نت‌فليكس قصد دارد جهت ارتقاي كتابخانه فيلم‌هاي كلاسيك خود مهم‌ترين فيلم‌هاي مطرح جهان را خريداري كند و امتياز نمايش شماري از فيلم‌هاي مطرح كلاسيك جهان را به دست آورد، به همين منظور اين شبكه به تازگي با كمپاني فرانسوي «mk2» قراردادي را امضا كرده است كه طي اين قرارداد كه گويا شامل حق نمايش 50 فيلم بلند سينمايي است، فيلم‌هاي سينماگراني همچون «چارلي چاپلين»، «عباس كيارستمي»، «باستر كيتون»، «آلن رنه»، «كريستوف كيشلوفسكي» در نت‌فليكس به نمايش در مي‌آيد. قرار گرفتن نام عباس كيارستمي در ميان فيلمسازان شاخص جهاني و همچنين نمايش فيلم‌هاي اين فيلمساز از شبكه جهاني گسترده‌اي همچون نت‌فليكس موضوعي بود كه نمي‌شد از آن گذشت؛ بنابراين با تعدادي از اهالي سينما گپ زديم تا ببينيم آيا اين اتفاق براي سينماي ايران و كارنامه كيارستمي مهم است يا خير؟
پيشنهادهاي كيارستمي
در ابتداي بحث سراغ مجيد برزگر رفتيم و نظر او را درباره پخش جهاني آثار كيارستمي پرسيديم. از نظر او عباس كيارستمي با ساخت آثار متفاوتش پيشنهادات شگفت‌انگيزي براي سينما داشته و اين پيشنهادهاي چه در داخل و چه خارج از ايران البته با استقبال سينماگران مواجه مي‌شد و فيلم‌هايش علاقه‌مندان زيادي داشت:« از همان دوراني كه كيارستمي كارش را از كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان آغاز كرد، از فيلم‌هاي اوليه تا زماني كه فيلم «گزارش» را ساخت كه به نظر من يكي از بهترين فيلم‌هاي تاريخ سينماي ايران است، او رفته رفته به مسير اصلي و دلخواهش رسيد. فيلم‌هاي متعددي ساخت كه به لحاظ تجربي، هنري و ساختارشكني تغييرات بنياديني در فرم و شكل فيلم‌هاي سينماي ايران ايجاد كرد كه چنين رويه‌اي در داخل و خارج از ايران مورد توجه و استقبال زيادي قرار گرفت. به نظر من در حال حاضر هم تماشاي چند باره فيلم‌هاي او نه تنها هيجان‌انگيز است بلكه اجزاي آن قابل بررسي، تحقيق و مطالعه است.»
اما آن چيزي كه اين روزها و باشيوع بيماري هولناك كرونا اهميت پيدا مي‌كند دوركاري و خانه‌نشيني اغلب مردم جهان است. برزگر با اشاره به اين موضوع مي‌گويد: «در شرايطي كه تمام سينماهاي جهان تعطيل است و فرصت مجددي براي تماشاي مهم‌ترين فيلم‌هاي جهان به صورت آنلاين فراهم شده نت‌فليكس به عنوان بزرگ‌ترين پلتفرم شبكه نمايش‌هاي اينترنتي از اين شرايط به نفع خود بهره برده و تصميم گرفته فيلم‌هاي كلاسيك فيلمسازان بزرگ جهان را براي انبوه مخاطبان خود روي خروجي قرار دهد.»
در كتابخانه كلاسيك نت‌فليكس قرار است فيلم‌هاي كلاسيك عباس كيارستمي در كنار فيلمسازان مطرح و جهاني همچون چارلي چاپلين، باستر كيتون جاي بگيرد. از هر زاويه‌اي كه به اين موضوع نگاه كنيم اهميت سينماي كيارستمي دوچندان نمود پيدا مي‌كند. برزگر در همين مورد توضيح مي‌دهد: «اين فرصت مهمي براي سينما دوستان است كه بتوانند فيلم‌هاي اين فيلمساز برجسته را در ابعاد وسيع‌تري ببينند چون تا پيش از اين فيلم‌هاي او اكران‌هاي محدود داشت ولي از اين به بعد بيشتر در معرض عموم قرار مي‌گيرد و فيلمسازان و دانشجويان و علاقه‌مندان بيشتري مي‌توانند در سراسر دنيا به تماشاي آثار ايشان بنشينند.»
