دوشنبه سياه؛ نفت 4 دلار شد
رضا زندي
ديروز به واقع «دوشنبه سياه» در بازار نفت بود. نفت سبك امريكا (WTI) بيش از 75 درصد از ارزش خود را يك روزه از دست داد و تا ساعت 21:45 دقيقه به بشكه‌اي 4 دلار و 45 سنت سقوط كرد. اين بي‌سابقه‌ترين كاهش يك روزه قيمت نفت در ٣٧ سال گذشته است. مهم‌ترين دليل چنين كاهشي، پر شدن مخازن ذخيره‌سازي نفت در جهان به ويژه در امريكا و كاهش تقاضا براي نفت و فرآورده‌هاي نفتي، تحت تاثير شيوع ويروس كروناست. نفت برنت درياي شمال هم روز گذشته تا بشكه‌اي ٢٦ دلار و 50 سنت پايين آمد.
١- حدود دو روز از مصرف نفت دنيا، معادل ١٦٠ ميليون بشكه، روي آب‌ها و در نفتكش‌ها ذخيره شده است. دبيرخانه اوپك در آخرين گزارشش تقاضاي جهاني نفت را براي سال ٢٠٢٠، روزانه ٩٢ ميليون و ٨٠٠ هزار بشكه تخمين زد كه ٦ ميليون و ٨٥٠ هزار بشكه در روز كمتر از پيش‌بيني قبلي است. پيش‌بيني كاهش تقاضا توسط آژانس بين‌المللي انرژي از اين هم بيشتر است. اين در حالي است كه فقط در هفته گذشته آمار ذخاير امريكا بيش از ١٩ ميليون بشكه رشد كرده است. در برخي مناطق امريكا و كانادا، قيمت نفت براي برخي از انواع نفت خام منفي شده است. يعني فروشندگان براي برداشت نفت، بايد پولي هم به خريداران بدهند تا چاه‌هاي‌شان نخوابد.
٢- اوضاع اقتصادي در امريكا خوب نيست؛ جدا از آمار ٢٢ ميليون نفري بيكاران، برخي پيش‌بيني‌ها حاكي از آن است كه توليد نفت شيل در دسامبر ٢٠٢٠، نسبت به دسامبر ٢٠١٩ ممكن است روزانه يك ميليون و ٥٨٣ هزار بشكه كاهش يابد و با از دست دادن ١٩ درصد توليد خود به روزانه ٦ ميليون و ٧٣٩ هزار بشكه برسد و اين در ميان‌مدت و بلندمدت براي امريكا و استراتژي استقلال انرژي‌اش خوب نيست.
حالا مي‌توان انتظار داشت كه ترامپ دوباره دست به كار شود يا بر نفت وارداتي امريكا ماليات وضع كند يا به شركت‌هاي توليدكننده نفت شيل امريكا معافيت مالياتي بدهد يا از تركيب هر دو ابزار استفاده كند. هر چند اين سياست براي دولت امريكا ممكن است تبعات واكنش ديگر كشورها را داشته باشد اما ترامپ نشان داده كه اهل هر تصميمي هست. اين سياست ممكن است قيمت نفت سبك امريكا را مقداري افزايش دهد. از سوي ديگر ممكن است شركت‌هاي بزرگ نفتي، شركت‌هاي كوچك را بخرند و توليد شيل را از تخريب زياد نجات دهند.
٣- با توجه به تخريب تقاضا، قيمت‌هاي ١٠ تا ٢٠ دلاري براي برنت (كه نفت ايران هم با آن قيمت‌گذاري مي‌شود) دور از ذهن نيست؛ آن هم در روزهاي آينده. در ايران شرايط، همان اندك نفتي هم كه ممكن است بتواند بفروشد كمتر از ١٠ دلار در بشكه، يا در همان حد، مي‌تواند ارزش داشته باشد. اين كاهش قيمت شديد، روي درآمدهاي ناشي از صادرات فرآورده‌ها و پتروشيمي هم تاثير منفي جدي دارد. حالا ايران بايد چكار بكند؟ راستش را كه بخواهيد گزينه‌هاي زياد نفتي در اين شرايط پيش روي ايران نيست. در اين باره به زودي خواهم نوشت اما فعلا مي‌خواهم پيشنهاد كنم «بلندگوي شعار» را كنار بگذاريد و عملگرايانه به ميدان بياييد. اگر روي همين جمله تفاهم داشته باشيد آن وقت مي‌توان درباره امكان‌هاي عملي سخن گفت. باور كنيد كه شرايط به شدت دشوار است. نفت ١٠ دلاري؟ بودجه دولت؟! بگذريم...