مديركل ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان هرمزگان:
ساحل مُكسّر منطقه حفاظت شده است
نه گردشگري
گروه اجتماعي
بكر است، هم در نام و هم در ساحل. «مكسر» نام ساحلي است كه پيش از انتشار تصاوير ورود لودر به آن نه جايي در ميان عكس‌هاي گردشگران داشت و نه در كلام متوليان توسعه گردشگري. ساحل مكسر در كرانه بخش شيبكوه شهرستان بندرلنگه، مملو از كوه‌هاي ماسه‌اي پر نقش و حجم‌هاي غريبي است كه تاكنون دست زباله‌ها و سودجويان از آن به دور بوده، اما همين نقطه گمنام و شگفت‌آور نيز از هجوم لودرها در امان نمانده است. تصاوير لودري را نشان مي‌دهند كه چنگك‌هايش را تا عمق خاك ساحل فرو كرده و با غرش خود، تصوير ساحلي بكر را براي هميشه مخدوش مي‌كند. فعالان محيط‌زيستي استان هرمزگان با اعتراض خود توانستند به‌طور موقت فرماندار بندرلنگه را قانع كنند تا دستور توقف عمليات را دهد و براي مدتي ساخت «سايت تكثير ميگو در بندر مقام» براي بررسي‌هاي بيشتر به تعويق بيفتد. نابود شدن زيستگاه لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي، گونه‌اي در معرض جدي خطر انقراض و تخريب ساحل دو ركن اصلي اعتراض فعالان محيط‌زيستي است. با اين حال پاسخ مسوولان استان هرمزگان نشان مي‌دهد، اين سايت تكثير ميگو از تمام مراجع ذي‌ربط مجوز دريافت كرده است و در عمل اقدامي غيرقانوني در حال رخ دادن نيست. نگاهي به تصاوير منتشر شده از اين منطقه تنها مي‌تواند يك تصور را در ذهن ايجاد كند: «اينجا بهترين نقطه براي گردشگري ساحلي است.» گرچه مديركل حفاظت محيط‌زيست استان هرمزگان در گفت‌وگو با ايرنا بر همين تصور صحه گذاشته است، اما مديركل ميراث‌فرهنگي استان هرمزگان در گفت‌وگو با «اعتماد» اين منطقه را منطقه حفاظت شده محيط‌زيستي مي‌داند كه ميراث‌فرهنگي و گردشگري حتي اجازه فرستادن گردشگر به آنجا را ندارد اما پيش از او روابط عمومي محيط‌زيست استان هرمزگان به «شهروند» گفته است: «اين ساحل جزو مناطق حفاظت شده نيست.»
ترديد در حضور لاك‌پشت‌ها
لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي در فهرست گونه‌هاي در حال انقراض قرار دارد و از اين‌رو تحت حفاظت اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت و كنوانسيون‌هاي بين‌المللي است. تخريب زيستگاه و اكوسيستم، گرفتار شدن در تور ماهيگيران و صيادها، برخورد با پروانه‌هاي كشتي و از آن مهم‌تر، توسعه شهرها در نواحي ساحلي از عواملي است كه در انقراض اين‌گونه دخيل دانسته شده است. لاك‌پشت‌هايي كه يادگار روزگار حكومت دايناسورها بر زمين هستند، در سواحل جنوبي استان هرمزگان، بوشهر و سيستان و بلوچستان تخم‌ريزي مي‌كنند. اما پس از انتشار تصاوير ساحل «مكسر»، مسوولان استان هرمزگان يكصدا معتقدند در اين ناحيه حفاظت شده مدت‌هاست لاك‌پشتي تخم‌ريزي نكرده است. «سايت تكثير ميگو در بندر مقام داراي مجوز قانوني است.» «داوود ميرشكار»، مديركل دفتر زيست‌بوم‌هاي دريايي سازمان حفاظت محيط‌زيست در «پايگاه اطلاع‌رساني سازمان حفاظت محيط‌زيست» مدعي مي‌شود كه فعاليت سايت تكثير ميگو در بندر مقام استان هرمزگان بر مبناي مجوز‌هاي صادره از 19 دستگاه دولتي است. يعني تمام 19 دستگاه از جمله سازمان حفاظت محيط‌زيست، وزارت جهاد كشاورزي، شهرسازي، آب و فاضلاب، ميراث فرهنگي و در مرحله آخر، شيلات به