با حرمت جان و آبروي ملت چه كرديم؟
هاشم هاشم‌زاده هريسي
هواپيماي خودي در آسمان ايران كه حامل مردم و در زمره هواپيماهاي مسافربري بوده و نه نظامي سرنگون شده و خون بيش از 170 انسان بي‌گناه به زمين ريخته شده است؛ حادثه‌اي كه بسيار تاسف برانگيز است اما شايد آنچه اين موضوع را بارها اندوهناك‌تر و دردناك‌تر مي‌كند، اين است كه سقوط اين هواپيما نه به دليل نقص فني، بلكه به خاطر اشتباه و قصور انساني بر اثر اصابت موشك بوده و اين هواپيما در پي شليك موشك منهدم شده است. رويدادي كه بي‌شك ضايعه‌اي بزرگ، هم به لحاظ انساني و هم به لحاظ حيثيتي محسوب مي‌شود.
در بررسي ابعاد مساله بايد توجه داشته باشيم كه اگرچه در اين ماجرا قطعا و يقينا، سهوي رخ داده و اين فاجعه بدون ترديد حاصل يك اشتباه بوده است اما آيا مي‌توان تنها به گفتن اينكه اشتباه بوده، بسنده كرد؟ مسلما اين فاجعه آنقدر بزرگ است كه نمي‌توان آن را با گفتن «اشتباه شده است»، تمام شده دانست. اشتباهي به قدري بزرگ كه وقتي مي‌خواهم لب به سخن باز كنم، نمي‌دانم چه بگويم؟! چرا كه كلمات از گفتن اين حجم از غم و اندوه قاصر است؛ چنانكه نه مي‌توان فرياد زد و نه مي‌توان سكوت كرد. فراموش نكنيم افراد بي‌گناهي كه جان خود را از دست دادند، انسان‌هايي وارسته بودند و همه ما بايد مقابل بازماندگان اين عزيزان پاسخگو باشيم.
با اين همه اما اين اتفاق رخ داده است و مي‌پذيريم كه سهوي بوده و تاييد مي‌كنيم كه عمدي در كار نبوده است اما اينكه چگونه چنين اتفاقي حتي سهوا رخ داده، محل پرسش است؟ به هر حال به لحاظ ابعاد فني و امنيتي نحوه پرواز اين هواپيما شايد مي‌شد به غيرنظامي بودن آن پي برد و دست‌كم كمي بيش از اين تامل كرد. به بيان ديگر حتي شك داشتند كه اين هواپيما عامل يا موشك دشمن است، بايد به جاي ريسك و پرتاب موشك، بيشتر تامل و بررسي كرده و سپس اقدام مي‌كردند.
نكته ديگري كه در اين خصوص و به‌ويژه در چارچوب درسي براي آينده بايد مدنظر باشد، استفاده از نيروهاي خبره است كه آموزش ديده و داراي قوه تشخيص و محاسبه‌گري باشند. كساني كه بدانند آيا دشمن مي‌تواند اين گونه از خطوط مرزي عبور كند و به اينجا برسد و آيا اساسا هواپيماي نظامي اين گونه حركت مي‌كند؟! اين ماجرا نشان داد كه فردي مسووليت را پذيرفته است كه تنها ياد گرفته چطور دكمه‌هاي شاسي را فشار دهد. قرار نيست همه تقصيرها به گردن يك نفر كه اشتباه را مرتكب شده است، انداخت؛ بلكه صحبت بر سر سيستم است؛ به عبارت ديگر اين سيستم است كه بايد بداند افراد را چطور آموزش دهد و چطور از مهره‌هايش در مسووليت‌هاي مختلف استفاده كند. وقتي امروز با چنين حادثه بزرگي مواجه مي‌شويم، مشخص است كه اين سيستم دچار نقص است و مهم‌تر از همه نشان مي‌دهد هنوز ورزيده نشده‌ايم كه اين‌چنين اشتباهاتي مرتكب مي‌شويم. اين نظام، يك نظام اسلامي است و براي مستقر شدنش خون‌دل‌ها خورده‌ايم، مي‌خواهيم پاك بماند و آبرومند باشد كه سرتاپاي آن مظهر علم و دانش و درايت باشد؛ نظامي كه براي جان و مال و آبروي انسان‌ها حرمت قائل است. اگر امروز لب به انتقاد باز مي‌كنيم، به اين دليل است كه دل‌مان به حال اين ملت و كشور مي‌سوزد اما كافي است به اتفاق‌هاي اخير نگاهي بيندازيم و ببينيم پيش از ترور سردار سليماني و پس از آن، چند نفر در اين كشور جان باختند؟ از حوادث آبان‌ماه گرفته تا مراسم تشييع پيكر سردار سليماني در كرمان و حالا هم كه سقوط هواپيماي مسافربري ما تا امروز چند نفر از مردمان اين كشور را از دست داديم؛ در حالي كه همه آنها انسان و داراي كرامت انساني بودند.