به گفته كارگردان فيلم تحسين‌برانگيز «پرويز» نمايش فيلم‌هاي كيارستمي در پلتفرم نت‌فليكس باب آشنايي مخاطبان گسترده جهاني را با سينماي ايران فراهم مي‌كند و اين خود دريچه و مدخلي است كه بازار سينماي ايران از اين به بعد جدي‌تر نگاه شود و چه بسا با استقبال مخاطبان تصميم‌گيري بيشتر و دقيق‌تري براي نمايش ديگر فيلم‌هاي مطرح ايراني كه تعدادشان هم در سينماي ايران كم نيست، اتخاذ شود. از فيلم‌هاي ابراهيم گلستان و فرخ غفاري و سهراب شهيدثالث گرفته تا فيلم‌هاي بهرام بيضايي و جعفر پناهي و... حتي فيلم‌هاي فيلمسازان جوان كه اين دايره را گسترده‌تر هم مي‌كند. برزگر در همين زمينه مي‌گويد: « اين مساله مسير تازه‌اي را براي پخش‌كنندگان جهاني باز مي‌كند كه با رايزني با مسوولان نت‌فلكيس بتوانند فيلم‌هاي خودشان را براي نمايش در اين شبكه عرضه كنند و از اين به بعد ما به مخاطبان جهاني بيشتر با تفكرات وانديشه‌هاي متفاوت فكر كنيم. در واقع اين امكاني است كه آقاي كيارستمي بعد از 50 سال كار كردن، همچنان در اختيار سينماي ما قرار داده و اين موضوع نشان مي‌دهد كه سينما و فيلم‌هاي عباس كيارستمي همچنان ظرفيت بالايي براي كشف شدن و بحث و مطالعه دارند. بعد از سال‌ها ايشان همچنان حي و حاضر در ميان سينما دوستانش حضور دارد.»
كيارستمي و سبك فيلمسازي متفاوتش
شهرام مكري مي‌گويد براي اولين بار نيست كه فيلم‌هاي عباس كيارستمي توسط كمپاني‌هاي بزرگ دنيا خريداري شده و به نمايش در مي‌آيد و اصلا چيز جديدي نيست. از نظر او اگر همين الان سري به بخش اجاره دي وي دي نت‌فليكس بزنيد، مي‌توانيد دي‌وي‌دي فيلم‌هاي بلند عباس كيارستمي را - از «طعم گيلاس» گرفته تا «مثل يك عاشق» و ... - اجاره كنيد و به تماشا بنشينيد . با اين حال مكري اين نكته را هم يادآوري مي‌كند كه هنوز شبكه جهاني نت‌فليكس ليست فيلم‌هايي را كه از آرشيو MK2 خريداري كرده، منتشر نكرده است و آن طور كه در خبرها آمده اولويت نمايش فيلم‌ها در نت‌فليكس با فيلم‌هاي فرانسوي زبان است اما اين اميدواري وجود دارد كه فيلم «كپي برابر اصل» كيارستمي كه به زبان انگليسي و فرانسوي ساخته شده در مجموعه نمايش 50 فيلم برتر كلاسيك اين كمپاني قرار بگيرد.
