مسووليت‌پذيري مهندسان
محمد سالاري
پنجم اسفندماه روز بزرگداشت خواجه نصيرالدين طوسي و روز مهندسي نام‌گذاري شده است. تأمل در شخصيت و جايگاه خواجه نصيرالدين طوسي و مقايسه‌اش با جايگاه مهندس در جامعه امروز نكات درس‌آموزي دارد. خواجه‌نصيرالدين طوسي كه بي‌شك نابغه‌اي بي‌همتا در عصر خود بود بر تمام علوم زمان خود تسلط داشت و علاوه بر آن مرد سياست بود. در زمان‌هايي كه هجوم مغولان مي‌رفت بنياد تمدن و علم و فرهنگ را در سرزمين ايران بخشكاند، حضور متعهدانه و مسوولانه او در سياست توانست نه تنها جلوي فجايع زيادي را بگيرد بلكه آغازگر رويش‌هاي جديدي در تمدن ايران زمين هم شد. در جهان معاصر كه عصر تخصصي شدن علوم است نمي‌توان جنبه همه‌چيز داني خواجه را الگو قرار داد اما تعهد سياسي و اجتماعي او كه با دانش و ذكاوت سياسي هم همراه شده بود، مي‌تواند الگوي بسيار مهمي براي جامعه مهندسي ما باشد. دانش و مهارت مهندسي از پايه‌هاي اصلي اداره و رشد هر جامعه و تمدني است كه بدون شك نمي‌تواند از كليت آن جامعه و فرآيندهاي سياسي و اقتصادي جاري در آن غريبه و جدا باشد. جامعه مهندسي اگر به دنبال يافتن جايگاه واقعي خود و استقلال تخصصي و بازيابي نقشش در ساخت جامعه‌اي كارآمد و استوار است بايد مسووليت خود را در قبال سرنوشت سياسي جامعه بازشناسد و آن را جدي بگيرد. متأسفانه در جامعه امروز ما، مهندسي تا حد زيادي به ابزار اجراي نيات صاحبان قدرت و ماديات فروكاسته شده و در خيلي موارد از جايگاه خودش به عنوان يك نهاد تخصصي مستقل كه بايد منافع بلندمدت مردم را در نظر بگيرد دور شده است. هرچند در گوشه وكنار اين مرز و بوم مهندسين زيادي هستند كه جز به هويت و اعتبار اين جايگاه فاخر وتوسعه و بالندگي كشور نمي‌انديشند والبته چه بسيار پروژه‌هايي كه عليرغم مخالفت نظر تخصصي مهندسان و صرفا بر اساس منافع سياسي و اقتصادي اندكي ساخته مي‌شوند آن هم با كيفيتي غيراستاندارد؛ و متأسفانه كليت جامعه مهندسي نمي‌تواند در قبال اين وضعيت كنشگري مستقل خود را نشان دهد. براي آنكه جامعه مهندسي به جايگاه رفيع خود به عنوان يك نهاد مستقل تخصصي و متعلق به اكثريت جامعه بازگردد بايد تشكل و سازماندهي واقعي پيدا كند تا بتواند از حيثيت خود در برابر سوءاستفاده‌كنندگان دفاع كند. علاوه بر اين بايد نگاه به مهندسي از يك ابزار صرف بدون اراده كه به راحتي مي‌تواند در استخدام پول قرار بگيرد تغيير كند و عامليت سياسي و روح تعهد اجتماعي در آن دميده شود تا مهندسي به جايگاه رفيعي كه شايسته آن است دست يابد.