واكنش‌هاي تحليلگران و مقام‌هاي سياسي جهان به طرح صلح ترامپ براي فلسطين
جنايت قرن
شهاب شهسواري
سه‌شنبه شب هفته گذشته، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا با مهمان ويژه‌اش بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين، پاي تريبون رفت تا از طرح موسوم به «معامله قرن» رونمايي كند. طرحي كه هنوز سه روز از اعلام آن نگذشته است، باعث اختلاف‌نظر ميان طراحانش و اسراييلي‌ها شده است. نتانياهو كه خوشحالي خود را در جلسه با ترامپ نمي‌توانست پنهان كند، اعلام كرده بود كه قصد دارد روز يكشنبه در جلسه كابينه رژيم اشغالگر، ضميمه‌شدن دره اردن و تمامي شهرك‌هاي غيرقانوني در كرانه باختري را رسما اعلام كند. به سرعت مشخص شد كه در مورد ضميمه شدن اراضي اشغالي، نه‌تنها ميان نتانياهو و واشنگتن، بلكه در ميان تهيه‌كنندگان طرح معامله قرن هم اختلاف‌نظر وجود دارد. جارد كوشنر، داماد رييس‌جمهور امريكا در مصاحبه‌اي با سي‌ان‌ان اعلام كرد كه نقشه منتشرشده در طرح صلح معامله قرن «يك نقشه مفهومي» است و اجراي مفاد آن منوط به اجراي تمام توافق است. او در واكنش به اين سوال خبرنگار سي‌ان‌ان كه در مورد طرح نتانياهو براي ضميمه كردن شهرك‌هاي غيرقانوني پرسيده‌بود، اين موضوع را خلاف واقع توصيف كرد و گفت بعيد مي‌داند اسراييلي‌ها يكشنبه چنين كاري انجام دهند. اين اظهارنظر داماد رييس‌جمهور امريكا باعث شد كه نتانياهو و اطرافيانش به سرعت گفته‌هاي پيشين خود در مورد اجراي فوري ضميمه كردن دره اردن را پس بگيرند، جلسه كابينه نتانياهو هم كه قرار بود در مورد اين طرح تصميم‌گيري كند لغو شد. نتانياهو كه درست بلافاصله بعد از شركتش در مراسم رونمايي از معامله قرن، با اعلام رسمي كيفرخواست عليه خود در دادگاه مواجه شده بود، علاقه‌مند بود با سرعت چك سفيد امضاي ترامپ براي توسعه‌طلبي سرزميني‌اش را نقد كند تا بتواند در انتخابات 13 اسفند از آن براي تبليغات استفاده كند اما به نظر مي‌رسد كه امريكايي‌ها، به‌‌رغم تمامي امتيازاتي كه تاكنون به نتانياهو داده است، قرار نيست به اجراي فوري تمام بندهاي معامله قرن به شكل تبليغاتي براي انتخابات پيش رو رضايت دهند.
