مجوزهاي محدود از سوي تركيه و امارات صادر شد
تلاش براي بازگرداندن مسافران سرگردان ايراني
گروه اقتصادي
حدود 10 روز پس از آغاز شيوع ويروس كرونا در ايران، بسياري از كشورهاي همسايه عملا پروازهاي مستقيم خود به ايران را معلق كرده‌اند و شركت‌هاي ايراني نيز فعلا اجازه پرواز به آسمان اين كشورها را ندارند. هر چند اين تصميمات موقتي هستند و با هدف كاهش سرعت انتقال ويروس كرونا به كشورهاي جديد اتخاذ شده اما در عين حال يك مشكل مهم را به وجود آورده‌اند و آن سرگرداني مسافران ايراني است كه در روزهاي گذشته برنامه‌ريزي بازگشت خود به كشور را انجام داده بودند اما به دليل توقف پروازها در كشورهاي همسايه باقي مانده‌اند. موضوعي كه سازمان هواپيمايي كشوري و وزارت امور خارجه اعلام كرده‌اند كه پيگيري‌هاي لازم براي برطرف شدن آن را آغاز خواهند كرد و نخستين پرواز روز گذشته به منظور بازگرداندن بخشي از اين ايرانيان جا‌مانده انجام شد. از روزهاي پاياني سال 2019 ميلادي و همزمان با شيوع نوع جديدي از ويروس كرونا در چين، بسياري از تحليل‌گران پيش‌بيني كرده بودند كه با افزايش تعداد مبتلايان و انتقال آن به خارج از مرزهاي چين، بسياري از كشورهاي جهان تحت تاثير اين ويروس قرار خواهند گرفت. يكي از بخش‌هايي كه پيش‌بيني مي‌شد با مشكلات و محدوديت‌هاي جدي مواجه شود، صنعت هوانوردي بين‌المللي بود. از همان روزهاي ابتدايي شيوع اين بيماري در چين، بسياري از ايرلاين‌هاي جهاني اعلام كردند كه پروازهاي خود به اين كشور را متوقف خواهند كرد و تا زمان مهار نشدن اين ويروس تصميم خود را تمديد مي‌كنند. در ايران نيز هر چند در روزهاي نخست، شركت هواپيمايي ماهان پروازهاي خود را به چين ادامه داد اما در نهايت با دستور وزارت بهداشت، پروازهاي مسافري ايران به چين متوقف شد. با وجود اعلام پيگيري‌هاي لازم در فرودگاه امام خميني براي جلوگيري از ورود بيماران كرونايي به ايران سرانجام مانند بيش از 40 كشور ديگر، كرونا وارد ايران نيز شد و از حدود 10 روز پيش نخستين بيماران كرونايي در قم شناسايي شدند. هر چند در روزهاي گذشته تلاش شده با برخي برنامه‌ريزي‌ها و اقدامات پيشگيرانه، سرعت انتشار كرونا در ايران كاهش يابد اما ظرف چند روز تعداد مبتلايان به كرونا در ايران افزايش يافته و در بسياري از استان‌هاي كشور پخش شده است. در كنار مشكلات داخلي در روزهاي گذشته، تعدادي از ايرانياني كه با پروازهاي بين‌المللي به كشورهايي مانند عراق، لبنان، كانادا و برخي ديگر كشورها رفته‌اند نيز با جواب مثبت آزمايش كرونا مواجه شده‌اند و از اين رو تعدادي از كشورهاي منطقه شبيه به تصميمي كه براي چين گرفته شده بود را در رابطه با ايران اتخاذ كردند.
