وضعيت اضطراري در بازار نفت

گروه اقتصادي　

قيمت نفت از زمان انتشار خبري مبني بر انتقال ويروس كرونا به ساير قاره‌ها و كشورها 8 دلار سقوط كرد. هر چند پس از اعلام «اضطرار جهاني» توسط سازمان بهداشت جهاني قيمت‌ها با دو درصد جهش همراه بود و تا لحظه نگارش گزارش (ساعت 17 روز جمعه) به بيش از 59 دلار رسيد؛ اما سقوط قيمت نفت به پايين‌ترين حد سه ماه اخير خود نشان مي‌دهد كه اين بازار با مهم‌ترين چالش سال جاري خود روبه‌رو است. همين امر سبب تغيير در نشست برنامه‌ريزي شده اوپك در سال جاري ميلادي شد، به گونه‌اي كه اوپكي‌ها قرار است به جاي 5 و 6 مارس (15 و 16 اسفند) در بهمن ماه جمع شده و در خصوص طرح جديدي براي بازار نفت به تبادل نظر بپردازند. پيش‌بيني مي‌شود كه اين طرح جديد، فريز بيشتر بشكه‌هاي نفتي از روزانه يك ميليون و هفتصد هزار به دو ميليون بشكه است. با وجود جهش دو درصدي قيمت نفت پس از اطلاعيه سازمان بهداشت جهاني‌، اما كارشناسان معتقدند هر گونه افزايش قيمتي در آينده بستگي مستقيمي به نحوه مديريت و كنترل ويروس در جهان دارد. نكته‌اي كه به نظر نمي‌رسد تا مدت‌ها چين به عنوان كانون انتشار بيماري و افزايش شمار جانباختگان بتواند به آن دست يابد. نكته ديگري كه بايد به آن اشاره كرد، تاثير كرونا بر اقتصاد جهاني همچنين ميزان تقاضاي چين است. بر اساس داده‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي مصرف انرژي و به خصوص نفت توسط چين بر تعادل عرضه و تقاضاي بازار آن تاثيرگذار است به نحوي كه هرچه ميزان تقاضا از سوي چيني‌ها كاهش يابد، بازار نفت نيز با افت قيمت مواجه خواهد شد و اين تاثير با توجه به اندازه اقتصاد چين بيشتر مي‌شود. به عنوان مثال حتي در طول بحران مالي 2009 كه تقريبا تمام كشورهاي اروپايي و امريكايي درگير آن بودند، تقاضاي انرژي چين 40 درصد از كل تقاضا در آن سال بود. به نظر مي‌رسد در شرايطي كه چين بزرگ‌ترين واردكننده انرژي در جهان است، تغيير در بازار نفت محسوس‌تر باشد.

سايه بدشگون كرونا بر نفت

با افزايش تعداد كشته‌شدگان كرونا به 213 نفر (تا لحظه نگارش گزارش روز جمعه ساعت 17) همچنين كاهش مراودات بين‌المللي با چين و لغو پروازها به اين كشور، نگراني‌هاي جهاني در خصوص اين ويروس وارد مرحله تازه‌اي شد. تاكنون 16 شهر در چين قرنطينه شدند؛ اين در حالي است كه 60 ميليون چيني اجازه خروج از خانه‌هاي خود را نيز ندارند. اما نگران‌كننده‌ترين قسمت شيوع اين بيماري، كاهش فعاليت‌هاي اقتصادي چين و كاهش در تقاضاي نفت توسط اين مصرف‌كننده بزرگ است. طبق آمارهاي اداره اطلاعات انرژي سهم چين از مصرف جهاني نفت از 7 درصد در سال 2003 به 14 درصد در سال جاري خواهد رسيد. از سوي ديگر اين كشور در سال 2017 با پيشي گرفتن از امريكا به بزرگ‌ترين وارد‌كننده انرژي در جهان تبديل شد. بنابراين هر كاهشي در تقاضاي نفت اين كشور قيمت را بسيار كاهش مي‌دهد. اما پيامد ديگر تضعيف مصرف نفت در چين، افزايش مازاد عرضه را به دنبال خواهد داشت. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژي امريكا، نفت ذخيره شده اين كشور به دليل كاهش مراودات با چين به مرز 3.5 ميليون بشكه در هر هفته رسيد. هر چند افزايش ذخيره نفت شيل از سه ماه پيش شروع شد اما در هفته‌هاي منتج به شيوع گسترده كرونا شدت بيشتري به خود گرفت. كارشناسان معتقدند اين امر مي‌تواند بر كاهش بيشتر قيمت نفت در بازار اثرگذار باشد.