اين كارگردان در ادامه صحبتش به ارزيابي سينماي عباس كيارستمي مي‌پردازد و مي‌گويد: «من معتقدم آقاي كيارستمي سينماي بعد از انقلاب ما را به دنيا معرفي كردند و در سال‌هاي اوليه انقلاب ايشان بودند كه در جايگاه يك نماد و نشانه بين‌المللي براي سينماي ايران قرار داشتند، اگر چه امروز دسترسي كارگردانان سينماي ايران به بازار جهاني گسترده‌تر شده و تعداد كارگردانان بيشتري در سطح بين‌المللي به موفقيت مي‌رسند ولي وقتي به دهه 60 نگاه مي‌كنيم، مي‌بينيم حضور اولين فيلم‌هاي ايراني در فستيوال‌ها با نام عباس كيارستمي است. در واقع ايشان همچون ليدر به وجود آورنده بازار بين‌المللي براي سينماي ايران در جهان بودند.»
به گفته شهرام مكري، كيارستمي از اولين كارگردانان ايراني است كه در سطح جهاني با هنرپيشه‌هاي تراز اول همكاري كرده و توانسته فيلم بسازد. درست همان زمان كه اصلا كسي از سينماي دنيا و بازيگران و فيلمسازان خارجي چيزي نمي‌دانست. مكري با اشاره به اينكه كيارستمي فيلمساز بدون مرز و فرامرزي به حساب مي‌آيد، به ابعاد مهم ديگر سينماي كيارستمي اشاره مي‌كند و تاثير و الگو‌برداري كارگردانان كشورهاي همسايه‌اي همچون تركيه، افغانستان، بخش هنري سينماي هندوستان و تركيه را از اين فيلمساز يادآور مي‌شود: «ابراز ارادتي كه نوري بيگله جيلان و صديق برمك به سينماي كيارستمي دارند ديگر بر همه آشكار است.»
نظر كارگردان فيلم «هجوم» درباره اهميت نت‌فليكس اين است كه پخش فيلم در شبكه‌هاي جهاني بحث چندجانبه‌اي را مي‌طلبد از اين جهت نت‌فليكس مهم‌ترين بازار توزيع فيلم است و مخاطبان ميليوني دارد. او مي‌گويد: « در اهميت خطوط اينترنتي نت‌فليكس همين بس كه امروز اهميت آن از مهم‌ترين سالن‌هاي زنجيره‌اي هم بيشتر شده است و در حال حاضر اين شبكه يكي از مهم‌ترين شبكه‌هاي نمايش و توزيع فيلم در دنيا به شمار مي‌رود و تنها رقيبي هم كه اين شبكه دارد كمپاني آنلاين آمازون است وگرنه هيچ شبكه‌اي توان رقابت با نت‌فيلكس را ندارد. اطلاع دارم كه قرار است نت‌فلكيس براي تبديل شدن به بزرگ‌ترين كتابخانه تاريخ فيلم دنيا تمام فيلم‌هاي آرشيوي دنيا را خريداري كند، اينكه فيلم‌هاي آقاي عباس كيارستمي نيز در قفسه‌هاي اين كتابخانه ديده شود خبر مسرت‌بخش و خوشحال‌كننده‌اي است. البته اين احتمال را هم مي‌دهم كه در آينده فيلم‌هاي كارگردانان مطرحي از ايران در اين بازار و كمپاني ديده شود.»
كيارستمي فقط فيلمساز ما نيست
در همين زمينه نظر شادمهر راستين را هم جويا شديم. او مي‌گويد: « ما نمي‌توانيم بعضي سينماگران را محدود به جغرافياي خاص كنيم و بگوييم فلان فيلمساز فقط متعلق به يك كشور است يا فلان اديب در زمره هنرمندان ممتاز كشوري به خصوص قرار مي‌گيرد. اينكه مي‌گوييم مولوي ما، حافظ ما و... از نظر من جاي ترديد دارد. شايد اين فرهيختگان و بزرگان به زبان فارسي و در محدوده جغرافياي ايران سازنده اثري باشند اما در شمار هنرمندان جهاني قرار مي‌گيرند. به همين جهت من عباس كيارستمي را فقط فيلمساز ايراني نمي‌دانم بلكه معتقدم او هنرمندي جهاني است.»
