در هفته‌هاي اخير سامانه‌هاي اينترنتي نمايش فيلم، دو فيلم پر سر و صدا و بحث‌برانگيز «خروج» و «طلا» را اكران كرد و تجربه بحث‌برانگيزي را پشت‌سر گذاشت و از قرار معلوم تا حدودي در جذب مخاطب موفق هم بود. با اينكه قضاوت درباره چنين طرحي كه قدم‌هاي اوليه را طي مي‌كند جالب نيست اما به هر حال اين وسط پرسش‌هاي بي‌جوابي هم درباره ادامه مسير اين طرح وجود دارد كه مهم‌ترين آن اين است كه آيا سازندگان ديگر آثار سينمايي به نمايش فيلم‌شان به شكل آنلاين رضايت مي‌دهند؟ آيا اساسا طرح سينما آنلاين در هفته‌هاي آتي هم مي‌تواند پرمخاطب باشد؟ به همين بهانه سراغ چند فيلمسازي كه فيلم آماده نمايش دارند، رفتيم و از آنها درباره مزايا و معايب اين طرح پرسيديم كه از نظر مي‌گذرانيد.
سينما آنلاين قدرت را از سينما مي‌گيرد
واپسين ساخته سيروس الوند با نام «آن‌جا همان ساعت» كه محصول سال 97 است، قريب به دو سالي مي‌شود كه فرصت نمايش بر پرده سينماها را به دست نياورده است در حالي كه برنامه‌ريزي براي نمايش اين فيلم از خيلي وقت پيش انجام شده بود حالا با توجه به اينكه اين روزها بحث نمايش فيلم‌ها در سامانه‌هاي آنلاين داغ است از الوند پرسيديم كه آيا تمايل دارد فيلمش را به صورت اينترنتي اكران كند و با تكنولوژي همراه شود؟ كه او براي نمايش آنلاين فيلمش ابراز تمايل مي‌كند ولي تصميم قطعي و نهايي خود را مشروط به ارزيابي شرايط سينما آنلاين مي‌داند.
از قرار معلوم فيلم «آن‌جا همان ساعت» الوند قرار بوده 23 بهمن در سينماها نمايش داده شود ولي گويا بدون اينكه كسي او را در جريان اتفاقات قرار دهد فيلم ديگري را جايگزين فيلم او مي‌كنند، الوند براي صحبت درباره مزاياي سينما آنلاين ابتدا به وضعيت نمايش فيلم‌ها در سينماها گريزي مي‌زند و مي‌گويد: «نكته‌اي كه ديگر همه به آن اذعان داريم و مدام هم در مصاحبه و صحبت‌هاي‌مان مي‌گوييم اينكه تصميم نمايش فيلم‌ها در سينماي ايران با مافياي اكران است، يعني اين گروه هستند كه فيلم‌هاي اكران سينماها را
انتخاب مي‌كنند.
جمع افراد مافياي اكران از مدير سابق دولتي تشكيل شده تا پخش‌كننده، صاحب سينما و تهيه‌كننده. اين گروه مافيا هر فيلمي كه منافع خودشان در آن باشد را به نمايش درمي‌آوردند و به آن فيلم سرگروه خوب مي‌دهند و در اكران حمايت مي‌كنند ولي اگر فيلمي براي‌شان نفعي در بر نداشته باشد آن فيلم را به راحتي از اكران
كنار مي‌گذارند.»
حالا از نظر اين كارگردان مهم‌ترين خصوصيت مثبت سينما آنلاين كوتاه كردن دست مافيا از اكران است و سينما را از اعمال قدرت يك عده نجات مي‌دهد: «نكته مهم ديگر اينكه سينما آنلاين به لحاظ اقتصادي هم در شرايط كرونا و پساكرونا براي سينماي ايران سودمند است و بازگشت مالي براي فيلم‌ها دارد.»
به باور الوند در حال حاضر بيش از صد فيلم در صف اكران قرار دارند و منتظر بازگشايي سينماها هستند. سوال من اين است وقتي نوبت اكران به اين فيلم‌ها رسيد مگر چقدر مي‌توانند فروش داشته باشند؟ شما به اكران دي و بهمن فيلم‌ها در سينماها نگاه كنيد؟ جز اينكه فيلم مطرب توانست به چرخه مالي خوبي دست پيدا كند فيلم‌هاي ديگر
سودآور نبودند.
