مروري بر اوضاع و احوال سياسي كشور در روزهاي نخست سال نو
سياست در قرنطينه
گروه سياسي
سال 99 درحالي به نيمه راه نخستين ماهش رسيده كه تا روز جمعه 15 فروردين‌ماه، 2010 نفر از هموطناني كه 98 را كنارشان به انتها رسانديم، حالا در اثر ابتلا به كرونا درگذشته و ديگر كنارمان نيستند. بنابر اعلام كيانوش جهانپور، سخنگوي وزارت بهداشت درحالي تا ديروز درمجموع 3294 نفر از ايرانيان در اثر ابتلا به اين ويروس ناخوانده جان باخته‌اند كه اين وضعيت تا روز 30 اسفندماه 98، يعني آخرين روز سالي كه گذشت، تنها شامل حال 1284 نفر از هموطنان شده بود. حالا البته آماري اميدواركننده از تعداد قابل‌توجه ايرانياني كه پس از ابتلا به كرونا، تحت درمان قرار گرفته، اكنون بهبود يافته و كنارمان هستند، موجود است و نشان مي‌دهد كه نزديك به 18 هزار نفر ايرانيان ازجمله اين افرادند. آن‌هم درحالي كه تعداد مبتلايان به اين ويروس ناخوانده روز گذشته از مرز 53 هزار نفر هم گذشته و مهم‌تر آنكه به‌گفته بسياري از كارشناسان، نمايندگان مجلس و همينطور مسوولان ستاد ملي مبارزه با كرونا، به‌دليل مختصات كمتر شناخته شده اين بيماري مرموز و محدوديت امكانات درماني ازجمله امكان آزمايش از تمامي شهروندان، آمار واقعي مبتلايان به احتمال قريب به يقين به‌مراتب بيش از اين حرف‌هاست. هرچه هست اين آمار و ارقام درمجموع نشان از آن دارد كه كرونا، اين ويروس مرموز و مُسري كه ازقضا سرعت سرايتش، ازجمله مهم‌ترين ويژگي‌هايي است كه از آن، ويروسي خطرناك ساخته، بسيار بالاست و ظاهراً همين سرعت كم‌نظير شيوع كرونا هم هست كه باعث شده ظرف كمتر از چندماه، مرزهاي جهان را درنوردد و شهروندان اين كره خاكي را ناچار كند به ماندن در خانه و بستن روزنه‌ها. همزمان با اين شيوع سريع اما مقابله با كرونا هم نسبتاً سريع بوده. چنان‌كه درست يك هفته پس از تشخيص نخستين موارد ابتلا كه با درگذشت 2 نفر از شهروندان در قم در تاريخ 30 بهمن‌ماه 98 رقم خورد، ستاد ملي مبارزه با كرونا به رياست رييس‌جمهوري در تاريخ 6 اسفندماه سالي كه گذشت تشكيل شد و در ادامه اين ستاد در جلسات متعدد تا پايان اسفندماه، به‌نحوي نسبت به مديريت اين بحران سلامت در كشور اقدام كرد. ستادي كه نخستين جلسه‌اش در سال جديد را دوم فروردين‌ماه 99 به رياست حسن روحاني تشكيل داد و اين درحالي است كه اين ستاد چه در بازه زماني 15 روز سال جديد و چه حدود يك‌ماهي كه در سال 98 مشغول فعاليت بود، تقريباً هر روز يا با حضور تمامي اعضا تشكيل جلسه داده يا به‌نحوي زيرنظر شخص رييس‌جمهوري، وزير بهداشت، معاون اول رييس‌جمهوري و ديگر مقامات لشكري و كشوري پيگير مقابله با اين بحران بوده است. هرچند چندروزي پس از تشكيل ستاد ملي مبارزه با كرونا، هنگامي كه طيفي از مخالفان دولت، با انتقاد نسبت به عملكرد رييس‌جمهوري در مديريت جلسات اين ستاد، خواهان برعهده گرفتن كليات اختيارات ستاد ازسوي روحاني شدند، ستادي ديگر به دستور رهبر انقلاب تشكيل شد كه با محوريت نيروهاي مسلح، زيرنظر سرلشگر باقري، رييس ستادكل نيروهاي مسلح با عنوان «قرارگاه بهداشتي امام رضا (ع) » آغاز به كار كرد تا شانه به شانه دولت و ستاد ملي كرونا، پيگير مقابله با اين ويروس مرموز باشد. در اين حال و اوضاع اما سياست -اگرچه شبيه به بسياري از امور تحت‌الشعاع قرار گرفت و به تعبيري به قرنطينه رفت- اما يك‌سر تعطيل نشد. نمايندگان مجلس كه ازجمله نخستين گروه از كاركنانِ نهادهاي مختلف حكومتي و دولتي بودند كه كار و بارشان تحت‌الشعاع شيوع كرونا قرار گرفت و از تشكيل جلسات خود مطابق روال معمول بازماندند، شايد ازجمله فعال‌ترين گروه‌هاي سياسيون بودند. آنها البته در مقاطعي سعي كردند با برگزاري جلسات غيرحضوري و «آنلاين»، به‌جاي گعده در ساختمان هرمي‌شكل ميدان بهارستان، از درون منازل و اتاق كارشان، تشكيل جلسه