خليج فارس و امنيت نرم
نوذر شفيعي
فرمانده نيروي دريايي سپاه ديروز اعلام كرد كه بنا داريم جزاير خليج فارس را با ايجاد زيرساخت‌هاي مسكوني، براي سكونت مردم آماده كنيم و اين فرمان فرمانده كل قوا است كه مردم در اين جزاير زندگي كنند و در اين راستا بيان چند نكته حائز اهميت است.
۱- برخي از جزاير در خليج فارس به ظاهر غيرقابل سكونت هستند اما امروزه باتوجه به پيشرفت‌هاي صورت‌گرفته و تكنولوژي روز بسياري از مناطق در ظاهر غيرقابل مسكوني را مي‌توان به حالت مسكوني تبديل كرد. بنابراين هيچ بهانه‌اي در مورد مسكوني كردن اين جزاير خالي از سكنه وجود ندارد.
منتها به هر روي هزينه مسكوني كردن يك منطقه و احياي آن براي زيست بسيار زياد است. كشورها اغلب با درنظر گرفتن هزينه و فايده دست به انجام اقدام يا اقداماتي در مواردي از اين دست مي‌زنند و به اصطلاح گفته مي‌شود كه دولت‌ها بازيگران عقلايي هستند و بايد پيامد‌هاي هر كاري را بسنجند. در اين مورد نيز بايد برآورد سياسي، اقتصادي، امنيتي، فرهنگي و درمجموع برآورد ملي دقيقي صورت گيرد و مشخص شود كه براي مسكوني كردن هركدام از اين جزاير چه ميزان هزينه‌كرد لازم است، اين طرح چه اهدافي را محقق مي‌كند و در اثر آن چه فوايدي عايد كشور مي‌شود؟ در واقع بايد دقيق‌تر به اين موضوع پرداخت كه مسكوني كردن و احياي كدام‌يك از اين جزاير مقرون به صرفه است. اما به هر حال به نظر مي‌رسد كه اراده سياسي و امنيتي كشور بر احيا و قابل سكونت كردن اين جزاير است كه با دقت در بررسي آنها بي‌هيچ بهانه‌اي قابل انجام است.
۲- صرف غيرمسكوني بودن يك منطقه براي يك كشور يا آن منطقه تهديد محسوب مي‌شود. براي مثال اگر مرزهاي شرقي ما به دلايلي چون خشكسالي يا وضعيت بد اقتصادي يا ... با مهاجرت و در نتيجه كاهش جمعيت يا حتي خالي شدن از سكنه مواجه شود، فضا را براي فعاليت قاچاقچيان مواد مخدر يا اشرار باز مي‌كند. بنابراين در حوزه خليج‌فارس هم هرچقدر درجه عمران و آباداني و سكونت كاهش پيدا كند، با تهديدهاي بيشتري مواجه خواهيم‌بود. در نتيجه مسكوني كردن جزاير مي‌تواند باعث تامين هرچه بيشتر امنيت اين منطقه شود. همچنين احيا و بهره‌برداري از اين جزاير مي‌تواند به تثبيت حاكميت ملي در اين مناطق كمك كند.
۳- واقعيت آن است كه تغييرات اقليمي و شرايط زيست بشر به گونه‌اي است كه امروزه خشكسالي خطري جدي تلقي مي‌شود. بنابراين در اغلب نقاط جهان تمايل به حركت به سمت مناطق آبي به‌خصوص درياها بيشتر شده و مي‌شود. عملا بخشي از دليل مسكوني كردن جزاير خليج‌فارس شايد ناشي از جبر جغرافيايي و اقليمي است. به هر حال فعاليت‌هاي اقتصادي و تجاري در شكل بهره‌برداري از مناطق مياني درياها و حتي در عرصه تجارت اهميت بسزايي دارد و تنها با توسعه بيشتر مناطق ساحلي ميسر خواهد شد. براي نمونه چين با به‌كارگيري استراتژي تحت عنوان زنجيره مرواريد و در ابعادي وسيع‌تر تلاش دارد تا جاده ابريشم دريايي داشته‌باشد يا در هند استراتژي تحت‌عنوان بهارات مالا يا ساگارمالا براي گسترش مناطق ساحلي و دريايي فعال شده است. بنابراين استفاده از دريا و جزاير موتور محرك توسعه است و مي‌تواند يكي از انگيره‌هاي جمهوري اسلامي براي مسكوني كردن جزاير خليج فارس به حساب بيايد. همچنين هرچه مناطق ساحلي ايران و جزاير در خليج‌فارس ما مسكوني‌تر و تجاري‌تر و اقتصادي‌تر شود، به همان ميزان وضعيت اين منطقه از حالت سخت به نرم تبديل شده و از عرصه درگيري نظامي به عرصه اقتصادي و تجاري تبديل مي‌شود و مي‌توان گفت امنيت نرم براي ايران و منطقه ايجاد مي‌كند.
۴- در پايان بايد به اين نكته توجه كنيم كه اين جزاير تحت حاكميت ملي ايران هستند و هرگونه استفاده‌اي از آنان به تصميم ما بستگي دارد. بنابراين شايد در جريان احيا و مسكوني كردن اين جزاير با واكنش‌هاي منفي يا مثبتي هم روبه‌رو شويم اما بايد به اين نكته تاكيد كنيم كه اين اقدام حق بلامنازع ايران است؛ حقي شبيه به حق حيات براي يك فرد. هر حاكميتي تصميم مي‌گيرد كه آمايش سرزميني‌اش به چه شكل باشد و چگونه از آب و خاك و فضاي كشور استفاده كند. از همين روي اين اقدام حق مسلم و غيرقابل انكار ما است و برانگيختن هرگونه واكنشي غيرمنطقي است.