حال دانشگاه خوب نيست

عليرضا كيانپور| «دانشگاه زنده است»؛ اين يك جمله شايد بيش از هر گروه واژگاني و توصيف و تعبيري، راوي و بازگوكننده ذات و اساس «جنبش دانشجويي» است و آنچه اين جريان متعهد سياسي-مدني و در عين حال پيشرو و مطالبه‌گر بايد باشد. هر چند حالا چند سالي است هم به باور تحليلگران و اساتيد دانشگاه و ناظران اين عرصه و هم به اعتراف خود كنشگران و جريان‌سازهاي دانشگاه و جنبش دانشجويي، اين جنبش در «ركود» به‌سر مي‌برد و به ‌اصطلاح ديگر چنان‌كه انتظار مي‌رود، رمق كار آمارتور سياسي و كنشگري سياسيِ دانشجويي را ندارد. دلايل آن هم بسيار است. بخشي به ‌دليل اقتضائات و شرايط جامعه امروز است كه دانشجويان امروز شبيه به اسلاف‌شان نيستند و بخشي هم البته ناشي از شرايط حاكم بر جنبش دانشجويي و فراهم نبودن كنش سياسي در دانشگاه. چنان‌كه بعضي ناظران و تحليلگران اينجا و در تحليل فضاي نسبتا راكد جنبش دانشجويي هم از آن تعبير پرتكرار مباحث علوم انساني اين روزها و سال‌ها يعني «گسترش روزافزون فضاي مجازي» استفاده مي‌كنند و به اين اعتبار معتقدند بخشي از بار اثرگذاري جنبش دانشجويي خواه‌ناخواه از دوش دانشگاه به دوش «شبكه‌هاي اجتماعي» منتقل شده و دانشجويان بخشي از كنشگري سياسي خود را در اين شبكه‌ها و فضاي خاص آن مطرح مي‌كنند تا عملا ناگفته‌اي براي بيان از تريبون دانشگاه باقي نماند، آن‌هم وقتي سهم نقد دانشجويي از اين تريبون هر روز كمتر از ديروز است. اين بحث‌ها اما عمدتا ناظر بر اوضاع و احوال دانشگاه پيش از نيمه نخست آذر و روزهاي پاياني آبان‌ ماه 98 است. حال آنكه آذر ماه به‌ جبر تقويم، همواره پس از آبان‌ ماه از راه مي‌رسد و شانزدهمين روز از ماه دانشجو نيز به همين قاعده، پس از سپري ‌شدن نيمه نخست آذر ماه. آنچه اين روزها كشور را درگير خود ساخته، اعتراض‌هاي مردمي به ماجراي افزايش قيمت بنزين در كشور بوده و حالا در شرايطي به استقبال روز دانشجو مي‌رويم كه اين‌بار «16 آذر» و مراسم «روز دانشجو» متاثر است از 24 آبان و روزهاي سرد بعد از آن. اين را نه‌تنها دانشجويان و كنشگران دانشجويي، بلكه حتي اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهوري نيز باور دارد تا آنجا كه حتي در پيام كوتاه خود به اين مناسبت، بيش از آنكه بي‌واسطه از دانشگاه و «روز دانشجو» بگويد، از وظيفه قواي سه‌گانه در راستاي «ترميم و جبران رنج‌ها و خسارت‌ها» مي‌گويد و «روزهاي تلخي» كه كشور، «سپري كرده است.» جهانگيري همچون هميشه اين مناسبت را تبريك گفته اما نوشته است: «امسال دانشجويان ما در شرايطي خاص به استقبال اين روز مي‌روند كه كشور روزهاي تلخي را سپري كرده است. همه ما همچنان متاثر از حوادث اخير هستيم كه خسارت‌هاي ناگوار مادي و معنوي به‌جا گذاشت و عميقا متاسف از جان باختن جمعي از مردم و حافظين امنيت.» جهانگيري همچنين تاكيد كرده است: «همه ما مسوولان در قواي سه‌گانه و نخبگان كشور وظيفه داريم ضمن ترميم و جبران رنج‌ها و خسارت‌ها، براي رفع نگراني‌هاي جامعه و تقويت ‌سرمايه ‌اجتماعي و افق‌گشايي براي آينده‌اي بهتر بكوشيم و سازوكارهاي لازم را براي اعمال حق اعتراض مردم تمهيد كنيم.» اشاره معاون اول اصلاح‌طلب دولت اعتدال بر تاثيرپذيري مراسم «روز دانشجو» امسال از حوادث اخير و «روزهاي تلخي» كه كشور از سر گذرانده، تنها سند و نشان از اين تاثير و تاثر نيست. اين را هم آمار و ارقام رسمي تعداد درخواست‌هاي دانشجويي كه براي برگزاري مراسم دانشجويي مي‌گويد و هم خود كنشگران دانشجويي و دانشجويان. غلامرضا ظريفيان، فعال سياسي اصلاح‌طلب كه به‌واسطه حضور در وزارت علوم دولت اصلاحات، ازجمله چهره‌هاي آشنا به فضاي دانشگاه است، از اين موضوع به «اعتماد» خبر داده و گفته است:«در سراسر دانشگاه‌هاي كشور درمجموع 313 درخواست از جانب تشكل‌هاي مختلف براي برگزاري مراسم روز دانشجو ارايه شده كه البته تعدادي از همين تعداد درخواست برگزاري مراسم نيز با مشكلاتي در مسير دريافت مجوز مواجهند.» غزل معصوم‌شاهي، از دانشجويان فعال دانشگاه پلي‌تكنيك كه همچنان در شوراي عمومي انجمن اسلامي اين دانشگاه فعال است اما به نكاتي اشاره مي‌كند كه به‌طور غيرمستقيم، پاسخي است به پرسش از علت كاهش درخواست‌ها. اين كنشگر دانشجويي با اشاره به 2 نكته‌اي كه مي‌توانند به‌نحوي توضيح‌دهنده اين اوضاع باشند، به «اعتماد» گفته است: «از يكي، دو سال قبل موجي درميان كنشگران دانشجويي و تشكل‌ها ايجاد شد كه به‌جاي آنكه سراغ مسوولان و چهره‌هاي سرشناس سياسي برويم، از چهره‌هاي دانشگاهي، فعالان و كنشگران مدني و سياسي و دانشجويي باتجربه و روشنفكران دعوت كنيم كه به دانشگاه بيايند.» او معتقد است اين تغيير رويكرد در نحوه برگزاري مراسم، از طرفي باعث شده مراسم دانشجويي لزوما با بازتاب رسانه‌اي گسترده همراه نباشد و مهم‌تر، فرصتي دراختيار مسوولان دانشگاه قرار داده تا با دست باز، نسبت به عدم صدور مجوز يا لغو مجوزهاي صادرشده اقدام كنند. شايد به اين دليل كه عواقب سياسي كمتري پيش‌روي خود مي‌بينند. اين تغييرِ رويكرد البته احتمالا آسيب‌هايي به همراه دارد اما واقعيت اين است كه لزوما اشتباه نيست و حتي مي‌تواند فضايي عميق‌تر به بحث‌ها و كنش‌هاي دانشجويي ببخشد. معصوم‌شاهي البته از تغيير ديگري در فضاي برگزاري مراسم دانشجويي در دانشگاه‌هاي امروز كشور خبر دارد. او مي‌گويد: «تغيير ديگري كه نسبت به تغيير نحوه دعوت از ميهمانان، متاخر است، تمايل دانشجويان به حركات و مراسم غيررسمي است كه به‌جاي تمركز در يك سالن همايش خاص در دانشگاه، به اصطلاح «كف دانشگاه» برگزار مي‌شود.» اين كنشگر دانشجويي با اشاره به جزييات تلاش‌هايي كه به‌همراه ديگر هم‌دانشگاهي‌هايش در دانشگاه پلي‌تكنيك براي برگزاري مراسم روز دانشجوي امسال داشته و علي‌رغم دريافت بعضي مجوزها و موافقت‌ها در روزهاي پيش از اعتراض‌هاي آبان ‌ماه، اين چند روز گذشته به در بسته خورده‌اند، از لغو چند برنامه غيرسياسي در مدت اخير، خبر داده و معتقد است كه پس از اعتراض‌هاي آبان ‌ماه، اوضاع دانشگاه و كنش دانشجويي هم متحول شده است. اين‌طور كه پيداست انگار جان كلامِ غزل معصوم‌شاهي و يكي، دو نفر از بچه‌هاي نسل‌هاي قديمي‌تر جنبش دانشجويي يكي است؛ كنشگراني كه البته به‌دليل آنچه «افزايش غيرمنطقي و نامعقول فشارها بر دانشگاه» مي‌خواندند، درنهايت حاضر به گفت‌وگو با ما نشدند اما اصل حرف‌شان همچون معصوم‌شاهي و البته شبيه به ظريفيان و البته حسين كاشفي، يكي است: «حال دانشگاه خوب نيست.»