واكنش كسب‌وكارها به شيوع كرونا
كارهاي شيفتي، كارهاي از خانه
گروه اجتماعي|غروب روز شنبه هفته جاري وقتي كه خبر از تعطيلي تمامي سالن‌هاي سينما و تئاتر و كنسرت كشور تا پايان هفته رسيد ماجرا كمي جدي‌تر شد. در وضعيت اپيدمي، حوزه‌هاي عمومي خرد و كلان تبديل به بخشي از ميدانگاه جولان ويروس‌ها مي‌شوند و حالا كاستن از اين ميزان حضور تبديل به بخشي از استراتژي پيشگيري از گسترش بيشتر كرونا در كشور شده است. بحث به دانشگاه و مدرسه و تئاتر و سينما محدود نشد، از همان روز شنبه برخي از كسب‌وكارها شروع به واكنش به اين شرايط تازه در محيط كار كردند؛ از تعطيلي گرفته تا شيفت بندي، تسهيل مرخصي، كاهش ساعات كاري يا پخش ماسك و مواد ضدعفوني و در مواردي هم هيچ. هشتگ دوركاري را اين روزها مي‌شود در شبكه‌هاي اجتماعي دنبال كرد و تجربه‌هاي مختلف كساني را خواند كه خودشان را در خانه قرنطينه خودخواسته كرده‌اند و ميز ناهارخوري و مبل‌هاي‌شان را تبديل به محل كار. اغلب كارمندان و نيروهاي كار البته همچنان هر روز راهي اداره‌ها و شركت‌ها و بانك‌ها مي‌شوند؛ دوركاري را به اين راحتي هم نمي‌توان عملي كرد.
«به اين حالت دوركاري نمي‌شود گفت، در واقع خيلي جاها نيمه تعطيل هستند.» كارمند روابط عمومي يك نهاد بزرگ تجاري در بخش خصوصي مي‌گويد در روزهاي شيوع كرونا، اين سازمان كه سروكارش با فعالان بخش خصوصي است براي كارمندانش شيفت تعيين كرده تا همه به صورت هم‌زمان در محل كار حاضر نشوند. در بخشي كه سروكارش با مراجعه‌هاي عمومي است هميشه دو نفر حضور دارند كه همان‌ها هم اغلب بي‌كار مي‌مانند: «روز گذشته حساب كردم و ديدم مثلا آن 100 نفر مراجعه‌كننده‌اي كه قبلا داشتيم به حدود 5 نفر رسيده است. قبلا هر كسي مي‌آمد شماره مي‌گرفت و در نوبت مي‌نشست، الان ديگر خود مردم هم فعلا دنبال بخشي از كارهاي غيرضروري‌شان نمي‌روند. اين يعني عملا نيمه‌تعطيلي كار؛ چون مراجعه‌ها كم شده وگرنه اگر بخواهند مجوز يا سندي را بگيرند و جابه‌جا كنند به هر حال هنوز به لحاظ زيرساختي امكان انجام كار به صورت الكترونيك را ندارند.» شايد به همين دليل است كه در حال حاضر شركت‌هاي حوزه آي‌تي و استارت‌آپ‌هاي اينترنتي هستند كه پرچم‌دار كار از خانه به شمار مي‌روند؛ شركت‌هايي كه راحت‌تر از ساير كسب‌وكارها و البته ادارات دولتي توانستند خودشان را با وضعيت فوق‌العاده پيش آمده وفق دهند. هرچند در اين ميان هم باز موضوع توان و ظرفيت اينترنتي پيش مي‌آيد. يكي از كاربران توييتر در مورد تجربه‌اش از روزهاي كار از خانه نوشت: «يكي از چيزهايي كه در دوركاري داره خودش رو نشون مي‌ده، ضعف زيرساخت اينترنت مملكت براي كار كردن از راه دوره. ويديو‌كنفرانس كلا نشدنيه و اسكايپ كال (تماس تلفني از طريق اپليكيشن اسكايپ) بيشتر از 5 نفر حتي با صدا هم دچار مشكل مي‌شه.» اما بحث كار در حوزه آي‌تي و اينترنت هم هميشه به معناي امكان خانه‌نشيني و كار از دور نيست. «ح» كارمند يك شركت خصوصي توليد نرم‌افزارهاي بانكي است و مساله اصلي‌شان براي دوركاري مساله امنيت است: «با توجه به استانداردهايي كه داريم حتي فلش‌هاي كامپيوترهاي ما هم بسته است و امكان برداشتن فايل از روي سيستم‌ها را هم نداريم. دسترسي اينترنتي ما هم محدود است چون منابع كدهاي تعريف شده شركت ارزشمند و مهم هستند و نبايد جابه‌جا شوند. يعني دوركاري فقط در رده‌هاي مشخص و با دسترسي‌هاي بيشتر فراهم است و براي ساير كارمندان تقريبا ممكن نيست.» براي جبران اين ممنوعيت‌ها و محدوديت‌ها البته شركت تصميم گرفته تا دست‌كم خيال كارمندانش را بابت سلامت فضا راحت كند؛ از در دسترس قرار دادن به وفور مواد ضدعفوني‌كننده تا تحويل غذا در ظرف‌هاي يك‌بار مصرف سر ميز كارمندان: «قرار شده سه روز مرخصي به سهميه مرخصي همه اضافه شود اما با همه اينها خيلي از همكارانم به خاطر نگراني و حتي قبل از
در نظر گرفتن اين روزهاي مرخصي اضافه به شركت نيامدند و آنهايي هم كه هر روز مي‌آييم انگار كارايي خاصي نداريم. از صبح تا عصر همه پر از استرس هستند و خبرها و آمار مربوط به كرونا.»
