كتاب به مثابه جعبه آچار
محمود آموزگار
بيست و هفتمين دوره «هفته كتاب» در كشورمان در حال برگزاري است؛ همين كه ايامي به موضوع كتاب و كتابخواني اختصاص پيدا مي‌كند و در اين ايام بيشتر به كتاب و كتابخواني توجه مي‌شود، مي‌توانيم بگوييم كه في‌نفسه اتفاق ارزشمندي است. به اعتقاد من در اين روزها اگر انتقاداتي هم به بحث چگونگي وضعيت اين حوزه وجود دارد بايد مطرح شود تا زمينه صحبت و نقد و بررسي درباره كتاب بيشتر فراهم شود.
به عقيده من نياز است تا در هفته كتاب، برنامه‌هاي خلاقانه و جديدي داشته باشيم و به همين دليل تصور مي‌كنم هنوز برداشت و استنباط درست و مناسبي از هفته كتاب و كتابخواني نداريم. براي مثال همين شعاري كه براي آن انتخاب شده است: «حال خوش خواندن» كفايت لازم را براي توضيح ضرورت كتابخواني ندارد. اينكه با خواندن كتاب قرار است فقط حال‌مان خوش شود، جمله درستي نيست و كتاب و كتابخواني فراتر از اوقات فراغت و حال خوش و سرگرمي است.
در واقع كتاب به مثابه جعبه آچاري است كه شما براي حل بسياري از مشكلات به آن متوسل مي‌شويد و بايد ضرورتش را درك كنيد. اينكه افراد بتوانند ذهن پرسشگري را پيدا كنند و راجع به مقولات مختلف پرسش كنند. وقتي هم كه پرسشي مطرح مي‌شود، ضرورت يافتن پاسخ مناسب شكل مي‌گيرد و قاعدتا كتاب يكي از مهم‌ترين وسايلي است كه مي‌تواند در طرح پرسش‌هاي مناسب و يافتن پاسخ‌هاي مربوط به آن كمك كند. البته ناگفته پيداست كه چنين موضوعاتي بايد از دوران كودكي و در خانواده‌ها شكل بگيرد.
اما در اين بين ما همچنان شب‌ها و روزهاي‌مان را دوره مي‌كنيم. به اين معنا كه اغلب كارهاي سال قبل خود را تكرار مي‌كنيم. مثلا سعي بر آن داريم وضعيت فروش با تخفيف را در ايام هفته كتاب ايجاد كنيم. همين موضوع بيانگر اين است كه ما مسائل و مشكلات اين حوزه را به درستي نشناخته‌ايم. قاعدتا ما بايد با نشان دادن ضرورت‌هاي كتاب و كتابخواني به جاي جاذبه تخفيف، اقشار مختلف مردم را به كتابفروشي‌ها بكشانيم و براي دستيابي به چنين اهدافي بايد در طول سال راه‌هاي مختلف را مورد نقد و بررسي قرار دهيم. نه اينكه فقط به يك هفته در سال بسنده كنيم و در طول اين يك هفته مشكلات را در جلسات مختلف برشماريم و مجددا تا سال بعد هيچ اتفاق جديدي را رقم نزنيم.
ما در اين حوزه به‌طور جدي نيازمند نوآوري هستيم. بيست و هفت دوره برگزاري هفته كتاب تاكيدي بر اين موضوع است كه ما مسائل كتاب را مي‌شناسيم و مي‌دانيم كه اين حوزه درگير مسائل و مشكلاتي جدي است. اما تنها كاري كه مي‌كنيم اين است كه هر سال راه خود را تكرار مي‌كنيم.
البته تلاش‌هايي در اين باره شده است، برنامه‌هاي مناسبي در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در دستور كار قرار گرفته و پيشرفت‌هايي هم داشته‌ايم اما به نظر مي‌رسد كه اينها كافي نيست.
لازم است ما درباره چنين مسائلي به سمت اقتضائات بومي پيش برويم و آنها را مورد سنجش قرار دهيم. در عين حال از تجربيات جهاني هم استفاده كنيم و با توجه به آن فضاهاي بومي خود را كارآمدتر كنيم.