احداث كارگاه تكثير ميگو و ورود لودرها به حريم بكر اين ساحل آري گفته‌اند. ميرشكار به استعلامي از اداره كل حفاظت محيط‌زيست استان هرمزگان و دانشگاه‌هاي همكار اشاره مي‌كند كه طبق اين استعلام، اين ساحل محل تخم‌گذاري لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي نيست. علاوه بر آن مديركل دفتر زيست‌بوم‌هاي دريايي سازمان حفاظت محيط‌زيست مدعي شده كه اين واحد توليد و تكثير ميگو با حريم ساحلي 60 متر فاصله دارد و در حال فعاليت در حريم قانوني است، زيرا اگر چنين نبود: «اصلا جواب استعلام آن از سوي سازمان محيط‌زيست داده نمي‌شد.» «ميثم قاسمي»، معاون فني محيط‌زيست استان هرمزگان در گفت‌وگو با «اعتماد» با اشاره به اينكه شكي در زيبايي منطقه ساحلي و اطراف آن، از بندر مغان گرفته تا پارسيان نيست، مي‌گويد: «اين سايت، سايت تكثير ميگو مولد و لارو است. اين طرح در منطقه‌اي مجوز به كار گرفته كه نزديكي منطقه دوبركه يا ساحل مكسر واقع شده است. از نظر ضوابط محيط‌زيستي، آنچه بايد صورت مي‌گرفت، صورت گرفته است.» قاسمي محل اجراي طرح را 60 متر بالاتر از محدوده حفاظت شده مي‌خواند و از ربط اين منطقه به زيستگاه يا محل تخم‌ريزي لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي انتقاد مي‌كند و مي‌گويد: «اين منطقه پتانسيل گردشگري دارد، اما مجوزهايي كه سازمان محيط‌زيست به اين طرح داده مربوط به سال 97 مي‌شود، يعني قبل از ورود ميراث فرهنگي.» حتي در صورت وجود لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي در اين منطقه قاسمي معتقد است كه محل اجراي طرح از محدوده حفاظت شده فاصله دارد. علاوه بر اين او اشاره مي‌كند: «برخلاف ساير سايت‌هاي پرورش ميگو، اين سايت محيط بسته‌اي به وسعت 3 هكتار دارد. اين سايت بايد ايزوله باشد تا بتواند آب پركيفيت از دريا بگيرد و لارو ميگوي مولد توليد كند.» انتقاد ديگر معاون فني سازمان محيط‌زيست استان متوجه اجرايي نشدن مصوبه پهنه‌بندي سواحل است. به‌زعم او اگر اين طرح ابلاغ مي‌شد، هر پهنه ساحلي با توجه به استعدادها و توانايي‌هايش براي امور مختلفي به كار گرفته مي‌شد. براي مثال همين پهنه به جاي توليد و پرورش لارو ميگو، به گردشگري اختصاص مي‌يافت. به‌زعم قاسمي در نبود چنين طرح‌هاي بالادست، هم پهنه‌ها به چنين كاربري‌هاي متناقضي مي‌سرند و هم سرمايه‌گذار سرگردان مي‌ماند، زيرا «اگر اين پهنه‌بندي‌ها مشخص باشد، سرمايه‌گذار تكليف خود را مي‌داند. در حال حاضر سرمايه‌گذار خود محل را انتخاب مي‌كند و براي آنجا درخواست مي‌دهد، اما اگر اين برنامه از پيش تهيه شده و اولويت‌ها هم مشخص باشند، شايد در آينده شاهد چنين اتفاقاتي نباشيم.» در آخرين اظهارنظري كه نسبت به وضعيت اين پروژه شده، فرماندار شهرستان دستور توقف آن را صادر كرده است. «علي نيكويي»، فرماندار شهرستان بندرلنگه در گفت‌وگو با «ايسنا» احداث مجتمع پرورش ميگو را در ساحل رد مي‌كند و مي‌گويد: «مجوز اعطا شده جهت پرورش لارو ميگو در حدود 3 هكتار و مجتمع آزمايشگاهي است و به هيچ‌وجه تخريب ساحلي در كار نيست.» با اين حال علي نيكويي به دليل حساسيت‌هاي ايجاد شده و براي بررسي اينكه شركت بهره‌بردار، منطقه مورد نظر را طبق موافقتنامه به مرحله اجرا رسانده يا خير، دستور تعطيلي فعاليت را صادر كرده تا بررسي‌هاي بيشتري صورت بگيرد.
