رفتارهاي فراقانوني و معماي حل نشده آلودگي هوا

امروز، 29 دي، روز ملي هواي پاك است. براي فرهنگ‌سازي درباره اهميت هواي پاك و ايجاد عزم و اراده‌اي هماهنگ جهت دستيابي به هواي سالم و آسماني پاك به عنوان يكي از بندهاي حقوق شهروندي از سال 1374، چنين مناسبتي در تقويم ملي كشور ثبت شده است.

امروز كه روز ملي هواي پاك را گرامي مي‌داريم؛ شايد امروز روز حرف‌هاي واقعي اما تلخ نباشد اما راستش را بخواهيد قرارداد روز ملي هواي پاك هم نتوانسته ما را به هواي سالم آسمان و هواي پاك برساند و اين آرزو هر روز از ما دورتر و دورتر مي‌شود. در اين مدت بارها از برنامه جامع كاهش آلودگي هوا، مصوبات و قوانين بهبود كيفيت هوا سخن گفته شد، برخي هم روي كاغذ آمد مثل قانون هواي پاك كه خوب مي‌دانم براي تهيه و تصويب آن چه زحمت‌هايي كه كشيده نشد و چه خون دل‌ها كه خورده نشد.

سال‌ها گفته مي‌شد تحقق شعار آسمان آبي سخت نيست به شرط آنكه قانون داشته باشيم. رفت‌و‌آمدهاي بسيار صورت گرفت. كش‌و‌قوس‌هاي فراوان اتفاق افتاد تا قانوني براي از بين بردن آلودگي هواي شهرها تصويب شد كه آن را قانون هواي پاك صدا مي‌زنند. بارها درباره آن نوشتيم اما متأسفانه شاهد آن بوديم كه احكام آن يكي پس از ديگري به خواسته اين خودروساز و آن موتوسيكلت‌ساز، اين نهاد و آن وزارتخانه، لغو مي‌شوند يا به تاخير مي‌افتند.

در نتيجه قانون هواي پاك كه خيلي‌ها آن را كليد قفل آلودگي هوا مي‌دانستند، نتوانست هواي پاكي براي ما رقم بزند و مشكل آلودگي هوا را از بين ببرد. چون اجراي قانون با منافع گروه‌هايي در تضاد بود. همين‌جا بود كه عنصر قدر قدرتي به اسم قانون كه منطقا بايد تعيين‌كننده همه خطوط قرمز مي‌بود به مسلخ رفت. خلاصه قانون به درستي اجرا نشد و زور هيچ‌كس، تاكيد مي‌كنم هيچ كس، به آن شركتي نرسيد كه بر خلاف متن مصرح قانون خودروي غير استانداردش را پيش‌فروش مي‌كرد يا به آن سازمان و وزارتخانه‌اي كه بدون داشتن تفكر نفع جمعي به راحتي به قانون پشت كرد تا تنها از ماموريت‌هاي درون سازماني خويش سربلند بيرون‌ آيد. در اين شرايط داد من خبرنگار و آن كارشناس و آن شهروند تنها چيزي بود كه به هيچ‌جا نرسيد و اگر مثل اين‌روزها باراني نبارد و سامانه بارشي از راه نرسد، نفس شهر تنگ مي‌شود و هيچ راهكار ديگري هم وجود ندارد.

نكته پراهميت در اين بحث، آن است كه سازمان حفاظت محيط زيست با اينكه به عنوان ناظر اجراي مصوبات و قانون هواي پاك انتخاب شده اما نهادي نيست كه بخش‌هاي دولتي و حتي خصوصي، حرف‌شنوي از آن داشته باشند يا حداقل ابزاري براي اعمال قانون در اختيار اين نهاد نيست. براي همين گزارش و شكايت‌هايش راه به جايي نمي‌برد و مشكلات را يك‌تنه نمي‌تواند حل كند.

از سوي ديگر معمولا كمبود منابع مالي نظارت و پايش‌هاي اين سازمان را با اختلال جدي مواجه مي‌كند. كمبود نيروي انساني مجرب و كارآزموده نيز مزيد بر علت است.

در روز ملي هواي پاك، اگر براي اين خلأهايي كه ديگر فراقانوني است، فكري نكنيم سال بعد و سال‌هاي بعد هم همين‌ آش است و همين كاسه شايد هم بدتر از اين.