تن آدمي شريف است
بخشي از تغيير روند در كار هم به نظر مي‌رسد پيش از هر چيز پيوستن به يك خواست جمعي را بيشتر از هر موضوع ديگري مد نظر قرار داده است. در يك هفته گذشته مشخص شد كه تصميم‌هاي مسوولان در رده‌هاي مختلف شايد آن‌چنان كه بايد بخشي از بدنه جامعه را قانع نكرده است؛ موضوع جدي گرفتن يا نگرفتن قرنطينه، حضور داشتن يا نداشتن در اماكن مذهبي، دولتي يا مدارس و دانشگاه‌ها بارها مورد نقد و بحث واقع شده‌اند. برخي از كسب‌وكارها و شركت‌ها نه تنها به شيوه دوركاري و شيفت‌بندي روي آورده‌اند بلكه اين تصميم را در شبكه‌هاي اجتماعي هم اعلام مي‌كنند تا به نحوي شايد نشان دهند كه در كدام سوي اين بحث‌ها ايستاده‌اند؛ اعلام‌هايي كه با تاكيد بر «اولويت داشتن سلامتي» به هر امر سياسي ديگري منتشر مي‌شوند. حساب توييتر يكي از همين شركت‌ها با اشاره به صحبت‌هاي رييس‌جمهور كه گفته بود از روز شنبه همه‌چيز به روال عادي بازمي‌گردد، با انتشار عكسي از محل كار بدون كارمند و صندلي‌هاي خالي نوشت: «از نظر ما شرايط همچنان غيرعادي است و تا زماني كه تشخيص دهيم سلامت پرسنل و خودمان در خطر است با حداكثر نيرو دوركاري خواهيم كرد. تن آدمي شريف است.»
صوفيا نصراللهي، دانش‌آموخته مهندسي كامپيوتر و روزنامه‌نگار مي‌گويد در حال حاضر شيوع كرونا اولويت را مشخص كرده است؛ چه قادر به تهيه امكان دوركاري باشيم چه ناچار از تن دادن به تعطيلي بايد به اين اولويت كه جلوگيري از شيوع بيشتر بيماري است توجه كنيم: «صادقانه بگويم، در شرايط عادي هم در چرخه اقتصاد حضوري ما هم چندان اتفاق بزرگي رخ نمي‌دهد كه حالا با پيش آمدن چنين تهديد بزرگي بگوييم دوركاري مشكلي به وجود مي‌آورد. بله! در يك كارهايي اصلا نمي‌توان دوركاري كرد مثل شركت‌هايي كه خدمات لجستيكي دارند، تحويل كالا دارند و غيره. اما در بسياري از مشاغل اگر دوركاري هم نشود دست‌كم بايد شيفت گذاشت تا آدم‌هاي كمتري در يك زمان معين سر كار باشند. اقتصاد ما كه از اقتصاد چين بزرگ‌تر نبوده است، وقتي آنها تعطيل كرده‌اند يعني جان آدم و سلامت مهم‌تر از همه‌چيز است.» شرايط ايجاد شده كه در آن هر كسب‌وكاري خارج از دايره سازمان‌هاي دولتي مشغول تصميم‌گيري براي كاركنان خودش شده ؛ به گفته او به خاطر نبود تصميم‌گيري قاطع دولت است: «خيلي خوب است كه با تصميم‌گيري‌هاي مختلف بتوانيم اين بحران را با روي آوردن به دوركاري مديريت كنيم اما بيشتر از آن نيازمند تصميم قاطع دولتي هستيم و بخشنامه‌هايي كه تكليف را مشخص كنند. الان هر كسب‌وكاري دارد تصميم مي‌گيرد كه در اين روزها چه كند؛ اگر مدير اين كسب‌وكار سودجو باشد و سلامت كاركنانش برايش اهميت نداشته باشد يك تصميم مي‌گيرد و مديري كه به سلامت آنها اهميت مي‌دهد يك تصميم ديگر. اين موضوع كه دم عيد است و مردم نيازهاي مالي هم دارند مزيد بر علت مي‌شود كه اگر مرخصي هم داده مي‌شود يا كار به تعطيلي مي‌كشد بايد مراقب حفظ حقوق كارمندان بود و براي همين دولت بايد اين موضوع را كنترل كند.»