گردشگري يا محيط‌زيست؟
«حبيب مسيحي»، مديركل حفاظت محيط‌زيست استان هرمزگان روز گذشته به ايسنا گفته بود كه اين منطقه از لحاظ گردشگري اهميت دارد: « بنده متولي اين امر نيستم و بايد اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري نيز وارد شود. بايد اين نهاد نيز پهنه‌هاي گردشگري را مشخص و ابلاغ كند و در استعلامات نيز مجوز بلامانع صادر نكرده و بگويد از مناطق گردشگري بهره‌برداري گردشگري شود.» مسيحي اما در همين گفت‌وگو تاكيد كرده بود كه تمامي ضوابط زيست‌محيطي اين منطقه رعايت شده است و «اگر از لحاظ گردشگري آن منطقه اهميت دارد، بايد فرمانداري شهرستان بندرلنگه وارد كار شده و با وساطت كاربري اين نقطه را به بهره‌بردار گردشگري دهد و نقطه‌اي ديگر را به بهره‌بردار فعلي دهند.» مسيحي همان روز اما در گفت‌وگو با «ايرنا» اشاره كرده بود كه عمليات عمراني در ساحل «حدود 500 متر با صخره‌هاي شني فاصله دارد و محيط‌زيست نيز بر همين اساس مخالفتي با طرح نكرده، اما نظر محيط‌زيست استان اين است كه ساحل مكسر بهترين پهنه براي گردشگري است.» مسيحي در اين گفت‌وگو بود كه تاكيد داشت سازمان ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان هنوز اقدامي براي ثبت پهنه به عنوان محدوده گردشگري نكرده است و محيط‌زيست هم نمي‌تواند خودسرانه براي آن حريم گردشگري كند. «رضا برومند»، مديركل ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان هرمزگان به «اعتماد» مي‌گويد: «اين منطقه حفاظت شده و از آن محيط‌زيست استان است. به همين دليل به ما هم مجوز نمي‌دهند و مي‌گويند اين منطقه محل تخم‌ريزي لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي است و ما حتي نمي‌توانيم يك گردشگر را به اين منطقه بفرستيم.» برومند تاكيد مي‌كند كه اگر اين منطقه تحت حفاظت وزارت ميراث‌فرهنگي و گردشگري بود، حتما دخالت مي‌كردند اما اين منطقه نه در ميراث‌فرهنگي ثبت شده است و نه مجوز ورود گردشگر دارد. برومند با اشاره به وضعيت گردشگري در استان هرمزگان مي‌گويد: «استان هرمزگان به عنوان مقصد گردشگري دريايي از سواحل پارسيان تا مكران معرفي شده است. بسته‌هاي گردشگري را آماده كرده‌ايم و سرمايه‌گذاران روي بزرگ‌ترين اسكله گردشگري در بندرعباس و بزرگ‌ترين كشتي گردشگري در حال كار هستند و كارها با سرعت قابل قبولي در حال انجام است.» برومند در مورد اينكه چرا چنين منطقه بكر و زيبايي از پتانسيل‌هاي بوم‌گردي بهره نبرده است، مي‌گويد: «اين منطقه مشخصا حايز اهميت محيط‌زيستي است. اگر براي ما بود كه مجوز مشروط مي‌داديم و لحظه به لحظه و با حساسيت اتفاقات را دنبال مي‌كرديم.» با اين حال مديركل ميراث‌فرهنگي و گردشگري استان هرمزگان معتقد است تمام اتفاقات رخ داده از حريم اين منطقه حفاظت شده فاصله دارد و بهتر است اصل خبر دوباره بررسي شود. نقض ادعاي منطقه حفاظت شده