توقف پروازهاي بين‌المللي
در نخستين روزهاي پس از اعلام رسمي شيوع كرونا در ايران، دولت عراق به عنوان يكي از نخستين كشورها اعلام كرد كه مرزهاي هوايي و زميني خود به روي ايرانيان را خواهد بست و تا اطلاع ثانوي اجازه حضور آنها در عراق را نمي‌دهد. پس از آن كويت، تركيه، گرجستان، هندوستان، آذربايجان، ارمنستان و تعدادي ديگر از كشورها نيز تصميماتي مشابه گرفتند. به اين ترتيب تا زمان برطرف نشدن نگراني‌ها از خطر شيوع كرونا نه ايرلاين‌هاي اين كشورها به ايران پرواز خواهند كرد و نه ايرلاين‌هاي ايراني توان پرواز به اين مقاصد را دارند. در نگاه نخست اين اقدام، اثرات منفي اقتصادي قابل توجهي براي همه كشورها خواهد داشت. همان طور كه آخرين برآوردها از وضعيت صنعت هوايي جهان پس از وقوع كرونا در چين از زيان بيش از 30 ميليارد دلاري ايرلاين‌ها حكايت مي‌كند، توقف پروازها در ايران نيز چه براي شركت‌هاي داخلي و چه براي كشورهاي همسايه زيان جدي به وجود مي‌آورد. بر اساس برآوردهاي صورت گرفته در كنار چين، بخش قابل توجهي از شركاي تجاري ايران در منطقه قرار دارند و با لغو پروازها به كشورهايي مانند عراق، تركيه يا امارات متحده عربي عملا كار تجارت دشوار خواهد شد. با وجود آنكه هنوز بحث توقف فعاليت مرزهاي اقتصادي قطعي نشده اما توقف محدود برخي از آنها براي ساعاتي اما و اگرهايي را در اين زمينه به وجود آورده است.
سرگرداني شهروندان ايران
در كنار تجارت و همكاري‌هاي اقتصادي، مسافران و توريست‌هاي ايراني نيز يكي از اصلي‌ترين منابع درآمدي بسياري از كشورهاي منطقه به شمار مي‌روند. در سال چند ميليون ايراني به كشورهايي مانند تركيه، امارات متحده عربي، گرجستان، ارمنستان و آذربايجان سفر مي‌كنند و تنها در ايام اربعين و ديگر برنامه‌هاي مناسبتي مذهبي، ميليون‌ها زائر ايراني به عراق رفته و بازميگردند. از اين رو شيوع كرونا در ايران و اعمال محدوديت براي سفرها مي‌تواند براي بسياري از كشورهاي منطقه نيز زيان و ضرر مالي قابل توجه به وجود آورد. فارغ از مسائل و دغدغه‌هاي بلندمدت، موضوعي كه امروز نگراني‌هايي به وجود آورده، سرگرداني مسافران ايراني است كه پيش از اعلام شيوع كرونا به اين كشورهاي همسايه سفر كرده‌اند و حالا به دليل بسته شدن مرزهاي هوايي سرگردان شده‌اند. بررسي تابلوي پروازهاي ورودي فرودگاه امام خميني نشان مي‌دهد كه در طول يك روز، تعداد پروازها به شكل قابل توجهي كاهش يافته و بخش مهمي از اين پروازها را نيز ايرلاين‌هاي ايراني انجام مي‌دهند. هواپيمايي قطر، شركت پگاسوس تركيه، يك ايرلاين از ارمنستان و يك ايرلاين از عراق نيز روز گذشته در فرودگاه امام پرواز داشته‌اند كه با توجه به محدوديت‌هاي اعمال شده از سوي اين كشورها احتمالا براي بازگرداندن اتباعشان از ايران به فرودگاه امام پرواز كرده‌اند. اما همان طور كه در روزهاي نخست شيوع اين بيماري بسياري از كشورهاي جهان ترجيح دادند شهروندانشان را از چين خارج كنند يا اگر چيني‌هاي حاضر در خاك آن كشور قصد بازگشت داشتند آنها را منتقل كنند، ايران نيز در روزهاي اخير اعلام كرده كه براي بازگشت مسافران خود تمام امكانات موجود را بسيج خواهد كرد. آنچه كه در حال حاضر مطرح است، مشخص نبودن تعداد دقيق ايرانيان سرگردان در كشورهاي منطقه است. مهدي عليپور. فعال اقتصادي ساكن عمان در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: با توجه به اينكه تعدادي از تاجران ساكن در عمان عملا مسافر به شمار نمي‌روند، نمي‌توان آنها را در صف كساني كه قصد دارند به كشور بازگردند، قرار داد اما تعدادي از مسافران در روزهاي گذشته قصد بازگشت داشتند كه با برخي هماهنگي‌ها پروازهايي انجام و تلاش شد با اطلاع‌رساني به افراد باقي مانده همه آنها به كشور بازگردند. جدا از كشورهايي كه بيشتر تاجران و فعالان اقتصادي در آنها حضور دارند، دو كشور تركيه و امارات متحده عربي، اصلي‌ترين مقاصد گردشگري ايراني‌ها نيز به شمار مي‌روند و با لغو پروازهاي مشترك به نظر مي‌رسد، تعداد مسافران سرگردان در اين كشورها بالاتر باشد. از اين رو سازمان هواپيمايي كشوري نيز براي حل مشكل آنها برنامه جدي‌تر در دستور كار قرار داده كه در گام ابتدايي به موافقت با انجام چند پرواز يك طرفه منجر شده است.