اين نويسنده همچنين معتقد است تا زماني كه عباس كيارستمي زنده بود و فيلم مي‌ساخت، نه فيلم‌هايش با استقبال مخاطبان مواجه مي‌شد نه در اكران كاركرد موفقي داشت، تلويزيون هم هيچ علاقه‌اي به نشان دادن فيلم‌هايش نداشت به جز «خانه دوست كجاست» كه آن هم به واسطه كانون پرورش فكري كودكان و نوجوان امكان پخش گسترده را پيدا كرد. راستين مي‌گويد:«در اكران فيلم‌هايش به شهادت و گواهي برنامه‌هاي تلويزيوني وقت، بسياري از مردم مي‌گويند فيلم‌هايش را نمي‌فهمند. وقتي جايزه كن را گرفت اكثر منتقدان در مذمت اين فيلم نوشتند و كتاب «تهران پاريس» كه برگزيده جايزه كتاب خانه سينما است گواه اين ماجرا است. همچنين از آنجايي كه فيلم‌هايش مخاطبي نداشت هيچ پخش‌كننده ايراني رغبتي به اكران فيلم‌هاي او نداشت. پس همين جا تكليف خودمان را با خودمان روشن كنيم؛ فيلم‌هاي آقاي كيارستمي در سينماي ايران قدر و منزلت لازم را نديد.»
نويسنده فيلمنامه «به همين سادگي» در ادامه صحبتش به خاطره‌اي مي‌پردازد: «يك بار در موزه سينما شخصي با حسن‌نيت پك فيلم‌هاي آقاي كيارستمي را در يك مجموعه گردآوري كرد و به اين كارگردان تقديم كرد. خاطرم هست آقاي كيارستمي همان زمان خنديد و گفت اگر در ايران قانون كپي‌رايت رعايت مي‌شد شما را بازداشت مي‌كردند. همين موضوع باعث خنده حضار شد.»
او ادامه مي‌دهد: «شبكه نت‌فليكس فيلم‌هاي ايشان را براي پخش در كمپاني خود خريداري كرده و بايد تاكيد كنيم كه اين نكته نه به فارابي مربوط است نه به وزارت ارشاد و نه به كانون پرورش فكري كودكان و... اين فيلم‌ها توسط شبكه نت‌فليكس خريداري شده است. براي اينكه MK2 كه رايت فيلم‌هاي آقاي كيارستمي را دارد توصيه به تماشاي اين فيلم‌هاي كرده و نت‌فليكس هم اين فيلم را براي كتابخانه خود برداشته است. اين كمپاني مي‌خواهد كلكسيون فيلم‌هاي خارجي خود را وسعت ببخشد. وقتي فيلم‌هاي آقاي كيارستمي مورد پيشنهاد كارگردان‌هاي بزرگي همچون تارانتينو، اسكورسيزي و اوليور استون باشد، كاملا مسجل است كه كمپاني نت‌فليكس هم فيلم‌هاي اين كارگردان را خريداري مي‌كند.
ديده شدن آثار عباس كيارستمي
محمد اطبايي، كارشناس و پخش‌كننده فيلم‌هاي ايراني نيز مي‌گويد: «برخي تحليلگران و دست‌اندركاران صنعت سينما، سامانه‌هاي پخش آنلاين محتوا (فيلم، سريال، موسيقي و...) مانند نت‌فليكس، آمازون، هولو، يوتيوب، ديزني پلاس، اپل پلاس، اچ‌بي‌او مكس و پيكاك را تنها شيوه قطعي دسترسي به محتوا از طرف دوستداران سينما و سرگرمي در آينده مي‌دانند و آمارهاي يكي، دو سال اخير هم اين نظر را تقويت مي‌كند.» به اعتقاد او فروش اين سامانه‌ها از فروش بليت سينماها در سراسر جهان پيشي گرفته يا تعداد مشتركان اين سامانه‌ها نيز از تعداد مشتركان تلويزيون‌هاي پرداختي بيشتر شده است:«شماري ديگر معتقدند كه آيين ديدن فيلم در سينماها را نمي‌توان ناديده گرفت و اين صنعت همچنان روي تماشاگران سينماها حساب ديگري دارد؛ هر چند شيوع ويروس كرونا بسياري از اين تحليل‌ها را به هم زده است! لذا، اين سامانه‌ها براي صنعت سرگرمي و سينما اهميت بسياري داشته و نت‌فليكس هم بر اساس آمار موفق‌ترين اين سامانه‌ها تاكنون بوده، هر چند رقباي قدرتمندي در همين چند ماه اخير پيدا كرده است.»
