شورای امنیت سازمان ملل متحد بار دیگر در حال تبدیل شدن به صحنه رویارویی ایالات متحده امريكا با جمهوری اسلامی ایران است. مایک پمپئو ، وزیر خارجه ایالات متحده عزم خود را جزم کرده که تا پیش از پاییز سال جاری بتواند تحریم‌های تسلیحاتی ایران را دوباره تمدید کند. در ده روز گذشته درست در روزهایی که جهان در حال دست و پنجه نرم کردن با ویروس کووید-19 بود، این تلاش وزیر خارجه کابینه دونالد ترامپ به صدر اخبار بازگشته است. روزی نیست که یکی از چهره‌های امريكایی یا ایرانی اظهار‌‌نظری در این‌باره نکند و به تبع آن با اظهار‌نظر یا واکنش مقام‌های روسیه یا کشورهای اروپایی روبه‌رو نشود. هرچه فشارهای دولت امريكا برای رسیدن به این هدف بیشتر می‌شود ، یارگیری‌ها در عرصه بینالمللی نیز عیان‌تر می‌شود. به عنوان نمونه 24 ساعت از انتشار گزارش اختصاصی نیویورک تایمز درباره برنامه‌های وزیر خارجه ایالات متحده برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بیشتر نگذشته بود که محمد جواد ظریف و سرگئی لاوروف ، وزرای خارجه ایران و روسیه در تماسی تلفنی این برنامه دولت ترامپ برای تشدید فشار بر ایران را به باد انتقاد گرفته و طرح‌های مدنظر همتای امريكایی را مردود خواندند. تماس تلفنی که در حقیقت خط و نشان کشی برای واشنگتن بود تا بداند که در شورای امنیت با روسیه به عنوان عضوی دارای حق وتو مسیر سهل و آسانی پیش‌رو ندارد. در چند روز گذشته نیز تمامی مقام‌های روسیه از وزیر خارجه تا معاون وی و همچنین نماینده فعال روسیه نزد سازمان‌های بینالمللی در وین با تاکید بر اینکه دولت ترامپ با خروج از توافق هسته‌ای با ایران خود را از مکانیسم‌های موجود در این توافق محروم کرده ، مخالفت خود را با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران اعلام کردند. در تمامی نوشتارها یا اظهارنظرهایی که در چند روز گذشته از سوی تحلیلگران یا خبرنگاران مسائل ایران و امريكا نوشته یا مطرح شده نیز از چین و روسیه به عنوان موانعی در مسیر تحقق آرزوی وزیر خارجه ایالات متحده یاد شده است. در این میان به نظر می‌رسد که دولت ترامپ باید تلاش کند برای رسیدن به هدف مدنظرش در شورای امنیت حمایت کشورهای اروپایی به‌خصوص سه کشور بازمانده در توافق هسته‌ای با ایران را جلب کند.
در تحلیل میزان موفقیت دولت ترامپ در جلب این حمایت باید دو نکته را در نظر داشت : نخست آنکه کشورهای اروپایی درست مانند دولت ترامپ ، درباره فعالیت‌های منطقه‌ای و آزمایش‌های موشکی ایران ابراز نگرانی کرده‌اند و چندان هم موافق برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران نیستند هرچند که در برجام این تعهد را داده باشند. اما نکته دوم این است که سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه دولت امريكا در سه سال و نیم گذشته اروپایی‌ها را ناامید و خشمگین کرده به‌خصوص آنکه دولت ترامپ بدون هیچ‌گونه تعارفی برای رسیدن به اهداف سیاسی خود اروپایی را در ملاعام تهدید می‌کند. همزمان سیاست ترامپ در قبال ایران که شامل کناره‌گیری از توافق هسته‌ای و بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای می‌شود نیز دست اروپا را در برابر ایران کوتاه کرده و اکنون اروپایی‌ها می‌دانند که وارد کردن ضربه‌ای دیگر به ایران می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری داشته و با واکنش تند و عملی تهران روبه‌رو شود. این نگرانی بیراه هم نیست چرا که مقام‌های کشورمان از ريیس‌جمهور تا وزیر خارجه به صراحت اعلام کرده‌اند که ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت یا تلاش بازماندگان در برجام برای تمدید تحریم‌های ایران که طبق برجام باید در بازه‌های زمانی مشخص برداشته شوند با واکنش‌هایی چون توقف در اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی یا خروج ایران از معاهده منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای ( ان پی تی ) همراه خواهد شد. اجرایی شدن هرکدام از این تهدیدهای ایران به معنای بسته شدن چشم و گوش آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ایران و تاسیسات هسته‌ای این کشور خواهد بود.