بودن اين ساحل را اداره روابط عمومي محيط‌زيست استان هرمزگان به «شهروند» گفته است: «اين ساحل جزو مناطق حفاظت شده نيست و جزو زمين‌هايي است كه تحت مديريت اداره منابع طبيعي است و طبق درخواست به متقاضيان واگذار شده و مجوز فعاليتش را از اداره شيلات گرفته است. محيط زيست تنها زماني وارد ماجرا مي‌شود كه از طرف شيلات نامه‌اي براي بررسي ابعاد محيط زيستي، خروجي و ورودي پساب دريافت كرده باشد.» با كنار هم گذاشتن اين دو گفته اين سوال مطرح مي‌شود كه اگر اين منطقه، منطقه حفاظت شده نيست، چرا تاكنون وزارت ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان هرمزگان به ثبت و حفاظت از آن اقدامي نكرده و گردشگري پايدار را به عنوان يكي از بهترين منابع رشد و توسعه محلي در آن به اجرا نگذاشته و اگر اين منطقه، منطقه‌اي تحت حفاظت شديد است، آنقدري كه رييس‌سازمان ميراث‌فرهنگي استان حتي اجازه فرستادن گردشگر به آن را ندارد، اين حفاظت شديد از چه بخشي از ساحل صورت مي‌گيرد؟ در حالي كه به ادعاي سازمان حفاظت محيط‌زيست همچنان مستنداتي بر تخم‌گذاري لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي در اين منطقه به چشم نمي‌خورد، همچنان اين تعارض ميان گفته‌هاي متوليان سازمان محيط‌زيست و ميراث‌فرهنگي باقي مي‌ماند.
گردشگري تابلويي
«اينجا را كه زيبا‌ترين ساحل است، مخفي نگه داشتيم تا آسيبي نبيند و خواستيم يكي‌يكي معرفي كنيم تا گردشگري بي‌رويه اينجا را نابود نكند.» اين جمله را «عيسي غواصي»، عضو سازمان نهاد سرزمين شرجي و راهنماي گردشگري به «شهروند» مي‌گويد، تاييد بر اين ادعا كه ساحل «مكسر» تاكنون به عنوان نقطه گردشگري مطرح نشده و آنقدر «بكر» مانده كه لودرها چشم طمع به آن دوخته‌اند. «تابلو، سهم گردشگري ساحلي هرمزگان است.» پيش از آنكه خبر هجوم لودرها به يكي از بكرترين سواحل جنوبي كشور خبرساز شود، روزنامه دريا (1 آبان 1396) در گزارشي اشاره كرده بود كه استان هرمزگان به‌‌رغم كيلومترها سواحل دنج و شگفت‌آور، سهمي از گردشگري ساحلي ندارد. اين روزنامه نوشته بود: «متاسفانه گردشگري دريايي در استان مورد غفلت واقع شده و از اين ظرفيت خدادادي به درستي استفاده نشده است و در دريا نخاله ريخته مي‌شود و دريا را خشك مي‌كنند و رفت‌و‌آمد مسوولان به كشورهاي مختلف هم نتوانسته است ايده و طرحي براي بهره‌گيري بيشتر سواحل را در اختيارشان قرار دهد.» گرچه صحبت‌ها نشان مي‌دهد كه طرح تكثير ميگو فواصل معيني از منطقه حفاظت شده يا از حريم ساحلي دارد، اين سوال همچنان از طرف مسوولان استان هرمزگان بي‌پاسخ مانده است كه چرا تاكنون طرحي براي اولويت‌بخشي به گردشگري، آن هم گردشگري پايدار و دوستدار محيط‌زيست براي اين منطقه صورت نگرفته و اگر اين منطقه محل زيست و تكثير لاك‌پشت‌هاي پوزه عقابي است، چرا متوليان محيط‌زيست اين منطقه را براي گردشگري مناسب مي‌دانند.