تحول يا تنوع مدارس؟
محمد داوري
حالا كه سر و صداي بحث تنوع مدارس كمي فرونشسته ضروري ديدم به اين بهانه به يكي از مهم‌ترين مسائل نظام آموزشي اشاره‌اي داشته باشم و آن هم كاركرد مدرسه به معناي واقعي و ضرورت تحول مدارس در اين راستا است. ترديدي نيست كه مهم‌تر و ضروري‌تر از تنوع مدارس ضرورت تحول مدارس است تا اين نهاد مدني و مدرن بتواند كاركرد و نقش خود را به درستي داشته باشد چرا كه به اذعان اكثر كارشناسان حوزه آموزش و پرورش مدارس در كشور ما به خصوص در دهه‌هاي اخير و به ويژه در سال‌هاي اخير از مسير كاركرد خود خارج شده است. نشانه‌هاي اين خروج را هم مي‌توان در بي‌ميلي دانش‌آموزان به مدرسه و نااميدي خانواده‌ها از نقش مدرسه در تربيت فرزندان و كاهش نقش معلمان و مربيان در اين راستا به خوبي مشاهده كرد به طوري كه در حال حاضر كمتر مدرسه‌اي در يك شهر و روستا و محله كانون توجه و نقطه اميد است. وقتي بحث كاهش تنوع مدارس از سوي برخي از نمايندگان مجلس طرح شد، مشخص بود كه اين بحث چندان متوجه مسائل ريشه‌اي و اصلي نظام آموزشي نيست چرا كه ريشه ناكارآمدي و دليل اصلي آن تنوع مدارس نيست بلكه ناكارآمدي مدرسه است و ساختار عريض و طويل آموزش و پرورش نيز نه تنها كمكي به كارآمد كردن مدرسه نكرده و نمي‌كند بلكه در بيشتر موارد با دستورالعمل‌هاي عريض و طويل و نظارت‌هاي مچ‌گيرانه و دخالت‌هاي مخرب و فرسايشي مانع خلاقيت‌ها و ابتكارات و كارآمدي مدرسه مي‌شود و اگر معدود مدارس كارآمدي هم كه در كشور وجود دارند نتيجه جسارت و خلاقيت و هنرمندي و علاقه‌مندي مدير و مجموعه عوامل آن مدرسه است كه فارغ از الزامات اداري و ساختاري براي داشتن يك مدرسه كارآمد تلاش كرده‌اند. از جمله وجوه مشترك اين گونه مدارس اين است كه فاصله خانه و مدرسه كاهش يافته و ...
مشاركت والدين در ابعاد مختلف به شكل واقعي در قالب هيات امنا و انجمن اوليا و مربيان نهادينه شده است و مشاركت دبيران در قالب شوراي دبيران و عوامل اجرايي تحت عنوان شوراي مدرسه در مسير تعامل و همكاري سازنده قرار گرفته‌اند و تمام ظرفيت‌هاي انساني همسو و مكمل يكديگر موجب كارآمدتر شدن مدرسه شده‌اند.
اين يعني در همين نظام آموزشي ناكارآمد مي‌توان مدرسه كارآمد داشت كه اين مدارس كارآمد مي‌توانند الگويي باشند براي تجديد نظر در ساختار نظام آموزشي و تحقق واقعي مدرسه محوري و معيارها و شاخص‌هاي يك مدرسه كارآمد مي‌تواند به پشتوانه اين تجربه‌ها و تجربه‌هاي موفق ساير كشورها احصا شود و تحول واقعي از مدارس آغاز شود. قبل از كاهش تنوع مدارس ضرورت دارد كه تحول در مدارس در دستور كار مجلس و دولت قرار گيرد تا مدارسي داشته باشيم كه شوق به پرورش و آموزش را در دانش‌آموزان ايجاد كند و والدين را اميدوار سازد و به معلمان و مربيان و عوامل مدرسه انگيزه و انرژي ببخشد.