دن شاپيرو، سفير پيشين ايالات متحده امريكا در سرزمين‌هاي اشغالي در تحليلي مي‌نويسد: «به نظر مي‌رسد چه نويسندگان اين طرح صلح و چه اسراييلي‌ها، مي‌دانند كه اين طرح مرده متولد شده است. اين دورنما كه اين طرح قرار نيست به جايي برسد، چه به اين دليل كه طراحانش اين‌گونه خواسته‌اند چه به دليل سوءتفاهم طراحان، نهايتا باعث مي‌شود كه اسراييلي‌ها به اقدامات يكجانبه روي بياورند. يكي از اقدامات احتمالي سران اسراييل، ضميمه كردن يكجانبه بخش‌هاي عمده‌اي از كرانه باختري خواهد بود. در شرايطي كه طرح صلح ترامپ شرط ضميمه شدن يكجانبه اين مناطق را عدم پذيرش صلح توسط فلسطينيان در طول چهار سال آينده ذكر كرده است، بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييلي كه در حال نبرد مرگ و زندگي براي آينده سياسي خود در انتخابات پيش رو است، ادعا مي‌كند كه تا پيش از انتخابات قصد دارد اين ضميمه كردن را عملي كند. يعني طرح چهارساله ترامپ را نتانياهو قصد دارد تا همين چند هفته يا چند ماه آينده اجرايي كند.» واكنش برخي كشورهاي عربي، از جمله عربستان سعودي، امارات متحده عربي، كويت، مصر و عمان به اين معامله هم از سوي بسياري از روزنامه‌نگاران عرب و فعالان حقوق فلسطينيان مورد انتقاد قرار گرفته است. رمزي بارود، روزنامه‌نگار فلسطيني به الجزيره مي‌گويد: «برخي كشورهاي عربي كاملا فلسطين را رها كرده‌اند تا در برابر تهديد خيالي از سوي ايران، به اسراييل تكيه كنند.» حضور سفراي عمان، امارات متحده عربي و بحرين در جلسه رونمايي از معامله قرن و بعد از آن بيانيه‌هاي برخي كشورهاي عربي در مورد لزوم مطالعه طرح از سوي فلسطينيان، از سوي رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه به «خيانت» تشبيه شده است.
انتقادهاي جدي ديگري هم از محتواي معامله قرن مطرح شده است. به ويژه بخش عمده‌اي از اين معامله كه به رويكرد اقتصادي و سرمايه‌گذاري در فلسطين مربوط است. به گفته منتقدان در اين طرح هيچ تضمين و روش مشخصي براي سرمايه‌گذاري 50 ميليارد دلاري در طول يك دهه مطرح نشده و امريكا فقط مدعي شده است كه «مسووليت تسهيل سرمايه‌گذاري بين‌المللي» را بر عهده مي‌گيرد. دانيل لوي، مذاكره‌كننده پيشين اسراييلي معتقد است كه اجراي طرح‌هاي اقتصادي براي ملتي كه اصولا استقلال و تماميت ارضي آن به رسميت شناخته نشده است، امكان‌پذير نيست. دن شاپيرو، سفير و ديپلمات پيشين امريكا در سرزمين‌هاي اشغالي هم معتقد است كه امريكا در اين طرح، كاملا خواسته‌هاي يك طرف را در نظر گرفته است و به شكل خامي معتقد است كه با اجراي خواسته‌هاي يك طرف كل قضيه حل مي‌شود. مقام‌هاي امريكايي از جمله رييس‌جمهور امريكا و دامادش، در سخنراني‌ها و مصاحبه‌هاي خود، معامله قرن را آخرين فرصت براي فلسطيني‌ها جهت تشكيل يك حكومت مستقل توصيف كرده‌اند. جارد كوشنر در دو مصاحبه تلويزيوني نسبت به كساني كه از طرح او انتقاد مي‌كنند واكنش نشان داده و گفته است: «اين مناقشه 70 سال است كه ادامه دارد، آنها كه از طرح ما انتقاد مي‌كنند، بايد نشان بدهند كه طرح‌هاي خودشان چه نتيجه‌اي داشته است، طرح‌هاي صلح تاكنون يكي پس از ديگري با شكست مواجه شده‌اند.» او همچنين از سران تشكيلات خودگردان فلسطين انتقاد كرده است كه هيچ كاري براي بهبود وضع فلسطيني‌ها نكرده‌اند. اين خويشاوند رييس‌جمهور امريكا كه مسووليت طراحي اين معامله را بر عهده داشته است از سران تشكيلات خودگردان فلسطيني و گروه‌هاي مقاومت خواسته است يا اين طرح را قبول كنند يا اينكه ساكت شوند. دانيل لوي، مذاكره‌كننده پيشين اسراييلي معتقد است كه نويسندگان متن 180 صفحه‌اي معامله قرن، نفرت خود را از مردم فلسطين پنهان نكرده‌اند و در تك‌تك خطوط اين طرح مي‌توان نگاه نژادپرستانه و استعمارگرانه را نسبت به مردم فلسطين مشاهده كرد.
