پيگيري در مديريت بحران

با اعلام تلفات ناشي از ابتلا به ويروس كرونا از عصر چهارشنبه 30 بهمن، ايران نيز به فهرست كشورهايي كه بعد از چين موارد تلفات كرونا در آن ثبت شده، افزوده شد. دو هفته قبل‌تر در 14 بهمن 98 رييس كميته سلامت شوراي شهر تهران از آمادگي شهرداري تهران براي مقابله با ويروس كرونا خبر داد و گفت: اگر وزارت بهداشت نياز داشته باشد كه سوله‌هاي مديريت بحران را براي ايجاد بيمارستان اورژانسي بيماران كرونا يا محل قرنطينه، در اختيار آنها قرار دهيم حتما اين كار انجام مي‌شود. از آنجايي كه ممكن است اين ويروس به ايران نيز وارد شود، بايد آماده‌باش عمومي داشته باشيم. بروشور‌هايي توسط شهرداري تهران در مورد راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به ويروس كرونا تهيه شده است كه از همان روز 14 بهمن در سطح گسترده اين بروشور‌ها ميان مردم توزيع خواهد شد. چنين اتفاقي حداقل به ‌طور گسترده نيفتاد و بيشتر شهروندان چنين بروشورهايي را دريافت نكردند. براساس قانون، مبارزه، پيشگيري و كنترل بيماري‌ها بر عهده وزارت بهداشت است، اما مديريت شهري قول داد با توجه به مسووليت اجتماعي و همچنين لزوم توجه به سلامت عمومي شهروندان، در فرآيند آمادگي كمك كند. چهارشنبه 30 بهمن رييس دانشگاه علوم پزشكي قم از فوت دو نفر در قم به دليل ابتلا به كرونا خبر داد. در همين روز رييس مركز اطلاع‌رساني وزارت بهداشت گفت: به دنبال پيك بيماري‌هاي حاد تنفسي ظرف روزهاي اخير (روزهاي پاياني بهمن‌ماه 98) در قم، دو مورد در آزمايشات اوليه از نظر كرونا ويروس مثبت گزارش شدند، متاسفانه هر دو بيمار با توجه به كهولت سن و نقص سيستم ايمني در بخش مراقبت‌هاي ويژه فوت كردند. از 28 بهمن موارد مشكوك به ابتلا به ويروس كرونا در شهر قم مشاهده شد كه به محض دريافت گزارش، تيم‌هاي شناسايي و مديريت بيماري‌هاي واگيردار و تيم‌هاي واكنش سريع در شهر قم مستقر شده و طبق پروتكل‌هاي موجود افراد مشكوك تحت ايزولاسيون قرار گرفتند. پنجشنبه صبح اول اسفند قرارگاه كرونا با حضور وزير، معاونان و مديران ارشد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در پي فوت 2 نفر در شهر قم بر اثر بيماري كرونا در ساختمان وزارت بهداشت ايران تشكيل شد و روساي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي سراسر ايران نيز به صورت ويدئو كنفرانس حضور داشتند. اولين جلسه مديريت بحران كرونا در بالاترين سطح حاكميتي در شامگاه اول اسفند 98 با عنوان جلسه ستاد پيشگيري و مقابله با كرونا به رياست معاون اول رييس‌جمهور در ساختمان وزارت بهداشت برگزار شد.

در اين جلسه وزراي بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، گردشگري و آموزش و پرورش، رييس سازمان پدافند غير عامل ستاد كل نيروهاي مسلح، رييس سازمان مديريت بحران كشور، رييس اورژانس كشور، سخنگوي دولت و جمعي از معاونان وزارت بهداشت نيز حضور داشتند. در اين جلسه سعيد نمكي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي گزارشي درباره وضعيت شيوع بيماري كرونا در سطح دنيا و اقدامات اين وزارتخانه جهت پيگيري و درمان اين بيماري ارايه كرد. سخنگوي شوراي اسلامي شهر تهران روز جمعه 2 اسفند 98 گفت: با توجه به مشاهده چند مورد بيماري كرونا در كشور، شهرداري تهران از جمعه ستاد ۲۴ ساعته مديريت بحران تشكيل مي‌دهد. فرآيند مديريت بحران عمدتا يك فعاليت پيشگيرانه است؛ بدان معني كه به صورت پيش‌فعال بايد با درنظر گرفتن خطر و ريسك قابل انتظار سه چهارم فعاليت‌ها و بودجه‌ها را صرف پيشگيري (آمادگي، افزايش تاب‌آوري، آموزش، وضع و اعمال قوانين، اصلاح زيرساخت‌هاي مهم) كرد. در هر بحران كه ممكن است رخ دهد «پاسخ علمي» (و نه واكنش احساسي يا مقابله صرفا اجرايي و عملياني فيزيكي سطحي با تبعات بحران) لازم است اجرا شود. پديده‌هاي گوناگوني از ايجاد هراس و نگراني، تا آسيب گسترده قابل انتظار است. ويروس كرونا به تهران هم رسيده است و با توجه به تراكم بالاي جمعيت در اين ناحيه گسترش بيماري مي‌تواند با سرعت زيادتري هم رخ دهد. البته همزمان هراس‌افكني و رواج شايعات نيز مي‌تواند به نوبه خود روند مديريت بحران را مختل كند. در چنين مواردي همان‌طوركه در مورد تعطيلي مدارس و دانشگاه‌ها اقدام شده و كار مناسبي هم بوده است، اگر قرنطينه عمومي هم لازم است نبايد در انجام آن ترديد داشت. به نظر مي‌رسد كه فعاليت‌هاي پيشگيرانه طي دو ماه دي و بهمن 98 براي اجتناب از آلودگي به ويروس كرونا در ايران همگي ناقص و البته محدود بوده‌اند. نكته‌اي كه نبايد ناگفته بماند، درك واقعيت و شفاف ارايه كردن واقعيت بدون واهمه از توسعه شايعات يا هراس همگاني است چرا كه در پاسخ علمي، همزمان با انتقال واقعيت موضوع جنبه‌هاي مختلف مقابله آموزش داده مي‌شود و با جلب مشاركت مردم مي‌توان بر آسيب‌هاي جانبي و حاشيه‌سازي‌هاي رسانه‌اي نيز غلبه كرد.