مرتضي دهقان، معاون سازمان هواپيمايي كشوري روز گذشته اعلام كرد: پس از پيگيري‌هاي مستمر سازمان هواپيمايي كشوري و با همكاري و جديت وزارت امور خارجه، مجوز پرواز براي شركت‌هاي هواپيمايي ايراني به منظور بازگشت مسافران ايراني از دوبي صادر شد. دهقان ضمن عذرخواهي از مسافران ايراني گفت: در اسرع وقت و در كوتاه‌ترين زمان ممكن نسبت به بازگرداندن مسافران اقدام خواهد شد. پس از اين موافقت، سازمان هواپيمايي كشوري اعلام كرد كه دو پرواز عصر گذشته براي بازگرداندن مسافران ايراني از دوبي اعزام شده و ايراني‌هاي باقي مانده را بازمي‌گرداند و اين فرايند تا زمان بازگشت تمام مسافران ادامه خواهد يافت. اسعدي‌ساماني، دبير انجمن شركت‌هاي هواپيمايي با تاييد انجام پروازهاي دوبي از صدور مجوز از سوي تركيه براي بازگشت مسافران ايراني خبر داده است. او گفته: كشور تركيه نيز مجوزي صادر كرده تا مسافران ايراني در اين كشور از طريق يك پرواز شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران به كشور برگردند. به تازگي شنيده‌ايم كه كشور پاكستان هم پروازها به از ايران را متوقف كرده است البته هنوز نامه مكتوب در اين باره دريافت نكرده‌ايم.
در كنار مقامات صنعت هواپيمايي كه بيشتر تمركز خود را بر پروازهاي منطقه‌اي گذاشته‌اند، روز گذشته وزارت خارجه نيز به مسافران باقي مانده ايراني در خارج از كشور اشاره كرد و از فراهم كردن تمهيداتي براي آنها خبر داد. در بيانيه اين وزارتخانه آمده: بر اساس اعلام اداره كل اطلاع‌رساني و امور سخنگويي وزارت امور خارجه با توجه به توقف برخي پروازها از مبدا و به مقصد كشورمان از سوي برخي خطوط هوايي و مشكلات به وجود آمده براي پاره‌اي از هم‌ميهنان گرانقدر در فرودگاه‌ها و بنادر كشورهاي همسايه يا ديگر كشورها، وزارت امور خارجه با همكاري ساير دستگاه‌هاي ذي‌ربط در داخل كشور و نمايندگي‌هاي جمهوري اسلامي ايران در خارج از كشور با بهره‌گيري از همه امكانات و ظرفيت‌هاي موجود، مجدانه در حال تلاش براي رفع مشكلات بوده و در همين ارتباط هم‌ميهنان گرامي مي‌توانند، نتايج آخرين تحولات در اين خصوص را در تماس با ستاد ويژه ارتباطات كنسولي وزارت امور خارجه با شماره همراه ۹۱۰۰۰۲۳۵۰۱ به صورت شبانه‌روزي كسب اطلاع كنند.
هر چند هنوز هيچ‌يك از دستگاه‌هاي مربوطه، تعداد دقيق مسافران ايراني كه به دليل توقف پروازها نتوانسته‌اند به كشور بازگردند را اعلام نكرده و مشخص نيست، وضعيت مسافراني كه پروازهايشان لغو شده در تمديد اقامت يا محل اسكان چگونه مديريت مي‌شود اما با مذاكرات نهايي با دو كشور تركيه و امارات متحده عربي، به‌نظر راه بازگشت ايرانيان جا‌مانده هموار شده و احتمالا ظرف روزهاي آينده با تداوم اين پروازهاي يك‌طرفه، تعداد بيشتري از آنها به كشور بازميگردند.