الوند همچنين در بخش ديگري از صحبت خود به امكان پايين مالي بيشتر خانواده‌ها اشاره مي‌كند و اينكه سينما آنلاين براي خانواده‌ها يك فرصت فيلم ديدن دسته‌جمعي فراهم مي‌كند: «سينما رفتن دردسرهاي خاص خودش را دارد، در نظر بگيريد يك خانواده پنج نفره براي تماشاي يك فيلم نزديك به صد و پنجاه هزار تومان هزينه مي‌كند (پول بليت و خريد تنقلات) و 6 ساعت از وقت خود را براي حضور در سينما (از رفت و آمد و ترافيك در شهر گرفته تا پيدا كردن پاركينگ) مي‌گذارند.» به عقيده الوند در شرايط اقتصادي فعلي قطعا براي خانواده‌ها صرف نمي‌كند كه چنين وقت و هزينه‌اي را تحمل كنند: «به اعتقاد من اكثر مخاطبان سينماها را جوان‌هايي تشكيل مي‌دهند كه اتفاقا در جشنواره هم پيگير فيلم‌ها و سينما هستند همچنين دانشجويان و آن دسته از كساني كه كارت استفاده از سينماها را دارند هم مخاطبان سينما هستند وگرنه براي خانواده سينما رفتن كمي شرايط سخت است از همين رو سينما آنلاين اين فرصت را براي آنها فراهم مي‌كند.»
الوند توضيح مي‌دهد كه دنيا به سمت تكنولوژي پيش مي‌‌رود و در آينده نزديك بعيد نيست كه حتي بسياري از مراسم‌ها و آيين‌ها به صورت آنلاين برگزار نشوند. از نظر او نوع زندگي امروز با شتاب فزاينده‌اي با دنياي مجازي همراه مي‌شود و از اين منظر سينما هم چاره‌اي ندارد با اين وضعيت كنار بيايد: «اي كاش به اين نكته هم دقت كنيم كه سينما آنلاين به رونق فيلم‌هاي روي پرده هم كمك مي‌كند، يعني وقتي تعداد كمتري فيلم متقاضي نمايش در سالن‌هاي سينما باشند و بخشي از فيلم‌ها در سينما آنلاين اكران شوند فضا براي فيلم‌هاي روي پرده باز مي‌شود و سينماداران و پخش‌كنندگان فرصت بيشتري به اكران فيلم‌ها مي‌دهند و فيلم زمان بيشتري روي پرده مي‌ماند.»
اما بحث قاچاق فيلم‌ها در شبكه نمايش خانگي هم نكته‌اي است كه از نظر الوند به سادگي نمي‌توان از آن عبور كرد، كارگردان فيلم «يك‌بار براي هميشه» مي‌گويد: «با تمام اميدي كه به نمايش آنلاين فيلمم دارم اما قضيه انتشار نسخه غيرقانوني فيلم‌ها به‌گونه‌اي است كه مرا دچار
ترديد مي‌كند.»
الوند در اينجاي بحث از نگراني و ناراحتي خود صحبت مي‌كند و آن اينكه قاچاق فيلم‌ها باعث خشنودي و خوشحالي مافيا در سينما مي‌شود: «قضيه مهم اين است كه مافيا وقتي مي‌بينند سازندگان آثار سينمايي از نمايش فيلم‌شان در شبكه‌هاي آنلاين منصرف مي‌شوند خوشحال مي‌شوند چون دوباره قدرت به آنها مي‌رسد و من هم نمي‌خواهم سرمايه‌گذار و فيلمم كه بيش از نيمي از سرمايه و نقدينگي فيلم را متقبل شده دچار ضرر و زيان مالي شود و از حضور در سينما پشيمان شود و مي‌خواهم مشوق او باشم و تمايل دارم او اين مسير را ادامه دهد لذا دچار ترديد هستم كه چه كنم.»
الوند در خلال صحبتش به نكته جالبي اشاره مي‌كند و آن اينكه انتشار نسخه دي‌وي‌دي قبل از اكران در بعضي كشورها مثل هند امكان تبليغاتي است و هندي‌ها تازه بعد از انتشار نسخه دي‌وي‌دي راغب به فيلم ديدن در سينماها مي‌شوند چون در كشور هند سينما رفتن همچنان جزو اولويت سرگرمي و تفريح مردم است و منسوخ نشده اما در ايران انتشار دي‌وي‌دي قبل از نمايش در سينماها باعث نگراني اهالي سينما مي‌شود.
با اين حال الوند سينما آنلاين را مسبب رونق سينما مي‌داند مشروط بر اينكه همه اهالي سينما با هم كمك كرده و همه با هم به مبارزه با قاچاق فيلم‌ها كمك كنند نه اينكه تعدادي از قاچاق فيلم‌ها خوشحال باشند.