وي در بخش ديگري از صحبت خود به اين مهم مي‌پردازد كه هر كدام از اين سامانه‌ها به شيوه‌اي تامين محتوا كرده اما همه جز يوتيوب (كه برخلاف بقيه سامانه‌ها آ‌وي‌او دي بوده و رايگان و تنها بر اساس آگهي كسب درآمد مي‌كند) براي آثار مورد توجه خود هزينه پرداخت مي‌كنند:« نت‌فليكس در صورت علاقه به خريد يك فيلم يا سريال، حقوق آن محتوا را از شركت‌هاي پخش فيلم يا واسطه‌ها خريداري مي‌كند و اين سامانه‌ها به ندرت از يك فيلمساز يا تهيه‌كننده به طور مستقيم خريد دارند.» از نظر اطبايي اين سامانه، فيلم يا فيلم‌هايي از آقاي عباس كيارستمي را از شركت پخش MK2 فرانسه خريداري كرده است. اما آمازون جدا از خريد محتوا، امكان ايجاد يك حساب كاربري را به هر سينماگر يا صاحب محتوايي داده كه خود راسا اقدام به بارگذاري محتواي خود در آمازون كند. اين مهم، براي آن فيملساز اعتباري به همراه نداشته چرا كه هر فردي مي‌تواند در يك فرآيند فيلم يا محتواي خود را در آمازون بارگذاري كند. آنچه در اين ميان اهميت دارد نه حضور فيلم‌هاي ايراني در اين سامانه‌ها كه ديده شدن اين آثار است.
او مي‌گويد:«مشتركان اين سامانه‌ها، به فيلم‌ها و محتواهايي كه شناخته شده، تبليغات گسترده داشته و موفقيت‌هاي قابل توجهي در سطح جهاني پيدا كرده باشند (مانند مورد فيلم كره‌اي «انگل» كه پس از كسب نخل طلاي جشنواره كن و اسكار، توسط سامانه هولو پخش و بسيار موفق بود) توجه دارند. پس در ميان ده‌ها هزار محتوا و فيلم قابل دسترس براي هر مشترك، آثار ناشناخته شانس بسيار كمي براي كسب موفقيت دارند. آقاي عباس كيارستمي بي‌ترديد اعتبار سينما و هنر ايران در سطح جهان بوده و انتظار مي‌رود كه نسخه‌هاي بازسازي شده فيلم‌هاي ايشان هم با اقبال خوبي از طرف مشتركان نت‌فليكس روبرو شوند. نكته قابل ذكر ديگر از نظر اطبايي اين است كه جامعه بزرگ ايراني در خارج از كشور متاسفانه بر اساس تجربه‌ها و يافته‌ها، كمتر به محتواهاي ايراني مجاز در سامانه‌هاي قانوني توجه نشان داده و غالبا به سامانه‌هاي غيرقانوني مانند «ايران پراد» و ديگر سايت‌ها و سامانه‌هاي غيرمجاز مراجعه كرده و لطمه‌اي جبران‌ناپذير به توليد‌كننده‌هاي فرهنگي ايران مي‌زنند. اين جامعه بزرگ مي‌توانست نقشي مهم در موفقيت محتواهاي ايراني در سامانه‌هاي شناخته شده بين‌المللي نيز داشته باشد.»