كتاب خوانده‌ام پس بلدم!
جارد كوشنر، داماد رييس‌جمهور امريكا در واكنش به منتقدان طرح معامله قرن از آنها خواسته است كه خوشبين باشند و مدعي شده است كه در طول سه سالي كه روي اين طرح كار مي‌كرد «25 كتاب در اين زمينه» خوانده است. الكساندرا پتري، ستون‌نويس روزنامه واشنگتن پست در واكنش به اين ادعاي كوشنر در مورد اعتبار طرحش مي‌نويسد: «مثل اين است كه به بيمارستان برويد و فردي به شما بگويد من از خويشاوندان پزشك شما هستم و قرار است شما را جراحي باز كنم. ... آرام باشيد و سعي نكنيد مقاومت كنيد، اگر نگران هستيد كه آيا من توانايي كافي براي عمل جراحي دارم بگذاريد به شما بگويم من 25 كتاب در اين زمينه مطالعه كرده‌ام.»
نياز فلسطين به اتحاد
داوود كتاب، تحليلگر فلسطيني ساكن امريكا در مورد اين طرح مي‌نويسد: «معامله پيشنهاد شده از سوي ترامپ يك برنامه شجاعانه براي صلح دايمي نيست، بلكه يك بازي بي‌شرمانه براي نقض قوانين بين‌المللي، نقض حقوق بشر فلسطينيان و حتي نقض اصول بنيادين انصاف است. بله! اين نقشه مي‌تواند براي مدت كوتاهي براي نتانياهو و ترامپ، افزايش محبوبيت سياسي بين طرفداران‌شان ايجاد كند، اما موضوع اين است كه فلسطينيان هرگز اين طرح را نمي‌پذيرند. قطعا طرفداران ترامپ سعي مي‌كنند مخالفت فلسطينيان را نشانه دشمني دايمي آنها با صلح توصيف كنند. نبايد چنين اجازه‌اي به آنها داد. فلسطينيان، در كنار ديگر كشورهاي عربي، مدت‌هاست كه به طرح تشكيل يك دولت فلسطيني در مرزهاي 1967 و حل مساله آوارگان فلسطيني، متعهد بوده‌اند. اين تعهد مي‌تواند يك پايه محكم براي مذاكرات صادقانه و توافق صلحي مرضي‌الطرفين باشد. در برابر طرح ترامپ، چيزي جز يك اقدام رياكارانه محسوب نمي‌شود.» ديويد هرست، در ميدل ايست‌اي مي‌نويسد: «فلسطيني‌ها از هر زمان ديگري تنهاتر شده‌اند. تمامي جزييات مذاكرات از آنها گرفته‌شده است. ديگر نه قدس را دارند كه در مورد آن مذاكره كنند، نه حق بازگشت، نه حق بازگشت آوارگان، نه بلندي‌هاي جولان و نه دره اردن. ديگر هيچ متحد عربي هم ندارند. سوريه نابود شده است، عراق دوپاره شده است و مصر و عربستان سعودي اكنون به عروسك‌هاي خيمه‌شب بازي اسراييل بدل شده‌اند. فلسطيني‌ها پشتيباني پرجمعيت‌ترين و ثروتمندترين كشورهاي عربي را از دست داده‌اند. آنها جايي براي فرار هم ندارند. اروپا در برابر هر موج تازه‌اي از مهاجرت بزرگ مقاومت مي‌كند. حالا فقط يك راه دارند: بمانند و مبارزه كنند. آنها با وحدت مي‌توانند از برنامه‌هاي نژادپرستانه اسراييل براي پاكسازي قومي جلوگيري كنند. آنها قبلا هم اين كار را كرده‌اند و باز هم از پس آن برمي‌آيند.» هرست در ادامه تاكيد مي‌كند: «هر كسي مي‌تواند هر چند بار كه دوست دارد، مانند بيانيه ديروز ترامپ اعلام كند كه اسراييل حق ضميمه كردن دره اردن و 30 درصد از كرانه باختري را دارد و مي‌تواند در همه شهرك‌هاي ساخته شده قوانين اسراييل را حاكم كند. اما واقعيت اين است كه بدون جابه‌جا كردن حجم بزرگي از جمعيت فلسطين از اين مناطق، عملا اين تغييرات به صورت فيزيكي قابل اجرا نيست، در نتيجه ضميمه كردن هم به شكل تازه‌اي از اشغالگري بدل خواهد شد.» هرست در ادامه مي‌گويد: «بي‌راه نيست اگر به اين طرح صلح بگوييم. ... اين صلحي است كه بر مبناي تخريب تمام و كمال تمام اميدهاي فلسطينيان براي ايجاد يك حكومت در سرزمين‌هاي‌شان تحميل شده است.»
