مردم تازه در حال فراموش كردن بازي خنده‌دار «وجود قرصهاي مشكوك در كيك‌هاي كارخانه‌اي» بودند كه در موج جديدي از شايعه‌سازي يك كارشناس غذايي در تلويزيون ظاهر شد و درباره وجود سم «آفلاتوكسين» در فرآورده‌هاي لبني هشدار داد.
چند روز قبل، بهادر حاجي‌محمدي، بازرس انجمن علمي بهداشت و ايمني مواد غذايي ايران در يك برنامه تلويزيوني كه از شبكه 3 سيما پخش مي‌شد درباره وجود سم آفلاتوكسين در لبنيات به خصوص شير هشدار داد و با اشاره به جنجال ورود چند صد هزار تن ذرت آلوده به كشور گفت:«در صورتي كه دام از ذرت يا هر گونه علوفه آلوده به آفلاتوكسين استفاده كند اين ماده وارد شير حيوان مي‌شود. در ميان 10 كشور خاورميانه، ايران رتبه آخر را از لحاظ ميزان وجود سم آفلاتوكسين در شير دارد اما بر اساس تحقيق انجام شده 33 درصد شيرهاي عرضه شده در كشور به سم آفلاتوكسين آلوده بوده‌اند. بر اساس گزارش‌هاي موجود، ميزان سم آفلاتوكسين موجود در شيرهاي توليد شده در استان تبريز 62 درصد، مشهد
5 درصد، شيراز 17 درصد، ساري 60 درصد و اردبيل 33 درصد است. حرارت و جوشيده شدن شير هيچ تاثيري بر آفلاتوكسين ندارد بنابراين حتي شيرهاي پاستوريزه نيز از اين آلودگي مبرا نيستند.»
به دنبال جنجالي كه با اظهارات اين كارشناس به راه افتاد، مسوولان وزارت بهداشت از تريبون‌هاي خود بدون انكار اين واقعيت با ارايه توضيحاتي درباره وجود مقاديري از اين سم در تمام محصولات غذايي و از جمله لبنيات اطلاع‌رساني كردند.
ايرج حريرچي؛ معاون كل وزارت بهداشت گفت: «وجود آفلاتوكسين در لبنيات اجتناب‌ناپذير است و هميشه هم بوده و حتي در كشورهاي اروپايي كه سختگيرانه‌ترين استانداردهاي صنايع غذايي در جهان(كدكس) را دارند هم آفلاتوكسين در لبنيات وجود دارد. كدكس اروپا، وجود ۵۰ نانوگرم آفلاتوكسين در ليتر و كدكس امريكا ۵۰۰ نانوگرم آفلاتوكسين در ليتر است در حالي كه كدكس ايران حدود ۱۰۰ و ميانگين آفلاتوكسين در شيرهاي توليدي صنايع لبني در كشور حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در ليتر است علاوه بر اينكه بررسي ۵۱ مطالعه در ايران در چند سال اخير نشان مي‌دهد طي ۱۰ سال گذشته ميزان اين ماده در شير رو به كاهش است.»
حريرچي با تاكيد بر ضرورت مصرف شير و ساير محصولات لبني گفت:«همين امروز هم ميزان مصرف شير در جامعه ما پايين است و مصرف شير در مقايسه با كشورهاي اروپايي شايد يك چهارم باشد و به مردم توصيه مي‌كنيم كه مصرف شير را از سبد غذايي خود حذف نكنند چون خطر جدي آفلاتوكسين با دوز 3.5 ميلي‌گرم به ازاي وزن مصرف‌كننده ديده شده كه بسيار بعيد است به اين ميزان از دوز در بدن فرد برسد. البته آفلاتوكسين در شير محلي و غيرپاستوريزه به دليل عدم نظارت‌ها بيشتر است.»
به دنبال انتشار علني اين شايعه، ديروز رييس مجلس هم به كميسيون كشاورزي ماموريت داد كه مساله آلودگي شيرهاي پاستوريزه را بررسي كرده و گزارش را به صحن ارايه دهد.
