مشكلات نسل تازه داستان‌نويسان ايراني
جمال ميرصادقي
داستان‌نويسي در ايران سه نسل را تجربه كرده است؛ نسل اول شامل جمالزاده، صادق هدايت، بزرگ علوي، سيمين دانشور، جلال آل احمد، ابراهيم گلستان، چوبك و به‌آذين مي‌شود. اين نسل بيش از آنكه به خود توجه كنند، به آرزوها و آرمان‌هايي كه براي كشور داشتند در نوشته‌هاي‌شان مي‌پرداختند. در داستان‌هاي هدايت شاهد سرخوردگي از عدم پيشرفت و توسعه ايران هستيم، در مقابل نوع داستان‌هاي بزرگ علوي مبارزه‌جويانه است، سيمين دانشور به مقوله زنان و چوبك به مساله فقر و طبقات فرودست توجه كرده و گلستان در «اسرار گنج دره جني» كه شاهكار اوست به مسائل اجتماعي پرداخته است. در واقع چنين نگاهي باعث شد آل احمد در آن دوره انتقاداتي به شاملو وارد كند كه چرا شعرهاي زيادي درباره همسرش آيدا دارد.
در نسل دوم كه 31 نويسنده معاصر را جزو آن مي‌دانم، همچنان دغدغه‌هاي نسل اول برجسته است اما نوع داستان‌ها و نثر با نسل قبلي تفاوت‌هايي دارد. پس از انقلاب تحولاتي در سبك و محتواي داستان‌ها شكل گرفت؛ به اين معنا كه ايدئولوژي به عنوان عنصري غالب در محتواي كتاب‌ها وارد شد. البته در نسل اول و دوم هم معدود نويسنده‌هايي داشتيم كه گرايش‌هاي ايدئولوژيك داشتند و نمونه آنها «به‌آذين بود» اما چنين گرايشي در اين دو نسل غلبه نداشت. علاوه بر ايدئولوژي، در دهه‌هاي بعد عناصر ديگري هم به جهان داستان‌نويسي در ايران وارد شد كه چندان پايدار نبودند. به عنوان مثال گروهي بدون درك عميق از تحولات جامعه، به تقليد از ادبيات داستاني جهان، سراغ نگارش داستان‌هاي پست‌مدرن رفتند اما نتوانستند توفيق لازم را كسب كنند و داستان‌هاي‌شان از سوي جامعه مورد استقبال قرار نگرفت. برخي نويسندگان جوان هم كه به سوداي ثروت و شهرت زودهنگام وارد اين عرصه شده بودند، چشمه خلاقيت‌شان در يكي، دو داستان اول خشك شد و از وادي ادبيات خارج شدند. گروه ديگري كه عمده آنها را زنان داستان‌نويس تشكيل مي‌دادند، چنان درگير روزمره زندگي شدند كه با وجود استعدادشان در اين عرصه، نتوانستند آثار قابل‌قبولي را ارايه دهند و گروه ديگري از نويسندگان جوان هم با مواجه شدن با چالش‌هاي صنعت نشر، با داستان‌نويسي خداحافظي كردند. اين گروه در گام اول نمي‌توانستند انتشاراتي پيدا كنند كه اثرشان را منتشر كند، در مرحله بعدي آنها با مشكل توزيع مواجه شدند و در آخرين گام هم كتابفروشي‌ها از گذاشتن آثار آنها به واسطه عدم شهرت استقبال نمي‌كردند. مجموعه اين عوامل باعث شده داستان‌نويسي در سال‌هاي اخير با مشكلات جدي مواجه شده و ما شاهد ظهور نويسندگان جدي در اين عرصه نباشيم.