لازم است به روايتي از حضرت رسول اشاره كنم. زماني پيغمبر(ص) در مقابل كعبه ايستادند و فرمودند اي كعبه تو از عظمت بالايي برخوردار هستي! وقتي صحبت‌هايش در وصف كعبه تمام شد، فرمودند اما حرمت بنده خدا چندين برابر از تو بيشتر است. بنابراين يادمان باشد انسان‌ها هم جان‌شان، هم مال‌شان و هم آبروي‌شان حرمت دارد اما ما با مردم چه كرديم؟ از تهمت‌زدن‌ها گرفته كه به راحتي به ديگران برچسب مي‌زنيم و جان‌شان را تهديد مي‌كنيم ابايي نداريم و يك نفر نيست كه بگويد چرا. وقتي نظامي داريم كه بر پايه عدالت روي كار آمده نبايد به گونه‌اي رفتاري كند كه نارضايتي‌ها را افزايش دهد؟
ما نبايد به اينكه خوني از بيني كسي بيايد، راضي باشيم. بايد نسبت به جان و كرامت مردم حساسيت به خرج دهيم. حال آنكه امروز به جايي رسيده‌ايم كه نه جان مردم، نه مال‌شان و نه آبروي‌شان حرمتي ندارد؛ چرا بايد شاهد چنين اتفاق‌هايي باشيم. به نظر مي‌رسد مبدا و منشا اين مشكلات را بايد در بي‌دقتي جست‌وجو كنيم؛ ما اگر از دقت لازم برخوردار باشيم، مردم در كرامت زندگي مي‌كنند. متاسفانه ما دقتي نداريم و نسبت به جان و مال و آبروي مردم حساسيتي به خرج نمي‌دهيم. اگر اين حادثه رخ مي‌دهد، ناشي از همان غفلت و بي‌دقتي ما است. اگر برابر جان انسان‌ها حساس بوديم، حتي اگر شك داشتيم دشمن است يا هواپيماي خودي، اجازه مي‌داديم دشمن ما را هدف قرار دهد؛ نه آنكه با استدلال پيش‌دستي وقتي هنوز به يقين نرسيده‌ايم، هواپيماي نظامي دشمن است يا خير، يك هواپيماي مسافربري با 176 مسافر را مورد هدف قرار دهيم.
ما نظامي داريم كه نظامي اسلامي است؛ نظامي كه بايد مانند يك لباس سفيد منزه باشد و كوچك‌ترين لكه بر دامنش بنشيند، ذوق‌ها را كور و نارضايتي ايجاد مي‌كند. اين اتفاق بايد درس عبرتي باشد براي همه مسوولان كه دقت را سرلوحه خود قرار دهند و از جان و مال و آبروي مردم غافل نشوند.
درنهايت نيز بايد تاكيد كنيم بر نقش فعال نهادها و ارگان‌هايي كه مي‌توانند از مسوولان مربوطه سوال كنند و آنها را بابت اتفاق‌هايي كه رخ داده است، مورد بازخواست قرار دهند. در اين راستا هر چند مجلس خبرگان نيز مي‌تواند ورود كند اما بعيد است كه چنين اقدامي را انجام دهد اگر ديوارهاي كوتاه‌تري مانند دولت يا مجلس و... بود شايد وارد ميدان مي‌شدند اما اين پرسش همچنان وجود دارد كه آيا مجلس خبرگان در اين بحث وارد ميدان خواهند شد يا خير!
عضو مجلس خبرگان رهبري