ميثم سليماني
اين روزهاي جهان را شايد سال‌ها بعد در رويه‌هاي بين‌المللي و رشته روابط بين‌الملل درس دهند. شايد كمتر زماني فضاي معادلات بين‌المللي به سمتي رفته باشد كه دو عضو شوراي امنيت به اين شكل وارد يك فرآيند شوند تا تحريم‌هاي يك كشور كاهش پيدا كند، حتي در پرونده هسته‌اي ايران نيز همه طرف‌ها با يك برنامه مشخص در مسير مذاكره و توافق قدم برمي‌داشتند و هيچ‌يك از كشورها به شكل منفرد ابتكار عمل خود را پيش نمي‌برد. اما شرايط حاكم بر مذاكرات ميان كرهشمالي به سمتي پيش رفته كه به نظر مي‌رسد يك طرف به سرنوشت آن چندان اهميت نمي‌دهد و طرف ديگر به دنبال دستيابي به راهي است كه در طول حدود دو سال طي شده است. زماني كه كيم جونگ اون رهبر كرهشمالي در آغاز سال 2018 صحبت از پنجره جديدي در روابط كرهشمالي با جهان كرد، بسياري اميدوار بودند تا يك تغيير بزرگ صورت گيرد، چراكه پنجره مذاكرات ميان واشنگتن و پيونگ‌يانگ گشوده شده بود و حتي سطح مذاكرات با سرعتي باور نكردني پيش مي‌رفت و در سوي ديگر پيونگ‌يانگ فعاليت‌هاي هسته‌اي و موشكي خود را عملا متوقف كرد، ولي اكنون همه‌چيز در محاق فرو رفته است. امريكا حاضر نيست هيچ‌گونه امتيازي به كرهشمالي دهد و در طرف مقابل پيونگ‌يانگ به دنبال ازسرگيري برنامه‌هاي خود است و حتي يك ضرب‌الاجل نيز تعيين كرده است.
حالا چين و روسيه از شوراي امنيت سازمان ملل درخواست كرده‌اند كه تحريم كالاهاي صادراتي اساسي كرهشمالي مانند زغال‌سنگ، آهن، سنگ آهن و منسوجات با هدف تقويت معيشت مردم غيرنظامي خاتمه پيدا كند.
پيش‌نويس قطعنامه‌اي كه دوشنبه به شوراي امنيت ارايه شده است موضوع ممنوعيت كار شهروندان كرهشمالي در خارج از كشور را نيز مطرح مي‌كند و همه كساني كه درآمدي از خارج از كشور داشتند، مي‌توانند در صورت تصويب تا 22 دسامبر به كار خود خاتمه دهند. چين و روسيه همچنين نسبت به ادعاي دو سال پيش امريكا مبني بر اينكه درآمد كارگران كرهشمالي در خارج از مرزها، صرف توسعه برنامه موشكي و هسته‌اي پيونگ‌يانگ شده ابراز نگراني و ترديد كردند. چين و روسيه پيش‌نويس اين قطعنامه را در حالي پيشنهاد دادند كه طبق وعده كيم جونگ اون
16 روز ديگر مهلت به امريكا پايان مي‌يابد. پيونگ‌يانگ عنوان كرده كه اگر پيشنهاد مشخصي براي احياي روند ديپلماتيك ارايه نشود فعاليت‌هاي اين كشور ازسر گرفته مي‌شود.
در دومين ديداري كه كيم و ترامپ در فوريه امسال در سنگاپور با يكديگر داشتند، كرهشمالي به دنبال برداشته شدن بخشي از تحريم‌هاي گسترده امريكا در قبال از بين بردن بخشي از تاسيسات هسته‌اي خود بود كه امريكا آن را رد كرد. امريكا معتقد بود كرهشمالي بايد كل تاسيسات و توانمندي موشكي خود را برچيند سپس امريكا برداشتن تحريم‌هاي كرهشمالي را بررسي كند. اما با ادامه‌دار شدن اين وضعيت كرهشمالي از ماه مه 13 آزمايش موشكي انجام داده است تا فشار بر واشنگتن را براي يك اقدام عملي بيشتر كند. كرهشمالي تهديد كرده كه اگر تا قبل از سال جديد ميلادي امريكا دست به اقدامي عملي نزند يك آزمايش موشكي با برد بلند و با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي انجام خواهد داد.
