چرا اينستاگرام پست‌هاي ايراني‌ها را حذف كرد؟
آزادي بيان با تابعيت از دونالد ترامپ
زهرا تخشيد
آيا اينستاگرام مي‌تواند پست شما را حذف كند؟ پاسخ كوتاه بله است. اينستاگرام يكي از خدماتي است كه توسط شركت فيس‌بوك ارايه مي‌شود. شركت فيس‌بوك در سال ۲۰۱۲ استارت‌آپ اينستاگرام را خريداري كرد. هم اكنون هر كاربر اين شبكه اجتماعي هنگام تشكيل حساب خود با انتخاب گزينه «من مقررات اين شركت را مي‌پذيرم» قراردادي را با شركت ارايه‌دهنده خدمات امضا ميكند كه ملزم به پايبندي به شروط يك طرفه مقرر در اين قرارداد است. حال با توجه به متمم اول قانون اساسي امريكا كه ضامن آزادي بيان و دسترسي به اطلاعات شهروندان اين كشور است، برچه اساسي اين شركت مي‌تواند برخي پست‌ها را به دلخواه حذف كند و در نتيجه شهروندان امريكايي را از دسترسي به اين اطلاعات محروم سازد؟
متمم اول قانون اساسي امريكا تنها به شركت‌هاي دولتي اعمال مي‌شود. با توجه به اينكه فيس‌بوك ارتباطي به دولت امريكا نداشته و يك شركت خصوصي است، متمم اول قانون اساسي نيز بر آن اعمال نشده و اين شركت مي‌تواند حسب دلخواه مطالب منتشرشده در شبكه‌هاي اجتماعي خود را تنظيم كند. به اين ترتيب كسي نمي‌تواند به دليل حذف مطلب خود توسط اين شركت به دادگاه شكايت كند. اين شبكه اجتماعي نيز برخي از مقررات خودنوشته خود را تحت عنوان «استانداردهاي جامعه» به معني مقررات اهالي استفاده‌كننده از خدمات فيس‌بوك در وب‌سايت خود منتشر كرده است كه براي كاربران قابل ملاحظه است و بر اساس آن عمل ميكند.
اما دليل اصلي مطرح شدن اين سوال كه چرا اينستاگرام اقدام به حذف پست‌هاي بسياري از ايرانيان ميكند از آنجا نشأت مي‌گيرد كه شركت فيس‌بوك مدعي دفاع جدي از آزادي بيان در دنياست. اين شركت تا كنون بارها شكل‌گيري اعتراضات بهار عربي را به نقش فيس‌بوك در ايجاد ابزاري براي آزادي بيان در آن جوامع ارتباط داده است. پيشبرد چنين شعارهايي توسط شركت‌ها به اختيار خود شركت انتخاب مي‌شود زيرا امروزه شركت‌ها معتقدند با پيشبرد سياست‌هايي كه افكار عمومي آن را محترم مي‌شمارند مي‌توانند ميزان محبوبيت شركت را در جامعه بالا برده. شركت‌ها اميدوارند در نتيجه اين محبوبيت حجم بيشتر كاربران را جذب كرده و در دراز مدت حتي سوددهي شركت را نيز با چنين رويكردهايي افزايش دهند. در اين راستا چندي پيش مارك زاكربرگ حتي از انتشار مطالب دروغين تحت عنوان لزوم حمايت از آزادي بيان به هر قيمتي در سخنراني خود در دانشگاه جورج تون دفاع كرد. او در اين سخنراني اعلام كرد در جامعه دموكراتيك نبايد شركت‌هاي خصوصي در رابطه با اينكه چه سخني اجازه انتشار دارد و چه سخني بايد سانسور شود تصميم بگيرند. در اين شرايط، به چه دليل فيس‌بوك (كه مالك اينستاگرام است) اقدام به حذف پست‌هاي ايرانيان ميكند؟ چنانچه در ادامه خواهيم ديد به نظر مي‌رسد فيس‌بوك برخلاف تبليغات خود مبني بر دفاع از آزادي بيان ترجيح داده است در رابطه با كشور ايران به اختيار خود از سياست‌هاي دولت فعلي كشور امريكا پيروي كند. اما فيس‌بوك اين مساله را به اين صورت بيان نمي‌كند. اين شركت در مصاحبه‌اي اقدامات خود را توجيه و اعلام كرده با توجه به قوانين مرتبط با تحريم ايران مجبور به برداشت صفحات و پست‌هاي مربوط با اشخاصي است كه توسط دولت امريكا تحريم شده‌اند. آيا اين ادعا صحيح است؟ اگر چنين است به چه دليل توييتر كه يك شبكه اجتماعي ديگر در امريكاست اقدام به حذف چنين پست‌هايي نكرده است؟ براي پاسخ حقوقي به اين سوالات لازم است به قوانين امريكا در اين رابطه مراجعه كنيم.