با وجود این موانع برایان هوک ، نماینده ویژه دولت امريكا در امور ایران می‌گوید کشورش امیدوار است بتواند تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت را تمدید کند. با وجود آنکه سیل اخبار درباره سناریوهای مدنظر واشنگتن برای پیشبرد این هدف در چند روز گذشته نوعی اضطرار در این پرونده را به تصویر کشیده و حتی گفته می‌شود که پیش‌نویس قطعنامه مدنظر امريكا در این رابطه میان برخی از اعضای شورای امنیت هم پخش شده است اما برایان هوک می‌گوید قرار نیست با تعجیل در طرح این قطعنامه در شورای امنیت از شانس موفقیت آن کاست.
او با طرح ادعاهای بی‌پایه و اساس درباره ایران گفت:«تمرکز ما روی دیپلماسی اندیشمندانه و سنجیده با همه طرف‌های مربوط است تا بتوانیم مذاکرات موفقی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل داشته باشیم.روسیه و چین نفع زیادی در صلح‌آمیز و باثبات بودن خاورمیانه دارند و خشونت‌های فرقه‌ای و صادرات سلاح توسط ایران اصلی‌ترین عامل بی‌ثباتی در خاورمیانه است.»
درخواست فراحزبی برای تمدید
تحریم تسلیحاتی ایران
دولت ترامپ تا آنجا در تخریب رابطه با سازمان ملل و نهادهای تابع آن پیش‌رفته که اکنون در داخل ایالات متحده هم از جمهوری‌خواه تا دموکرات از او می‌خواهند در مسیر ترمیم این رابطه قرار بگیرد. به گزارش خبرگزاری رویترز ، ۳۸۲ نفر از ۴۲۹ عضو مجلس نمایندگان امريكا در یک اقدام نادر فراحزبی نامه‌ای را خطاب به مایک پمپئو نوشته و از او خواسته‌اند برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران با متحدان و شرکای امريكا همکاری کند و تاکتیک‌های خود برای تعامل با سازمان ملل متحد را تغییر دهد. در بخش‌هایی از این نامه آمده است: «تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران در اکتبر به پایان می‌رسد و ما نگرانیم که انقضای این ممنوعیت‌ها باعث شود کشورهای بیشتری اقدام به معاملات تسلیحاتی با ایران کنند.»
این نامه به ابتکار «الیوت انگل»، ريیس کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان امريكا و «مایک مک‌کاول»، عضو ارشد جمهوری‌خواه در این مجلس نگاشته شده است. کارکنان کنگره امريكا می‌گویند این نامه هنوز به وزارت خارجه امريكا ارسال نشده و قانونگذاران هنوز در حال جمع‌آوری امضا برای افزایش حمایت از آن هستند.
امیدواری پمپئو به همراهی اروپا با کاخ سفید
به نظر می‌رسد که وزیر خارجه ایالات متحده با وجود تمام ضربه‌هایی که دولت متبوعش به رابطه با متحد سنتی خود یعنی اروپا وارد کرده همچنان به جلب حمایت سه کشور اروپایی بریتانیا ، فرانسه و آلمان در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران امیدوار است. پمپئو در مصاحبه با رسانه محبوب دونالد ترامپ ، فاکس نیوز ادعا کرده که انگلیس، فرانسه و آلمان با موضع این کشور درباره لزوم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران موافق هستند.