اوپك نظاره‌گر نيست

اواسط هفته جاري عبدالعزيز بن سلمان، وزير انرژي عربستان در خصوص كاهش قيمت نفت در پي شيوع ويروس كرونا و تعليق فعاليت‌هاي اقتصادي و توليدي چين گفت: «در حال رصد بازار هستيم و هر زمان لازم باشد نسبت به آن واكنش نشان مي‌دهيم.» كمتر از دوماه از آخرين تصميم اوپك پلاس براي كاهش روزانه يك ميليون و هفتصد هزار بشكه نفت در سه ماه ابتدايي سال جاري ميلادي مي‌گذرد. با اين حال به نظر مي‌رسد اوپك درصدد است بشكه‌هاي بيشتري را از بازار حذف كند تا نگراني‌اش را در خصوص كاهش بيشتر قيمت نفت پوشش دهد. نمود بيروني نگراني اوپك در تغيير تاريخ نشست اوپك و غيراوپك در بهمن سال جاري است. پيش از اين قرار بود اين گروه براي نشست برنامه‌ريزي شده خود در 5 و 6 مارس (15 و 16 اسفند) آماده شوند كه به دليل ريزش 8 دلاري طي چند روز به بهمن ماه تغيير كرد. كارشناسان معتقدند كاهش تقاضا از سوي بزرگ‌ترين وارد‌كننده انرژي جهان ممكن است اوپك را به فكر فريز تا دو ميليون بشكه نفت در روز نيز بيندازد.

وضعيت قرمز براي همه

ووهان در سال 2018 ميلادي توانست توليد ناخالص برابر با 224 ميليارد دلار داشته باشد كه 1.6 از كل توليد ناخالص اين كشور بود. اين رقم معادل 47 درصد از توليد ناخالص ايران در همان سال است. اما اين شهر تاثيرات زيادي نيز بر ساير كشورهاي طرف معاملات اقتصادي جهان دارد. به عنوان مثال در روز 55 پرواز از شهرهايي همچون ژاپن، امريكا‌، تايلند و... به ووهان انجام مي‌شد كه پس از انتشار اين ويروس كليه پروازها به حالت تعليق درآمد. عده‌اي از كارشناسان معتقدند كاهش رشد اقتصادي در چين با توجه به هزينه‌هاي مقابله و درمان كرونا مي‌تواند در خوش‌بينانه‌ترين حالت 0.1 و در بدبينانه‌ترين سناريو نيز تا 5 درصد تحت تاثير قرار گيرد و كاهش يابد. هر چند ديگر كشورها نيز از تبعات كاهش رشد اقتصادي چين در امان نخواهند بود و در بهترين حالت اقتصاد اروپا و امريكا تا 0.02 درصد تحت تاثير قرار مي‌گيرند. البته به نظر مي‌رسد تبعات اقتصادي اين ويروس بر امريكا و در سايه آتش‌بس تجاري بيشتر خواهد بود، چراكه توليد ناخالص داخلي چين در دوازده ماه منتهي به آگوست 2019 حدود 13.61 تريليون دلار تخمين زده شده كه سهمي نزديك به 16 درصد از كل توليد ناخالص جهان دارد، بنابراين رشد توليد ناخالص جهان به خصوص منطقه آسيا را تغيير خواهد داد. كارشناسان معتقدند آن چيزي كه بيشتر از همه نگران‌كننده است خط سير ويروس و نامعلوم بودن زمان غلبه بر آن و درمانش است. اين ويروس تاكنون فعاليت تجاري و اقتصادي در چين را به‌ شدت كاهش داده بنابراين انتظار مي‌رود با افزايش شمار مبتلايان تبعات اقتصادي نيز بالا رود. بر اساس آمارهاي رسمي بهداشت جهاني براي مقابله و درمان سارس در سال 2003 در تمام جهان نزديك به 40 ميليارد دلار هزينه شد. اين در حالي است كه چين در آن زمان اقتصاد پرقدرت به شمار نمي‌رفت و بزرگ‌ترين مصرف‌كننده انرژي نيز نبود.

1.5 ميليارد دلار ضرر در 12 روز

بورس‌هاي مهم از امريكا تا اروپا و آسيا تحت تاثير از همان ابتداي شيوع ويروس مسري كرونا ريزش كردند. تحليل‌ها حاكي از آن است كه اگر سرعت سرايت اين ويروس طي روزهاي آتي بيشتر شود، احتمال خروج دارايي‌ها از بورس نيز قوت مي‌گيرد. بر اساس تحليل‌هاي بلومبرگ از تاريخ 30 دي تا 10 بهمن، به بورس‌هاي دنيا ضرري معادل يك و نيم ميليارد دلار تحميل شده است. اين ميزان از ضرر در حالي است كه بورس‌هاي چين و هنگ‌كنگ به دليل تعطيلات سال نو همچنين تعليق فعاليت‌هاي صنعتي تقريبا تعطيل هستند. پيش‌بيني مي‌شود ضرر بازارهاي مالي طي روزهاي آتي بيشتر شود.