قطعنامه پيشنهادي كه به دست آسوشيتدپرس رسيده، از ادامه گفت‌وگو بين ايالات‌متحده و كرهشمالي استقبال و از همه طرف‌ها درخواست مي‌كند كه در راستاي اقدامات عملي براي كاهش تنش نظامي بيشتر و جلوگيري از هرگونه رويارويي نظامي دست به اقدام بزنند. يك پيشنهاد تعيين شده در اين قطعنامه رسيدن به يك موافقتنامه صلح براي خاتمه جنگ ميان دو كره است كه از سال 1953 در شرايط آتش‌بس به‌سر مي‌برند.
پيش‌نويس قطعنامه همچنين خواستار احياي مذاكرات 6جانبه يا شروع مجدد مشاوره‌هاي چندجانبه با هدف تسهيل دستيابي به يك راه‌حل صلح‌آميز و جامع از طريق گفت‌وگو شده‌اند. مذاكرات 6جانبه شامل كرهشمالي، كره‌جنوبي، ايالات‌متحده، چين، روسيه و ژاپن مي‌شود كه از سال 2003 آغاز شد و طي سال‌هاي متمادي اثر خود را از دست داد، بار ديگر احيا خواهد شد. مذاكرات 6جانبه در سال 2005 منجر به يك توافقنامه در راستاي توقف برنامه تسليحات هسته‌اي كرهشمالي در ازاي درنظر گرفتن منافع امنيتي، اقتصادي و تامين انرژي پيونگ‌يانگ بود. اما پس از مذاكرات پيچيده و دشوار كرهشمالي روش‌هاي راستي‌آزمايي امريكا را نپذيرفت و اين توافق عملا در دسامبر 2008 به پايان رسيد و مذاكرات 6جانبه از آن زمان به بعد متوقف شد.
پيش‌نويس قطعنامه چين و روسيه مجددا تاكيد مي‌كند همه طرف‌ها بايد متعهد شوند كه در جهت خنثي‌سازي ظرفيت تسليحات هسته‌اي شبه جزيره كره قدم بردارند. به نظر مي‌رسد در اين قطعنامه اشاره مستقيم به ايالات‌متحده، روسيه، چين، انگليس و فرانسه شده كه به عنوان كشورهاي به‌رسميت شناخته شده دارنده سلاح اتمي بايد در مسير خلع سلاح شبه جزيره كره قدم بردارند و پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي نيز براي كرهشمالي اجرايي و روند همكاري نيز با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي آغاز شود.
در اين قطعنامه همچنين به توسعه روابط ميان دو كره به‌ويژه در بحث ارتباطات ريلي و جاده‌اي ميان دو كشور اشاره شده و پروژه‌هاي ريلي و جاده‌اي نيز از هرگونه تحريم معاف خواهند شد. قطعنامه پيشنهادي چين و روسيه به نظر مي‌رسد قطعنامه سال 2017 و 2016 را هدف قرار داده كه شديدترين تحريم‌ها را عليه كرهشمالي وضع كردند كه حياتي‌ترين نيازهاي مردم كرهشمالي را نيز هدف قرار مي‌داد. به گفته نيكي هيلي، نماينده وقت امريكا در سازمان ملل پس از تصويب قطعنامه عليه كرهشمالي در دسامبر 2017 عنوان كرد كه اين قطعنامه جلوي 90درصد از صادرات پيونگ‌يانگ را خواهد گرفت. ولي اكنون قطعنامه كنوني ممنوعيت واردات برخي ماشين‌آلات صنعتي كه براي ساخت زيرساخت‌هاي كرهشمالي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و نمي‌تواند به برنامه موشكي و هسته‌اي اين كشور كمك كند نيز لغو مي‌شود.
همچنين از كميته مرتبط با تحريم‌هاي شوراي امنيت مي‌خواهد كه بر ساير تحريم‌هاي كرهشمالي نظارت داشته باشند. همچنين اين قطعنامه از امريكا مي‌خواهد كه معافيت‌هايي را براي كالاهاي موردنياز در كرهشمالي براي اهداف بشردوستانه و معيشتي مردم كرهشمالي اتخاذ كند.
