روابط روسيه و هند

دوستي ديرينه هند با روسيه، به دوران اتحاد جماهير شوروي برمي‌گردد اما طي سال‌هاي اخير اين روابط بهتر و قوي‌تر شده است. هر دو كشور ديدگاه‌هاي مشتركي درباره نظم جهان چند قطبي دارند و متعهد به همكاري‌هاي استراتژيك دو جانبه هستند، كه در اين سال‌ها گسترش يافته و اكنون شامل دفاع، انرژي هسته‌اي غيرنظامي، فضا، علم، فناوري، هيدروكربن‌ها، تجارت و سرمايه‌گذاري است. در سال‌هاي اخير روابط جديد تجديد شده و طرح‌هاي مشترك سطح همكاري را به سمت «همكاري» شركت‌هاي بزرگ دولتي ارتقا داده كه اين خود پايه و اساس روابط دوجانبه سياسي هرچه قوي‌تر است. اين امر به لطف روابط شخصي نزديك نخست‌وزير هند، نارندرا مودي و رييس‌جمهور روسيه، ولاديمير پوتين صورت گرفته است. تا اواسط دهه 1960، دهلي نو سياست توازن بين امريكا و شوروي را بازي مي‌كرد، هر چند هند در آن موقع روابط عميق‌تري با شوروي داشت. پس از ترور كندي، وابستگي هند به مسكو آغاز شد كه تا امروز ادامه دارد. روسيه به عنوان يكي از بزرگ‌ترين توليد‌كنندگان انرژي هسته‌اي جهان، شريك اصلي هند است. در سال 2008، دو كشور توافق كردند چهار واحد هسته‌اي را در «كودان كولام» واقع در جنوب هند بسازند. هند پيش‌تر دو واحد هسته‌اي هر كدام با قدرت 1000 مگاوات را بر اساس فناوري روسي ايجاد كرده و اكنون با اجرايي شدن قرارداد از سال 2016، انتظار مي‌رود ساخت اين چهار واحد هسته‌اي تا پايان سال 2021 به پايان برسد. علاقه هند به قابليت‌هاي هسته‌اي روسيه ناشي از تجربه مسكو در مهندسي و فناوري هسته‌اي پيشرفته آن است. «روس توم» سومين شركت بزرگ توليد انرژي هسته‌اي در جهان است. اين شركت علاوه بر ساخت چهار واحد هسته‌اي در جنوب هند، از سال 2018 در حال ساخت دو نيروگاه هسته‌اي در روپور بنگلادش است.

ساخت اين نيروگاه‌ها در بخش شرقي رودخانه گنگ انجام مي‌گيرد. اين طرح 13 ميليارد دلاري در سال 2024 به بهره‌برداري مي‌رسد. هند و روسيه مي‌توانند براي ساخت نيروگاه‌هاي هسته‌اي در آفريقا و خاورميانه با يكديگر همكاري كنند. پس از موفقيت يك پروژه هسته‌اي مشترك هند و روسيه در بنگلادش، دو كشور مي‌توانند در ساخت نيروگاه‌هاي هسته‌اي بيشتر در خارج از كشور متحد شوند. سفير هند در روسيه، اخيرا به خبرگزاري روسي ريا نووستي گفت كه هند مي‌تواند با روسيه در راه‌اندازي پروژه‌هاي جديد همكاري كند. علاوه بر اين، روسيه پيش از اين با تعدادي از كشورهاي آفريقايي و برخي از كشورهاي خاورميانه توافقاتي در اين زمينه داشته است. همكاري هند و روسيه در زمينه صنعت هوافضا دنبال مي‌شود. همكاري هند با روسيه در فضا به سال 1975 برمي‌گردد، زماني كه اتحاد جماهير شوروي سابق در پرتاب اولين ماهواره هند به نام آرياباهتا نقش مهمي داشته است. دومين ماهواره «باهاكارا» نيز توسط اتحاد جماهير شوروي در سال 1979 به فضا پرتاب شد. همكاري روسيه و هند در بخش نظامي مهم‌ترين بخش روابط است. تنها در سال گذشته ميلادي هند 14.5 ميليارد دلار سلاح و تجهيزات از جمله سيستم پدافندي اس 400 را از روسيه خريد. خريد جنگ افزارهاي روسي علي‌رغم تهديد امريكا به تحريم اقتصادي هند صورت گرفت. روسيه به هند جنگ‌افزار و فناوري توليد يا مونتاژ آنها را مي‌فروشد. هند داراي برخي محدوديت‌هاي تجاري با امريكا است. ايجاد تعرفه بر صادرات فولاد و آلومينيوم نيز نتوانسته خللي در روابط استراتژيك هند و روسيه ايجاد كند. تا زمان حال غرب مي‌تواند به تعريف از دموكراسي هندي ادامه بدهد. هندي‌ها به‌خوبي مي‌دانند در صورت محدود ساختن روابط با روسيه به جز تعارف و چند مدال افتخار بر گردن نارندرا مودي چيز ديگر نخواهند داشت. در صورتي هم كه امريكا بخواهد سالانه مبلغ ناچيز 2 يا 3 ميلياردي به هند كمك كند در مقابل خواهان فروش تجهيزات و سلاح‌هاي نظامي امريكايي به اين كشور خواهد شد. هند به خاطر جمعيت، وسعت و قدرت اقتصادي راهي جز ارتباطات بيشتر با روسيه، چين و ايران ندارد. روسيه در انتخاب دوستان استراتژيك خود آرام و عميق حركت مي‌كند. هند با سيستم اجتماعي سوسياليستي، آموزش و درمان تقريبا رايگان و البته دموكراسي مزاياي دو سيستم غربي و كمونيستي سابق را با هم دارد. سيستم‌هاي اجتماعي و سياسي تا حد زيادي تعيين‌كننده نهايي روابط كشورها با يكديگر مي‌باشند. روسيه به هند اعتماد بيشتري دارد تا ابه هم‌پيمانان ديگرش. سرعت ساخت نيروگاه‌هاي هسته‌اي در هند يا فروش آخرين جنگ‌افزارهاي نظامي و انتقال فناوري آنها مي‌تواند تفاوت رابطه روسيه با هند را نسبت به ديگر كشورها، مثلا تركيه و ايران نشان دهد.