطي، در مواردي كه لازم باشد هيات‌هاي بدوي و تجديدنظر مي‌توانند از دانشجويان براي حضور در جلسات خود دعوت كنند. اما اينكه الزاما حتما دانشجو در جلسات حضور داشته باشند، شايد در برخي موارد خيلي به نفع خود دانشجويان نباشد.»
نقض حريم خصوصي اجرا نمي‌شود
منصور غلامي در ادامه صحبت‌هاي خود به نوعي تاييد مي‌كند كه در بندهايي از شيوه‌نامه جديد نقض حريم خصوصي دانشجويان وجود دارد و مي‌گويد: «قطعا در اجراي شيوه‌نامه جديد انضباطي دانشجويي، نقض حريم خصوصي دانشجويان انجام نمي‌شود چراكه ورود به بخش خصوصي افراد نياز به مجوز دارد و شيوه‌نامه انضباطي دانشجويي در حقيقت نمي‌تواند مجوزي براي ورود به بخش خصوصي افراد باشد.» او مي‌گويد: «براي افزايش شفافيت و همچنين رفع نگراني‌هاي دانشجويان بازنگري در شيوه‌نامه انضباطي در حال انجام است.» او ادامه مي‌دهد: «كل تخلفات دانشجويان به جز بخش آموزشي يك دهم درصد تعداد كل دانشجويان بود و لذا شيوه‌نامه تخلفات انضباطي شامل همه جمعيت دانشجويان نمي‌شود چراكه همه دانشجويان متخلف نيستند؛ نگراني‌هاي موجود بيشتر شامل فعاليت‌هاي خاص سياسي و اجتماعي دانشجويان مي‌شود و تعدادشان بسيار اندك است.»
بازنگري در شيوه‌نامه جديد
موضوع انتقادات به آيين‌نامه انضباطي مساله‌اي نبود كه دولت بتواند از آن بي‌اعتنا بگذرد به همين دليل لعيا جنيدي معاون حقوقي رييس‌جمهور در حاشيه جلسه هيات دولت از بازنگري درباره آن خبر داد و گفت: «همان‌طوركه اعلام شد معاونت حقوقي رياست‌جمهوري به اين موضوع ورود كرده است و ما بدون معطلي با موافقت وزراي علوم و بهداشت، از تشكل‌هاي دانشجويي دعوت كرده‌ايم تا با تشكيل جلسه‌اي با حضور آنها شيوه‌نامه جديد انضباطي دانشجويي را مورد بحث و بررسي قرار دهيم.» او ادامه داد: «اگر در شيوه‌نامه جديد موردي مغايرت با قانون، قوانين موضوعه يا منشور حقوق شهروندي وجود داشته باشد قطعا اصلاحات لازم انجام خواهد شد.»
علي ربيعي سخنگوي دولت نيز به ماجراي اعتراضات دانشجويان و انتقاد به شيوه‌نامه جديد پاسخ داد و گفت: «در مورد آيين‌نامه‌هاي دانشجويي در جلسه هيات دولت بحثي مطرح و تاكيد شد حتما وزير علوم و بهداشت با تشكل‌هاي دانشجويي مراوداتي داشته باشند، از معاونت حقوقي رييس‌جمهور هم خواستيم در اين زمينه مشاركت داشته باشند و قطعا حقوق شهروندي و مسائلي كه موردنظر دانشجويان است در اين آيين‌نامه‌ها مورد توجه قرار گيرد.» هرچند ربيعي گفت در مورد بندهاي اعتراضي دانشجويان اشراف كاملي ندارم اما در ادامه گفت: «ديروز تصميم گرفته شد در مورد كليات حتما ديدگاه تشكل‌ها در اين اصلاح مورد نظر قرار بگيرد.»