گفته مي‌شود چيني‌ها و روس‌ها ليست بلند بالايي از وسايل ساختماني و بشردوستانه براي ساخت ريل و تراموا و قطعات فولادي براي ساخت در و پنجره همچنين پيچ و مهره را نيز ارايه داده‌اند. آنها همچنين پيشنهاد وسايل نقليه زير20 تن ازجمله وسايل آتش‌نشاني و سوزن دوخت و دوز نيز تهيه كردند. در اين ليست رادياتور براي گرمايش، لوازم آشپزخانه، تهويه مطبوع، جاروبرقي، بيل و تجهيزات كشاورزي نيز ديده مي‌شود. به نوشته رويترز، اين پيشنهاد چين و روسيه براي كاهش تحريم‌ها عليه كرهشمالي را مي‌توان پاياني بر سياست فشار حداكثري يكپارچه عليه كرهشمالي براي ترغيب پيونگ‌يانگ براي تسليم دانست. روسيه و چين براي كشاندن پيونگ‌يانگ پاي ميز مذاكره در كمپين فشار حداكثري امريكا عليه پيونگ‌يانگ شركت كردند. واقعيت آن است كه چين و روسيه طي دو سال گذشته اقدامات فراواني براي به پاي ميز مذاكره كشاندن امريكا و كرهشمالي انجام دادند و فرصت مناسبي را براي امريكا فراهم كردند تا مذاكرات دوجانبه را به‌سرانجام برسانند اما اين امريكا بود كه نتوانست از فرصت مهمي كه ديگر كشورها براي امريكا و شخص دونالد ترامپ فراهم كرده بودند، استفاده كند. در چنين شرايطي ايالات‌متحده كماكان برداشتن تحريم‌ها را زود مي‌داند، ولي چين و روسيه هيچ‌گاه به اين صراحت در برابر رويكرد امريكا قرار نگرفتند. به گفته تحليلگران اين پيشنهاد رسمي نشانگر سطح جديدي از فشارهاي عمومي بر امريكاست. سفير چين در ايالات‌متحده اخيرا اعلام كرده بود علت اصلي به بن‌بست رسيدن مذاكرات پيونگ‌يانگ-واشنگتن و بالا گرفتن دوباره تنش، عدم پاسخگويي امريكا به اقدامات مثبتي بود كه كرهشمالي برداشت. آرتيوم لوكين، استاد دانشگاه فدرال ولادي ووستوك به رويترز گفت: ابتكار روسيه و چين در شوراي امنيت سازمان ملل به احتمال زياد كاملا با پيونگ‌يانگ هماهنگ شده است، زيرا اين پيشنهاد به نظر مي‌رسد منعكس‌كننده حداقل خواسته‌هاي كرهشمالي براي پاداش به امتيازاتي است كه تاكنون داده و اينكه قدم جديدي را اتخاذ نكند. او مي‌افزايد، تهديد جديد پيونگ‌يانگ با فشار ديپلماتيك پكن و مسكو پشتيباني مي‌شود.
او در ادامه افزود: «چين و روسيه به‌طور موثر استراتژي فعلي ايالات‌متحده در مورد امريكا را تحت فشار قرار داده‌اند و پيونگ‌يانگ بار ديگر ظرفيت بي‌نظير خود را براي سوءاستفاده از رقابت بين قدرت‌هاي بزرگ را نشان داده است.» ولي نبايد فراموش كرد كه چين و روسيه، پيونگ‌يانگ را به عنوان زمين بازي خود مي‌بينند نه يك رقيب؛ اتفاقي كه هيچ‌گاه براي ايران رخ نخواهد داد و نمي‌توان انتظار داشت چين و روسيه دست به اقدامي مشابه در اين زمينه براي ايران در صورت لزوم بزنند. سخنگوي وزارت امور خارجه چين نيز روز سه‌شنبه عنوان كرد كه اميدوار است در شوراي امنيت روي پيش‌نويس اين قطعنامه يك اجماع ايجاد شود. او همچنين خواستار ادامه گفت‌وگو ميان ايالات‌متحده و كرهشمالي شد.
با اين حال نكته اساسي اينجاست كه به نظر مي‌رسد روسيه و چين به دنبال نجات روندي هستند كه براي شروع آن كمك زيادي به امريكا كردند. حال امريكا به دليل عدم وجود تاكتيك درست براي حل اين بحران در حال نابودي تمام اين روند است و به نظر مي‌رسد روسيه و چين به دنبال نجات فرآيندي هستند كه شايد هيچ‌گاه دوباره تكرار نشود و روسيه و چين نشان دادند كه ديدگاه منسجم‌تري نسبت به امريكا در بحث كرهشمالي دارند.