چوب حراج بر تاريخ مطبوعات ايران

گروه اجتماعي| ساختمان قاجاري روزنامه اطلاعات كه روزگاري مهم‌ترين ساختمان مطبوعاتي تهران بود از توفان، تركش‌هاي جنگ و سقوط جرثقيل جان سالم به در برد اما با گذشت نزديك به 20 سال بلاتكليفي واگذار خواهد شد. نخستين ساختمان قديمي‌ترين روزنامه در حال انتشار ايران كه روزي به ادعاي محمود دعايي، مدير مسوول اين روزنامه قرار بود موزه مطبوعات ايران باشد، قرار است مالكيت آن در روزهاي آتي واگذار شود. محمود دعايي، سرپرست اين موسسه در واكنش به اين خبر و با اشاره به اينكه تنها سرقفلي اين ساختمان در اختيار موسسه اطلاعات است، مي‌گويد:«واگذاري اين ملك بستگي به توافق معامله بين مالك و خريدار دارد و ما تعيين‌كننده كاربري نيستيم» دعايي در گفت‌وگو با «مهر» از سرنوشت اين ساختمان پس از واگذاري ابراز بي‌اطلاعي مي‌كند و مي‌گويد:«اگر قرار بر اين باشد كه ساختمان را تخريب كنند، بايد مجوز آن را از شهرداري و ميراث فرهنگي بگيرند و به نظر مي‌رسد اين روند مشكل باشد.» روزنامه اطلاعات عصر روز يكشنبه ۱۹ تير ۱۳۰۵ با تلاش عباس مسعودي در تهران پا به عرصه وجود گذاشت. شوراي عالي معارف ۱۵ تير ماه همان سال امتياز اين روزنامه را به نام عباس مسعودي صادر كرده بود. دفتر روزنامه اطلاعات به هنگام آغاز انتشار در كوچه وثوق خيابان لاله‌زار واقع بود و بعدها هم به خيابان خيام انتقال يافت. اين روزنامه چندين ساختمان طي اين سال‌‌ها داشته است. بعدها اين روزنامه به ساختمان توپخانه منتقل شد. موسسه اطلاعات پس از سال 57 به همراه موسسه كيهان به بنياد مستضعفين واگذار شدند و احمد آذري‌قمي، دادستان انقلاب اسلامي در ۱۸شهريور ماه سال ۱۳۵۸ طي صدور اطلاعيه‌اي به بنياد مستضعفين اجازه داد تا اموال منقول و غيرمنقول سناتور عباس مسعودي، صاحب موسسه اطلاعات را ضبط و مصادره كند. پس از انقلاب روزنامه اطلاعات با مديرمسوولي محمود دعايي مشغول به كار بود و حتي زمان جنگ هم اين ساختمان توانست، تركش‌هاي بمباران را به جان بخرد و سرپا بايستد. سال 71 بود كه مديريت روزنامه اطلاعات تصميم گرفت، ساختمان جديد را در خيابان نفت جنوبي، ميرداماد بنا كند و اين ساختمان در سال 1379 افتتاح و ساختمان قديمي تخليه شد. پس از اين اتفاق، مالكيت اين ملك به عهده تعاوني موسسه اطلاعات بود و ساختمان قبلي مدتي به عنوان انبار روزنامه‌ها و مجلات برگشتي مورد استفاده قرار مي‌گرفت. در همين روزها بود كه خبرهايي مبني بر تبديل اين ساختمان به موزه مطبوعات كشور مطرح شد. با اينكه اين موزه پيش از آن براي مدت كوتاهي در بقعه سرقبر آقا مولوي داير و پس از مدت كوتاهي برچيده شد، اما هرگز مشخص نشد چه بلايي سر اشياي گردآوري شده آن آمد و مشخص نشد كه عاقبت اين موزه چه خواهد شد. در واقع آن روزها خبر مي‌رسيد كه ساختمان قاجاري روزنامه اطلاعات قرار است با كاربري سايت موزه روزنامه اطلاعات به عنوان نخستين نشريه روزانه و كهن‌ترين روزنامه ايران كه امروزه نيز چاپ آن ادامه دارد مورد استفاده قرار بگيرد. دعايي 3 سال پيش در گفت‌وگو با «خبرآنلاين» به دنبال ارتفاع گرفتن دو ساختمان در عرصه اين بناي ثبتي در مورد سرانجام اين موزه گفته بود «در زماني كه آقاي مسجدجامعي وزير ارشاد بودند، آرزو داشتيم كه اين ساختمان را وزارت ارشاد اسلامي بخرد و در آن، موزه صنعت چاپ و مطبوعات و نمايشگاه دايمي مطبوعات برپا كند اما به علت كمبود اعتبارات اين وزارتخانه، چنين آرزويي محقق نشد و ما درنهايت آن را به بخش خصوصي فروختيم تا در ازاي مبلغ آن بتوانيم، بخشي از بدهي‌هاي ساختمان جديد روزنامه اطلاعات در خيابان ميرداماد را پرداخت كنيم و عملا ساختمان جديد تاسيس شود.»

ساختمان روزنامه اطلاعات در سال‌هاي موشك‌باران توانسته بود، جان سالم به در ببرد و حتي توفاني در 12 خرداد 1393 هم نتوانست خسارت قابل ‌توجهي را به اين عمارت وارد كند. اين ساختمان در 25 مرداد سال 94 جايي در فهرست آثار ملي پيدا كرد اما درست 3 ماه بعد از ثبت ملي، جرثقيل نصب ‌شده روي ساختمان 10 طبقه قديمي روزنامه اطلاعات سقوط كرد و اين ساختمان باز هم جان سالم به در برد. ساخت‌و‌سازهاي بي‌رويه شهرداري طي اين سال‌ها توانست اين عمارت قديمي را ميان دو بناي بلندمرتبه محصور كند و عرصه ثبتي آن را به صراحت تمام نقض كند، اقدامي كه نه شهرداري و نه ميراث ‌فرهنگي هرگز پاسخگوي آن نبودند و حالا پس از اينكه اين عمارت كه مي‌توانست در قاموس يك موزه، معرف تاريخ روزنامه‌نگاري ايران باشد، نيمه‌جان اما همچنان سرپا به انتظار مالك بعدي خود است تا چه شود كه مالك جديد منفعت مادي ساخت بناي چندين طبقه‌اي تجاري را به بهاي ناچيز موزه بفروشد. واگذاري اين ساختمان قاجاري و تخريب آن، آخرين كلنگي است كه مي‌تواند تمام خاطرات و اتفاقات اين ساختمان را براي هميشه از چهره تهران پاك كند.