دولت جديد لاپاز روابط با ونزوئلا را قطع
و مورالس را تهديد به بازداشت و محاكمه كرد
حذف چپ از بوليوي
شهاب شهسواري
مدعيان تازه قدرت در بوليوي، در تازه‌ترين اقدام خود بعد از در اختيار گرفتن قدرت، روابط ديپلماتيك اين كشور با ونزوئلا و سازمان‌هاي منطقه‌اي چپ‌گراي امريكاي لاتين را قطع كردند و تهديد كرده‌اند در صورت بازگشت رييس‌جمهور چپ‌گراي مستعفي كشور به لاپاز، او را بازداشت و محاكمه خواهند كرد. همزمان، يك هفته بعد از اعتراضاتي كه منجر به كناره‌گيري اوو مورالس، رييس‌جمهور از قدرت و خروج او از كشور شد، حالا ارتش به روي معترضان هوادار او آتش گشوده است. اعتراضات روز جمعه از شهر اسكابا شروع شد و وقتي كه معترضان قصد داشتند به سمت شهر كوچابامبا حركت كنند، با تيراندازي ارتش مواجه شدند. يك پزشك محلي به آسوشيتدپرس گفته است در اعتراضات هواداران مورالس در شهر اسكابا بوليوي، دست‌كم 5 نفر بر اثر تيراندازي مستقيم كشته‌شده‌اند. معترضان طرفدار مورالس، اغلب از ميان كشاورزان و توليدكنندگان بومي كوكا هستند. روز جمعه، سه روز بعد از اعلام رياست جمهور موقت جنين آنز، معاون راستگراي سناي بوليوي، هزاران نفر از هواداران اوو مورالس، رييس‌جمهور مستعفي بوليوي، در لاپاز پايتخت اين كشور هم تجمع كردند، پليس براي جلوگيري از ورود هواداران رييس‌جمهوري مستعفي به محل پارلمان، از گاز اشك‌آور و گلوله‌هاي پلاستيكي استفاده كرد. اوو مورالس، رييس‌جمهور مستعفي كه اكنون در مكزيك پناهنده شده است، ادعا مي‌كند بر اساس قانون اساسي همچنان رييس‌جمهور اين كشور است و مادامي كه استعفاي او از سوي اكثريت نمايندگان پارلمان پذيرفته نشود، ادعاي قدرت توسط جانشينش پذيرفته‌نيست. مورالس گفته است كه آمادگي دارد براي احياي صلح و ثبات به كشور بازگردد، اما مدعي جانشيني او جنين آنز، گفته كه كسي به زور مورالس را بيرون نكرده است، اما در صورت بازگشت بازداشت و محاكمه خواهد شد.
مورالس زدايي از لاپاز
جنين آنز، رييس‌جمهور موقت خودخوانده بوليوي، روز جمعه اقدامات تازه‌اي را اعلام كرد كه نشان از تلاش اين سياستمدار براي تغيير رويكرد سياست خارجي بوليوي، از نظام چپ‌گرا به جبهه غرب و پاك كردن ميراث سوسياليستي اوو مورالس در اين كشور دارد. دولت او دستور داده است روابط سياسي ميان اين كشور و حكومت مركزي ونزوئلا به رياست نيكولاس مادورو قطع شود و ديپلمات‌هاي ونزوئلايي خاك اين كشور را ترك كنند. حكومت جديد همچنين تيم‌هاي پزشكي اعزامي از كوبا را كه براي تقويت نظام بهداشت عمومي به بوليوي آمده‌اند از اين كشور اخراج كرده است. بيش از 700 پزشك و تكنسين بهداشتي كوبايي به دستور دولت جديد از اين كشور اخراج شده‌اند. كلارن لونگاريك، وزير خارجه دولت موقت تحت رهبري آنز اعلام كرده است كه دولت جديد لاپاز عضويت اين كشور در اتحاديه كشورهاي امريكاي جنوبي (UNASUR) را هم لغو مي‌كند. اتحاديه كشورهاي امريكاي جنوبي 11 سال پيش به ابتكار هوگو چاوز، رييس‌جمهور فقيد ونزوئلا با هدف افزايش همكاري‌هاي منطقه‌اي در امريكاي جنوبي و جلوگيري از نفوذ امريكا در اين منطقه ايجاد شده است. وزير خارجه موقت بوليوي همچنين اعلام كرد اين كشور از گروه موسوم به آلبا (ائتلاف بوليواري خلق‌هاي امريكاي ما)، كه آن هم توسط هوگو چاوز و با هدف ترويج سوسياليسم در امريكاي جنوبي تاسيس شده‌بود، خارج مي‌شود.