مشروعيت دادن به آپارتايد
يان بلك، در گاردين مي‌نويسد: «دونالد ترامپ با حمايت از ضميمه شدن دره اردن و پافشاري بر نقض حقوق فلسطينيان، در حال پايدار كردن مناقشه است و عملا در حال تبديل كردن مساله فلسطين از راه‌حل دو دولتي به واقعيت جاري يك حكومتي است. مسيري كه ترامپ آغاز كرده است به سادگي مي‌تواند به يك نسخه خاورميانه‌اي از دوران آپارتايد در آفريقاي جنوبي تبديل شود، دو جمعيت در يك سرزمين كه حقوق نابرابر، وضعيت نابرابر شهروندي، نظام قضايي و فرصت‌هاي متفاوتي دارند. بسياري از جوانان فلسطيني در سال‌هاي اخير بيش از پيش از ميراث توافق‌هاي اسلو نااميد شده‌اند و به شكل روزافزوني نسبت به عملكرد محمود عباس كه در واقع به عنوان يك پيمانكار امنيتي براي دولت اسراييل عمل مي‌كند، خشمگين مي‌شوند. براي اين جوانان ايده ترامپ، باعث دور شدن بيشتر از توهم يك راه‌حل دو دولتي مي‌شود و به اين باور مي‌رسند كه تنها راه‌حل موجود ايجاد يك حكومت دموكراتيك از اردن تا مديترانه با حقوق برابر براي اعراب و يهوديان خواهد بود. اما در ميان طرفداران اين ايده هم هيچ‌كس تصوري ندارد كه چه راهكاري براي رسيدن به چنين هدف بلندپروازانه‌اي وجود خواهد داشت. محمود عباس در واكنش به انتشار محتواي اين معامله، باز هم تهديد كرده است كه همكاري‌هاي امنيتي با اسراييل را متوقف خواهد كرد، اما چه باك! كه او بارها و بارها اين تهديد را در واكنش به هر اتفاقي تكرار كرده است.»
اميد به مرگ توافق
يوسي ملمن، تحليلگر اسراييلي در ميدل ايست‌اي مي‌نويسد، تقريبا تمام سران امنيتي و اطلاعاتي رژيم اشغالگر، همصدا با همه رهبران جهان عرب، اين طرح را وحشتناك مي‌دانند. اين تحليلگر مي‌نويسد: «همه باهم، تقريبا نيمي از اسراييلي‌ها، از جمله تمامي سران دستگاه‌هاي امنيتي، به علاوه تشكيلات خودگردان و سران عرب، اميدوارند كه نتانياهو به هر طريقي از ضميمه كردن سرزمين‌ها باز بماند و دستكم تا انتخابات ماه اسفند، همين شكل جاري از ضميمه شدن بالفعل باقي بماند. بعد از آن اميدوارند كه نتانياهوي غرق در اتهامات فساد انتخابات را ببازد و شايد ترامپ هم تا ماه آبان سال ديگر از كاخ سفيد برود.»