فعالان صنعت لبنيات كشور هم ضمن تكذيب وجود ميزان غيرمجاز آفلاتوكسين در شير ايران از اعلام جرم عليه اظهارات غيركارشناسي در صدا و سيما و ارايه مستندات به مراجع قضايي خبر دادند و علي شريعتي؛ عضو هيات نمايندگان اتاق بازرگاني ايران به ايرنا گفت:«در دولت يازدهم و در دوره وزير بهداشت سابق يكي از دستاوردها، كنترل بسيار شديد آفلاتوكسين در لبنيات بود. تمام ادعاها درباره سم آفلاتوكسين، هجمه‌اي است كه از طريق صدا و سيما به صنعت لبنيات كشور وارد مي‌شود و به دليل اينكه اين ادعاي بسيار واهي موجب تشويش اذهان عمومي و خسارات بسياري به صنعت لبنيات شده عليه اين برنامه و كارشناس آن اعلام جرم شده كه از طريق تمام رديف‌هاي حقوقي به مراجع قضايي مي‌رسد. صداوسيما برخلاف اينكه با پول بيت‌المال اداره مي‌شود و بايد براي مردم كار كند، اخبار آن موجي از نااميدي و ياس را بين مردم مي‌آورد.»
كيانوش جهانپور، رييس مركز اطلاع‌رساني و روابط عمومي وزارت بهداشت هم بر تداوم كاهش ميزان آفلاتوكسين در مواد غذايي از جمله لبنيات و خشكبار طي سال‌هاي اخير تاكيد كرد و به ايلنا گفت:«آفلاتوكسين يك معضل در مواد غذايي به ويژه لبنيات و خشكبار است، كشورها حد مجاز متفاوتي براي آن در مواد غذايي مختلف دارند و استانداردهاي ايران عموما در حد استانداردهاي ايالات متحده تعريف شده البته استانداردهاي اروپايي سخت‌گيرانه‌تر است. هيچ‌كس مدعي حذف آفلاتوكسين نيست اما هر محصولي كه نشان سيب سبز سازمان غذا و دارو را دارد، ايمني و سلامت آن قابل تاييد است. پيش‌تر هم ماجراي وجود قرصهاي مشكوك در كيك‌هاي كارخانه‌اي را داشتيم، بنابراين خرابكاري هميشه ممكن است و در اين ايام هم ادعاهاي مضحك و عجيب و غريب بسيار زياد شده است.»
رييس سازمان غذا و دارو هم ضمن تاييد وجود ميزان بسيار ناچيز آفلاتوكسين در شير و لبنيات گفت:«توصيه اكيد ما اين است كه مردم به تبليغات سوءتوجه نداشته باشند و مصرف شير را متوقف نكنند چون در حال حاضر سرانه مصرف شير و لبنيات در كشور بسيار پايين و يك پنجم استاندارد است و بخش اعظمي از مردم جامعه ما در معرض آسيب كمبود كلسيم هستند. از حدود 7 سال پيش محصولات لبني به صورت مرتب پايش مي‌شوند و آمار اداره كل غذا كمتر از ۳.۵ درصد آلودگي آفلاتوكسين در اين محصولات را نشان مي‌دهد؛ در حالي كه در بسياري از كشورهاي همسايه و كشورهاي ديگر ميزان آلودگي بسيار بالاتر است.»
محمدرضا شانه‌ساز با تاكيد بر اينكه بار ديگر صنعت غذاي كشور مورد هجمه قرار گرفته، گفت: «به نظر مي‌رسد بعد از قضيه وجود قرصهاي مشكوك در كيك‌هاي كارخانه‌اي كه ناشي از دستكاري‌هاي عمدي بود الان صنعت لبنيات ما به عنوان يك صنعت بسيار موفق كه نقش خوبي در صادرات غيرنفتي دارد و در منطقه شناخته شده است مورد هجمه قرار گرفته. اين صنايع موفق ما الان در هدف حمله تبليغات است و نبايد با دشمن همصدايي كرده و در آسياب دشمن آب بريزيم.»
به نظر مي‌رسد، شايعه‌پراكني درباره وجود ميزان بالاي آفلاتوكسين در شير و لبنيات پاستوريزه به اظهارات چند ماه قبل يكي از اعضاي كميسيون كشاورزي مجلس ربط داشته باشد. شهريور ماه امسال، نظر افضلي در گفت‌وگو با خبرگزاري خانه ملت گفت:«سبوس بايد در جيره غذايي دام‌ها قرار بگيرد. قيمت هر كيلوگرم سبوس 800 تومان تعيين شده اما بسياري از كارخانه‌ها اين محصول را با قيمت يك هزار و 200 تومان به دامداران تحويل مي‌دهند. استفاده از سبوس به عنوان ماده غذايي مستقل قيمت اين محصول را افزايش داد و استفاده از نان خشك به عنوان جايگزين سبوس در جيره غذايي دام‌ها اشتباه است چون نان خشك به دليل كپك زدن داراي آفلاتوكسين است و در شير دام‌ها باقي مي‌ماند، اين قارچ با حرارت بالا نيز از بين نمي‌رود و سلامت غذايي جامعه را با مخاطره مواجه مي‌كند.»