ميراث مورالس
رويكرد چپ‌گرايانه مورالس و تلاش او براي باقي ماندن در قدرت براي چهارمين دوره متوالي با وجود شكست در رفراندوم تغيير قانون اساسي، رياست‌جمهوري او را بعد از چهارده سال به‌شدت به جنجال كشاند. نهايتا اعلام سازمان كشورهاي قاره امريكا، مبني بر وقوع تخلف‌هاي گسترده در انتخابات بوليوي و حمايت ارتش از مخالفان انتخاب مجدد مورالس به رياست‌جمهوري، كار او را در اين كشور تمام كرد. اما او همچنان به عنوان تنها رييس‌جمهور بومي اين كشور، از محبوبيت بالايي در ميان اقوام بومي و اقشار ضعيف‌تر جامعه برخوردار است. مورالس با تغيير تركيب سياسي كشور و مجوز به مناطق بومي‌نشين براي حفظ خودمختاري در كنار اقدامات اجتماعي از جمله كاهش فقر، توسعه بهداشت عمومي و سوادآموزي، تغييرات عمده‌اي در اين كشور بسيار فقير امريكاي جنوبي ايجاد كرد. مورالس كه خودش از جمله كشاورزان بومي برگ كوكا بود، به عنوان يك فعال كارگري پله‌هاي ترقي را تا انتخاب به عنوان اولين رييس‌جمهور بومي اين كشور پيمود.
با وجود حمايت عمومي از مورالس در ميان مردم بوليوي، سياست خارجي او به ويژه حمايتش از دولت‌هاي چپ‌گرا مانند ونزوئلا و كوبا و حمايت از آرمان فلسطين باعث حمايت دولت‌هاي غربي و راستگراي امريكاي جنوبي از مخالفان سياسي او شده‌بود، تا جايي كه بلافاصله بعد از استعفاي او تحت فشار ارتش و پليس و ادعاي رياست‌جمهوري جانشين موقتش دولت‌هاي امريكا، بريتانيا و برزيل حاكميت جانشين راستگرايش را پذيرفتند. مورالس روز جمعه در مصاحبه‌اي با خبرگزاري بريتانيايي رويترز، تاييد كرد كه ايالت متحده امريكا در تماس با وزير خارجه بوليوي، به او پيشنهاد كرده است با هواپيمايي امريكايي خاك كشورش را ترك كند. مورالس گفته است: «شك ندارم مقصد نهايي اين هواپيما، زندان گوانتانامو بود.» مورالس گفته است كه به دليل تهديد ارتش به سركوب هوادارانش و احتمال حمله به مقام‌هاي وابسته به او در لاپاز، تحت فشار مجبور به استعفا و ترك كشور شده است. مكزيك بعد از تشديد اعتراضات در بوليوي، اعلام كرد كه حاضر است مورالس را به عنوان پناهنده سياسي بپذيرد.
وضعيت حقوقي رياست‌جمهوري موقت
جنين آنز، معاون سناي بوليوي كه بعد از استعفاي بالا دستانش خودش را به عنوان رييس‌جمهور موقت اين كشور اعلام كرد، از روز جمعه سرعت تغييرات پس از انتقال قدرت را شتاب بيشتري بخشيده است. آنز كه از جمله مخالفان اوو مورالس محسوب مي‌شود، به لحاظ قانوني نفر پنجم در صف جانشيني رييس‌جمهور محسوب مي‌شد، اما بعد از آنكه تمامي مقام‌هاي بالا دست او، يعني معاون رييس‌جمهور، رييس سنا و رييس مجمع ملي، از مقام خود كناره‌گيري كردند، خود را رييس‌جمهور موقت قانوني بوليوي ناميد. او در شرايطي در جلسه مجمع ملي بوليوي سوگند رياست‌جمهوري ياد كرد كه اكثريت نمايندگان جنبش سوسياليست بوليوي تحت رهبري اوو مورالس اين جلسه را تحريم كرده‌بودند، نمايندگان چپ‌گرا به همين دليل سوگند اين سياستمدار را قانوني تلقي نمي‌كنند و ادعاي او مبني بر رياست‌جمهوري را غيرقانوني مي‌دانند. جنين آنز، نمايند مسيحي راستگرا، پيش از اين چندين بار به دليل توهين به بوميان سرخپوست بوليوي كه بيش از 20 درصد از جمعيت اين كشور را تشكيل مي‌دهند، جنجال‌آفرين شده‌بود. او مراسم سنتي بوميان را «شيطاني» توصيف كرده‌بود و مورالس را با عنوان «سرخپوست بدبخت» خطاب كرد. بسياري از هواداران بومي مورالس، با حمل پرچم‌هاي مشهور به «ويپالا» كه نشان بوميان بوليوي است، خواهان كناره‌گيري جنين آنز، رييس‌جمهور موقت از اين مقام هستند.