به نظر مي‌رسد شركت فيس‌بوك در اين راستا به يك قانون قديمي به نام قانون اختيارات اضطراري اقتصادي بين‌المللي استناد ميكند. اين قانون كه در سال ۱۹۷۷در امريكا به تصويب رسيده به رييس‌جمهور اين كشور اختيارات گسترده‌اي پيرامون صدور دستورات اجرايي در زمينه تحريم‌هاي اقتصادي داده است. به اين ترتيب شركت‌هايي كه در امريكا فعاليت دارند بايد از دستورات اجرايي صادرشده در اين راستا توسط قوه مجريه امريكا پيروي كنند، در غير اين صورت شركت متخلف به پرداخت جريمه‌هاي سنگين مالي محكوم خواهد شد. اما اين قانون تمام ماجرا نيست. مطلبي كه شركت فيس‌بوك به نظر مي‌رسد به عمد در رابطه با كاربران ايراني به آن بي‌تفاوتي نشان مي‌دهد استثنايي است كه در سال ۱۹۸۸ و ۱۹۹۴ به اين قانون اضافه شد. طبق متمم «ب» بند ۱۷۰۲ اين قانون، رييس‌جمهوري امريكا نمي‌تواند در ارتباطات مردم امريكا با اشخاصي كه مورد تحريم قرار گرفته‌اند خللي وارد آورد.[1] بر اساس اين بند هرگونه ارتباط پستي، تلگرافي، تلفني و ساير ابزار ارتباطي كه شامل نقل و انتقال مالي نباشد با اشخاصي كه توسط اين كشور تحريم شده‌اند بلا مانع است. امروزه شبكه‌هاي اجتماعي به راحتي تحت پوشش «ساير ابزار ارتباطي» قرار مي‌گيرند. بنابراين دولت امريكا طبق تفسير قانون فعلي نمي‌تواند شركت فيس‌بوك را به حذف پروفايل شخصي كه تحريم شده است يا پستي مربوط با او مجبور كند. همان‌طوركه در توييتر نيز پروفايل اشخاص شناخته‌شده ايراني كه توسط دولت امريكا تحريم شده‌اند همچنان پابرجا هستند. بنابراين در صورتي كه شركت فيس‌بوك در شبكه اجتماعي فيس‌بوك يا اينستاگرام اقدام به حذف پستي ميكند، اين اقدام تنها سياست خود شركت بوده و توجيه آن تحت پوشش «اجبار قانوني» غيرموجه است.
چگونه مي‌توانيم احتمال پاك شدن پست خود را كم كنيم؟ بايد توجه داشت كه اقدام اينستاگرام به حذف پست‌ها در حجم بالا توسط يك شخص يا اشخاص صورت نگرفته، بلكه اين شركت به‌طور كلي از هوش مصنوعي AI براي شناسايي پست‌هايي كه آن را خلاف استانداردهاي جامعه فيس‌بوك مي‌داند استفاده ميكند. براساس مقررات خود نوشته فيس‌بوك، اين شركت اقدام به حذف پستي كه جنبه خبري، يا هنري داشته باشد نخواهد كرد. اين امر در رابطه با پست‌هايي كه در شرايط عادي خلاف مقررات فيس‌بوك هستند نيز اعمال مي‌شود. اين مقرره برگرفته از رويه قضايي امريكا در زمينه آزادي بيان است كه با استناد به «ارزش خبري» اجازه انتشار سخناني كه در شرايط عادي غيرقانوني تلقي مي‌شود را به شهروندان مي‌دهد. براي مثال اگر در شرايط عادي انتشار مطلبي در رابطه با شخص الف بتواند نقض حريم خصوصي فرد تلقي شود، در صورتي كه موضوع به تشخيص دادگاه داراي ارزش خبري باشد شخص الف نمي‌تواند از انتشار آن جلوگيري كند. به همين دليل است كه با وجود مطالب توضيح داده شده، بسياري از پست‌هاي ايرانيان نيز در اينستاگرام باقي مانده‌اند. حال براي آنكه پست شما توسط الگوريتم‌هاي اينستاگرام به اشتباه شناسايي نشود مي‌توانيد از هشتگ‌هايي مانند #خبر #news استفاده كرده يا با اتصال چند كلمه از جمله خود با هم (بدون فاصله) امكان شناسايي محتواي پست خود را توسط الگوريتم‌ها كم كنيد. البته اين اقدام نمي‌تواند باقي ماندن پست شما را تضمين كند اما احتمال حذف سريع آن را كمتر خواهد كرد. فيس‌بوك در تلاش است تا روز به روز سيستم‌هاي خود را در اين راستا قوي‌تر ساخته تا از بروز خطا در الگوريتم‌ها بكاهد زيرا بايد توجه داشت در صورتي كه از چنين امري سوءاستفاده شود مي‌تواند نتايجي نامطلوب را به همراه داشته باشد.