آيا تيم ملي بدشانس است؟
محسن پاك‌پناه |مطلب را با اين پرسش آغاز مي‌كنم كه اساسا تا كي و كجا مي‌توان از اين عبارت كليدي و رايج در ميان مربيان و اهالي فوتبال استفاده كرد؟ «ما بدشانس بوديم كه باختيم. تيم حريف شانسي ما را برد.» اين تلويحا يعني بازيكنان شما چنان در حد معمول و معقول آماده شده بودند كه نمي‌توان آنان را سرزنش كرد. به عبارت ديگر كادر فني آن قدر بازيكنان را آماده نبرد با بحرين و عراق كرده بود كه نبايد مورد سرزنش قرار گيرد. ولي آيا رويدادي كاملا شانسي جايي در فوتبال دارد يا اينكه هر عدم قطعيتي تنها منتج از ناآگاهي ماست؟ آيا واقعا امكان نداشت بازي اين دو حريف را بهتر پيش‌بيني كرد؟ اينگونه به نظر مي‌رسد كه تمام آنچه درباره شانس مي‌گوييم كاملا عيني نخواهد بود. نكته اين است كه همه چيز به قضاوت ما درباره سطح لازم آماده‌سازي براي مقابله با حريفان و شناخت صحيح ما از آنان بستگي دارد. مقوله شانس در فوتبال كاربردهاي بسياري دارد. مثلا مي‌توان پرسيد، زدن ضربه به تير دروازه بدشانسي است يا فقط ضربه‌اي بي‌دقت؟ آيا مصدوم شدن دروازه‌بان عراق بدشانسي است يا اخراج مسعود شجاعي خسته و بي‌اعصاب؟ به باور من اين مسائل به مفهومي ژرف‌تر به نام جبرگرايي انسان برمي‌خورد كه هر واقعه‌اي را به بخت و اقبال گره مي‌زند. اما در فوتبال تاكتيك‌هاي ضعيف و گاهي اشتباه است كه نقشي تعيين‌كننده‌تر از شانس بازي مي‌كند. در اغلب موارد اين احساسات و عواطف اخلاقي است كه هميشه ما را به سمت يك علت ماورايي(شانس، بخت و اقبال) هدايت مي‌كند و بازي «كي بود كي بود من نبودم» درست در همين نقطه آغاز مي‌شود.
اين مساله در فوتبال ايران نيز مثل خيلي از جاهاي ديگر در دنيا صادق است. جالب اينكه ما حتي با كي‌روش نيز نتوانستيم، عراق را شكست دهيم و البته كي‌روش در جام ملت‌ها پس از اخراج مهرداد پولادي به جاي شانس، داور را به عنوان مجريان قانون هميشه منفور در فوتبال مقصر دانست! سوال من اين است كه آيا ما به سطح معقول آماده‌سازي جسمي، روحي رواني و تاكتيكي براي مسابقه با حريف رسيده بوديم؟ و يك پاسخ روشن دارد: شايد! پس مستر ويلموتس بار ديگر كه بدشانسي را عامل باخت دانستيد يا انگشت تقصير را به سوي كسي نشانه رفتيد از خود سوال كنيد كه مبادا داريد، تعصب به تيم خود، غرور و ضعف‌هاي خود را لاپوشاني مي‌كنيد. فلسفه اعجاب‌انگيز فوتبال به مثابه مساله‌اي بالاتر از زندگي به ما نهيب مي‌زند كه گاهي اوقات حق داريم واقعا به صورت عيني بدشانسي يا داوري(يا هر دو با هم) را سرزنش كنيم. اما فقط گاهي و خصوصا كمتر در برابر بحرين و عراق با سوابق تلخ و تاريخچه نه چندان شيرين قبلي.