همزماني جنگ و روايت

در آستانه روز هنر انقلاب اسلامي كتاب «روايت جنگ در دل جنگ» با نگاهي به مستندهاي شهيد سيدمرتضي آويني از ديد يك نويسنده فرانسوي، توسط نشر واحه و انتشارات بنياد سينمايي فارابي منتشر شد.
كتاب «روايت جنگ در دل جنگ: با نگاهي به مستندهاي سيدمرتضي آويني» در آستانه روز هنرانقلاب اسلامي و در «چهلمين سال آغاز دفاع مقدس» توسط انتشارات بنياد سينمايي فارابي و نشر واحه منتشر شد.
نويسنده اين كتاب «انيس دوويكتور» استاد تاريخ هنر و تاريخ سينما در دانشگاه سوربن است. روايت جنگ در دل جنگ بخش‌هايي از كتاب «تصاوير، رزمندگان و شهدا: جنگ ايران و عراق از منظر سينماي ايران» (منتشرشده در سال 2015 در فرانسه) است كه توسط نويسنده براي انتشار در ايران برگزيده شده است. محمدمهدي شاكري مترجم و مريم اميني سرويراستار آن بوده‌اند و ترجمه و انتشار اين كتاب در چارچوب همكاري بنياد سينمايي فارابي، انتشارات واحه و انجمن ايران‌شناسي فرانسه در ايران (ايفري) به انجام رسيده است.
انيس دوويكتور پيش از نگارش كتاب «تصاوير، رزمندگان و شهدا: جنگ تحميلي از منظر سينماي ايران» فعاليت‌هاي متعددي در زمينه معرفي و بررسي مستندهاي شهيد آويني داشته است. از جمله:
ـ نمايش قسمت يازدهم مجموعه مستند حقيقت در سمينار «سينما، اعتقاد و باور» همراه با سخنراني، دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران (با حضور مرحوم عباس كيارستمي)، دسامبر 2006.
ـ سخنراني با عنوان «تكنيك و ايدئولوژي» پيرامون فيلم‌برداري گروه تحت نظارت آويني در جريان جنگ تحميلي، دانشگاه آزاد بروكسل، ژانويه 2011.
ـ سخنراني با موضوع «ابداع فرمي سينمايي و شيوه‌اي براي ضبط جنگ» با محوريت مستندهاي آويني (روايت فتح)، مدرسه‌ مطالعات عالي علوم اجتماعي، پاريس، فوريه 2014.
ـ سخنراني با موضوع فيلم‌هاي جنگ ايران و آثار آويني، نمايشگاه بين‌المللي هنر معاصر، پاريس، اكتبر 2015.
مريم اميني، مدير نشر واحه، در يادداشتي براي معرفي كتاب نوشت:
كتاب در چهار فصل تحت عناوين «جنگ به روايت سينماي داستاني»، «انقلاب در نگاه: چيز ديگري را دگرگونه فيلم گرفتن»، «فيلم‌هاي مرتضي آويني از جبهه جنگ» و «در ميانه امر مرئي و نامرئي» تنظيم شده است كه هر فصل شامل چند بخش است. فصل اول به روند توليد فيلم‌هايي در ايران مي‌پردازد كه الگوهاي سينماي غرب را ادامه مي‌دهند و نيز فيلم‌هايي ذيل عنوان فيلم‌هاي دفاع مقدس كه ژانري ملي را پديد مي‌آورند. در فصل دوم به شكوفايي سينماي ايران بعد از انقلاب اسلامي مي‌پردازد و توضيح مي‌دهد كه در اين مقطع در نتيجه قدرتي كه در جمهوري اسلامي به سينما بخشيده شد، فيلم‌هاي مبتكرانه‌اي پديد آمدند تا اين دگرگوني بنيادين را به تصوير بكشند. فصل سوم به مستندهاي جنگي آويني و روش فيلم‌برداري آنها اختصاص دارد كه به اعتقاد نويسنده در تاريخ سينماي مستند جنگ بي‌نظير است و سرانجام در فصل چهارم تبيين مي‌شود كه چگونه آويني اين مستندهاي جنگي را، تحت تأثير عرفان شيعي و با استفاده متفاوت از راهكارهاي سينمايي، به مثابه مناسك عرفاني مي‌سازد و مخاطب را به وراي آنچه بر صفحه تلويزيون نقش مي‌بندد، به سمت خداوند، هدايت مي‌كند.
اين اثر پژوهشي، نمودهاي جنگ تحميلي در سينماي داستاني و مستند ايران را از زاويه‌اي ديگر روايت مي‌كند و مثل هر اثر ديگري امتيازات و كاستي‌هايي دارد اما در عين حال بستري براي بحث و نقد در مورد سينماي جنگ و سينماي شهيد آويني فراهم مي‌كند كه بخش عظيمي از فرهنگ دفاع مقدس را در خود جاي داده است. از سوي ديگر كتاب به لحاظ روش‌شناختي درخور توجه است و بر روشي بافت‌محور استوار است كه سينماي داستاني و مستند جنگ ايران را درون شرايط اجتماعي، انقلابي، اعتقادي و سينمايي آن دوره مطالعه مي‌كند و در ضمن، به مقايسه اين سينما با سينماي جنگ امريكا و اروپا در دوران جنگ جهاني اول و دوم مي‌پردازد. مطالعه كتاب مي‌تواند براي پژوهشگران حوزه سينما، به‌طور كلي و سينماي دفاع مقدس، به‌طور خاص، راهگشا باشد.