بدهند اما درنهايت پس از چند نوبت برگزاري جلسات آزمايشي، ظاهراً راه به جايي نبرده و حالا از آنجا كه بنابر دستور ستاد ملي مبارزه با كرونا امكان تشكيل جلسه در ساختمان بهارستان نيست، قيد جلسات آنلاين را هم زده‌اند. با اين حال نمايندگان فعال ماندند و سعي كردند از طريق نامه‌نگاري با مقامات و البته فعاليت‌هاي رسانه‌اي كه در غياب مطبوعاتِ چاپي، طبيعتاً به‌تمامي در فضاي مجازي و رسانه‌هاي برخط ممكن بود، پيگير وضعيت شهروندان و موكلانشان باشند. همزمان وزراي دولت هم هركنار به فراخور حوزه اختيارات و مسووليتي كه داشتند، به سياست و سياست‌ورزي پرداختند، منتها باتوجه به شرايط كرونازده اين روزهاي مملكت، اغلب در اين حوزه. فعالان و كنشگران سياسي و مدني هم از اين قاعده مستثنا نبودند. چهره‌هاي مختلف سياسي كه در قالب احزاب يا به‌طور انفرادي و شخصي، گودِ سياست را خالي نگذاشته و اگرچه همچون اكثر شهروندان تعطيلات نوروز 99 را در خانه ماندند اما از همان‌جا پيگير مسائل كشور و شهروندان بودند.
دولت در سايه قرنطينه
اين 6، 7 سالي كه از عمر دولت تدبير و اميد مي‌گذرد، كشور روزهاي سختي به خود ديده و به جز مشكلات سياسي و اقتصادي گاه و بيگاه، حوادث غيرمترقبه‌اي همچون آن‌چه اين روزها نه‌تنها ايران، بلكه تمامي جهان با آن دست و پنجه نرم مي‌كند هم كم نديده است. چنان‌كه اين سال‌ها برخي تحليلگران و سياسيون در توضيح وضع و حال روحاني و دولتش، هر از گاه به مزاح گفته‌اند كه «كاش دولت روحاني يك آتش‌نشان هم به كابينه‌اش مي‌آورد» تا مگر مقابل اين همه مصيبت غيرمترقبه، كمك‌حال او و وزرايش باشد. جدا از اين طنزِ تلخ دولت اين روزها قاعدتاً مي‌بايست عمده تمركز خود را به اداره كشور در روزهاي اوج سفرهاي نوروزي معطوف مي‌كرد و پيش از تحويل سال نو هم همچون سال‌هاي پيش، مشغول تدوين بودجه سال جديد و حساب و كتاب آخر سال. دولتي كه برگزاري انتخاباتي سراسري را در دستوركار آخرين ماه سال گذشته خود مي‌ديد و شايد ابتداي 98، هيچ فكر نمي‌كرد پايان سال قرار است بيش از آنكه درگير حواشي بودجه و انتخابات مجلس باشد، درگير ويروسي باشد كه اگرچه به‌گفته پزشكان چندان هم كوچك نيست و از بسياري از انواع مشابه درشت‌ترست اما به هر حال با چشم غيرمسلح قابل‌رويت نيست. همين امر هم باعث شده اين مدت نه‌فقط وزير بهداشت، بلكه به‌تعبيري تمامي اعضاي كابينه، تقريباً تمامي فعاليت‌هاي خود را با كليدواژه كرونا پيش ببرند. دولتي كه اين مدت، شايد بيش از تمامي مقاطع زماني مشابه در سال‌هاي گذشته تشكيل جلسه داده اما تقريباً تمامي جلساتش عملا همان جلسات ستاد ملي مبارزه با كرونا بوده و دستورجلساتش نيز دستورجلسات اين ستاد.
قرنطينه مجلسي
نمايندگان مجلس هم در اين روزها وضعي مشابه دولتمردان داشتند و پيگيري وضعيت شهروندان در روزهاي كرونايي، تنها شامل حال بيست و چند عضو كميسيون بهداشت و درمان نبود. بلكه عملاً تمامي نمايندگان، هر كدام به‌نحوي پيگير اوضاع كرونا بودند. آنجا كه نمايندگاني همچون بهرام پارسايي، محمدرضا نجفي، علي مطهري، عبدالكريم حسين‌زاده، طيبه سياوشي، الياس حضرتي و... با نامه‌نگاري‌هاي گاه و بيگاه خطاب به رييس‌جمهوري و ديگر مقامات كشوري و لشگري، پيگير مسائلي ازجمله قرنطينه شهرها، تعطيلي ادارات و مدارس و دانشگاه‌ها، چگونگي اعلام آمار مبتلايان و جانباختگان، وضعيت معيشتي شهروندان در روزهاي كرونايي و اوضاع وخيم اقتصادي بنگاه‌هاي بزرگ و كوچك اقتصادي و حتي مسائل حوزه سياست خارجي و ديپلماسي در ارتباط با دريافت كمك‌هاي بين‌المللي و تعاملات جهاني پيرامون كرونا بودند. تلاشي كه گاه منتج به نتيجه شد و گاه بي‌نتيجه ماند اما هرگز متوقف نشد. حتي وقتي همين يكي، دو روز پيش خبر آمد كه علي لاريجاني، رييس مجلس شوراي اسلامي نيز يكي از بيش از 53 هزار ايراني مبتلا به كروناست.