وزیر خارجه ایالات متحده در این‌باره گفت: «ما شاهد رفتارهای بد آنها بوده‌ایم، به همین دلیل است که از توافق خارج شدیم. اکنون وظیفه ما این است اطمینان حاصل کنیم که آن سلاح‌ها [به ایران] فروخته نمی‌شوند.در حال همکاری با شریکان «انگلیسی و فرانسوی» خود درباره این موضوع هستیم. امیدواریم روس‌ها و چینی‌ها هم همین نگاه را به مساله داشته باشند.»
تاکید بورل و ریابکوف بر پایان حضور امريكا
در برجام
یکی از سناریوهای مدنظر دولت ترامپ برای مقابله با لغو تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان ادعای حضور این کشور در برجام و استفاده از حق مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌های پیشین علیه ایران است. برخی از تحلیلگران امريكایی ادعا می‌کنند که امريكا در قطعنامه 2231 به عنوان عضو برجام به رسمیت شناخته شده لذا می تواند از مکانیسم ماشه برای پرهیز از لغو تحریم تسلیحاتی ایران استفاده کند. این ادعا با واکنش‌های متفاوت روبه‌رو شده و به عنوان نمونه روسیه این ادعا را رد کرده است. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در نخستین واکنش به طرح این ادعا اعلام کرد که امريكا عضو برجام نیست اما به عنوان یکی از اعضای سازمان ملل متحد می‌تواند خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران شود.
مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره تلاش‌های اخیر دولت امريكا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران گفت: «از بیانیه ريیس‌جمهور ترامپ و یادداشت ریاست‌جمهوری امريكا در ماه مه گذشته مشخص است که آنها اعلام کرده‌اند به مشارکت خود در برجام خاتمه می‌دهند.می‌خواهم این را هم یادآوری کنم که امريكا از آن زمان به بعد در هیچ‌کدام از جلسات برگزارشده در چارچوب این توافق شرکت نکرده است. بنابراین، کاملاً روشن است که امريكا دیگر جزو اعضای مشارکت‌کننده در این توافق نیست اما ایالات متحده همانند هر یک از دیگر اعضای سازمان ملل متحد حق دارد خواستار تحریم تسلیحاتی شود.»
او با شاره به اینکه در متن قطعنامه ۲۲۳۱ تصریح شده که تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران ۵ سال بعد از «روز اجرای توافق» (۱۸ اکتبر ۲۰۱۵) برداشته خواهد شد، گفت: هر کدام از اعضای شوری امنیت می‌توانند به این شورا مراجعه کرده و خواستار رویه دیگری شوند. او در ادامه گفت: «بعد از آن باید ببینیم شورای امنیت چه تصمیمی خواهد گرفت.»
سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه اما نظر متفاوتی از مسوول سیاسی خارجی اتحادیه اروپا دارد. ریابکوف در تازه ترین گفت‌و‌گو در این‌باره می‌گوید:«درباره تمدید رژیم ویژه (تحریم) ارائه تجهیزات نظامی به جمهوری اسلامی ایران و همچنین فروش تسلیحات توسط ایران، [باید بگویم] که این پرونده در زمان قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بسته شد. این رژیم ویژه، بعد از دوره ۵ ساله در اکتبر ۲۰۲۰ منقضی می‌شود و هیچ انحرافی از این تصمیم وجود ندارد.امريكا پیش از اینکه درباره بندهای قطعنامه ۲۲۳۱ برای توسل به اهداف سیاسی خود صحبت کند، اول باید به اجرای کامل برجام بازگردد. اساساً، قطعنامه ۲۲۳۱ باید به صورت کامل اجرا شود. تمام کشورها باید متن و روح این قطعنامه را بدون هیچ استثنائی اجرا کنند. متاسفانه اکنون امريكا نه تنها به صورت دلخواه بخش‌هایی از این قطعنامه را اجرا می‌کند، بلکه دیگر کشورها را هم با تهدید به تحریم و محدودیت‌های دیگر، از اجرای این قطعنامه باز می‌دارد. این نمود دیگری از سیاست دیکتاتوری [امريكا] و رفتن تا لبه پرتگاه است. در سال‌های اخیر، ابزار سیاست خارجی امريكا فقط تحریم‌ها بود و ما دیگر هیچ تمایلی به مذاکره یا حل مشکلات از طریق میز مذاکره را [در آنها] مشاهده نمی‌کنیم.»