سياسيون و قرنطينه
وضعيت براي ديگر سياسيون هم چندان تفاوتي با دولتمردان و نمايندگان مجلس نداشت. به اين معني كه در اين روزهاي كرونايي، اگرچه جلسه‌اي در قالب احزاب و غير از آن نداشتند اما همچون روزهاي بدون كرونا، اظهارنظر كردند، نامه نوشتند، موضع‌گيري كردند و به‌اصطلاح به كنشگري سياسي و مدني پرداختند. در اين ميان اگرچه كرونا كار و زندگي بسياري را مختل و بعضاً تعطيل كرد اما اختلافات سياسي و جناحي حتي به‌واسطه كرونا هم تعطيل نشد و اگرچه به‌نسبت اوضاع از اين حيث، آرام‌تر از هميشه بود اما كم نبود اختلاف‌نظر بر سر مسائلي ازجمله تعطيلي اماكن مذهبي و قرنطينه شهرها، نحوه مواجهه دولت با عواقب اقتصادي ناشي از كرونا و خدمت‌رساني به شهروندان، چگونگي مواجه رسانه‌اي با اين ويروس ناخوانده و نحوه اعلام آمار و ارقام مربوط به تعداد مبتلايان و جانباختگان كه شايد ازجمله بحث‌انگيزترين مسائل اين روزها بود و مواردي از اين دست. مسائلي كه احزاب اصلاح‌طلبي همچون اعتمادملي و اتحاد ملت و نيز احزاب اصولگرايي همچون حزب موتلفه اسلامي را بر آن داشت تا وارد گود سياست شده و از كرونا بگويند. محمدباقر قاليباف، شهردار اسبق پايتخت كه تا چند ماه ديگر نماينده شهروندان تهراني در مجلس خواهد بود هم ازجمله سياسيوني بود كه اين روزها پس از يكي، دو هفته غيبت از صحنه سياست، به اين صحنه بازگشت و بعضا در اظهاراتي به انتقاد از عملكرد دولت پرداخت.
علاوه بر اين، ماجراي تعطيلي چاپخانه و متعاقباً محدوديت در انتشار و توزيع مطبوعات چاپي نيز يكي ديگر از مسائلي بود كه به انگيزه‌اي براي موضع‌گيري سياسيون بدل شد. تصميمي كه بخشي از مصوبات ستادملي مبارزه با كرونا بود و در روزهايي كه حتي به‌گفته شخص رييس‌جمهوري و معاون اولش، مقابله با ويروس شايعات كرونايي، كمتر از مبارزه با خود اين ويروس نيست، زمينه‌ساز موج تازه انتقادها به دولت شد. پس الياس حضرتي، رييس كميسيون اقتصادي مجلس در اين رابطه به روحاني نامه نوشت و عباس عبدي، رييس انجمن صنفي روزنامه‌نگاران تهران نيز همچون كامبير نوروزي و چندين و چند روزنامه‌نگار و كنشگر سياسي ديگر به اين اتفاق واكنش نشان دادند.
در ميان تمامي اتفاقات كرونايي البته بودند معدود مواردي كه ارتباطي به كرونا و عواقب و حواشي‌اش نداشتند. مواردي كه شايد ازجمله مهم‌ترين‌شان، انتشار مصاحبه تصويري حسين دهباشي با محسن كنگرلو ازجمله اعضاي دولت جنگ و مشاور ميرحسين موسوي، نخست‌وزير وقت و البته هماهنگ‌كننده مذاكرات محرمانه تهران و واشنگتن در زمان جنگ ايران و عراق بود. مصاحبه‌اي كه ظاهرا مدت‌ها پيش تهيه شده و وقتي در هشتمين روز سال 99 منتشر و مدتي بعد از روي خروجي حذف شد، نه‌تنها كنگرلو پس از سال‌ها تحمل جراحات جنگ تحميلي به شهادت رسيده بود، بلكه حسين دهباشي، مصاحبه‌كننده نيز در بستر بيماري كرونا و قرنطينه به‌سر مي‌برد. مصاحبه‌اي كه به‌دليل طرح برخي اتهامات و شايعات درباره بعضي افراد، دهباشي را ناگزير به ارايه توضيحاتي در اين رابطه كرد.