سينما آنلاين را بلد نيستم
فيلم «تيغ و ترمه» به كارگرداني كيومرث پوراحمد هم يكي از ديگر فيلم‌هايي است كه محصول سال 97 است و تاكنون فرصت نمايش بر پرده سينماها را به دست نياورده، كيومرث پوراحمد در همين زمينه مي‌گويد: «اكران سال گذشته را از دست داديم و باتوجه به شرايطي كه كرونا بر كشور حاكم كرده بعيد به نظر مي‌رسد وضعيت سينماها به زودي مساعد شود و تازه اگر هم سالن‌ها باز شود فيلم تيغ و ترمه كهنه شده است پس از اين جهت به نظرم نمايش «تيغ و ترمه» در شبكه آنلاين مناسب‌ترين شيوه عرضه نمايش اين فيلم به حساب مي‌آيد. ولي اميدوارم نمايش آنلاين براي فيلمم شدني باشد چون ما پيش‌تر نسخه دي‌وي‌دي آن را پيش‌فروش كرديم.»
اين كارگردان در پاسخ به اين پرسش كه وضعيت نمايش فيلم‌ها را در شبكه‌هاي اينترنتي چطور ارزيابي مي‌كنيد، مي‌گويد كه اصلا و ابدا هيچ رابطه‌اي با اين شيوه نمايش ندارم و اصلا راه و روش كار كردن با آن را بلد نيستم: «هيچ‌وقت اهل فضاي مجازي نبوده و نيستم و نمي‌توانم با آن ارتباط برقرار كنم. باور كنيد آن‌قدر كتاب نخوانده، فيلم نديده و مطالب نانوشته دارم كه ديگر وقتي براي فضاي مجازي برايم باقي نمي‌ماند. ولي با نمايش فيلمم به شيوه آنلاين هيچ مخالفتي ندارم.»
امنيت در سينما آنلاين مهم است
اما براي حميدرضا قرباني كارگردان «مغز استخوان» كه فيلمش سال گذشته در جشنواره فيلم فجر با نظرات مختلفي همراه بود و مخاطبان زيادي را هم به خود جذب كرد چگونگي ديده شدن فيلم در فرآيند عرضه به مخاطب است كه اهميت پيدا مي‌كند، همچنين هزينه‌اي هم كه براي ساخته شدن فيلم صرف شده بايد برگشت پيدا كند، قرباني در همين راستا مي‌گويد: «مهم‌ترين نكته‌اي كه در حال حاضر درباره سينما آنلاين مطرح است اينكه هنوز اين طرح در كشور جانيفتاده وقتي هم فيلم‌ها روي سامانه‌هاي آنلاين قرار مي‌گيرند بلافاصله نسخه‌هاي قاچاق آنها در فضاي مجازي منتشر مي‌شود از اين جهت سينما آنلاين براي نمايش فيلم‌ها محل ترديد است، چراكه تهيه‌كننده‌اي كه براي فيلم سرمايه صرف كرده در اين چرخه متضرر مي‌شود.»
قرباني همچنين مي‌گويد: «ما فيلم مي‌سازيم براي پرده بزرگ در سينماها تا اينكه فيلم توسط مخاطب ديده شود ولي اگر قرار است وضعيت شيوع كرونا پيچيده شود و تعطيلي سينماها ادامه داشته باشد ما بايد شيوه‌هاي ديگري از نمايش و اكران را هم تست كنيم.»
مهم‌ترين نكته‌اي كه از نظر قرباني در سينما آنلاين مهم است اينكه فضاي مجازي محل امني براي فيلم‌ها باشد كه اين امنيت در حال حاضر وجود ندارد: «اين نكته را هم بايد بگوييم كه مشكلات مربوط به كپي فيلم‌ها دامنگير همه كشور‌هاست و نتفليكس هم با اين مشكل دست و پنجه نرم مي‌كند كه وقتي فيلم را پخش مي‌كند از روي آن كپي
بر مي‌دارند.»
سينما آنلاين فرصتي مغتنم
از نظر عباس اميني، كارگردان فيلم «كشتارگاه» فيلم‌هاي سينمايي بايد از مجراي درستي به نمايش درآمده و به مخاطب عرضه شوند كه همان اكران در سينماهاست ولي وقتي دنيا سيستم نمايش آنلاين فيلم را به رسميت مي‌شناسد و در حال حاضر شيوع ويروس كرونا همه سينماها را تعطيل كرده و مردم خانه‌نشين هستند و در ايران هم اين شيوه از نمايش كاركرد بهتري دارد و شكل بهتري از ديده شدن را فراهم مي‌كند ما فيلمسازان ناچاريم با وضعيت موجود كنار بياييم و با تكنولوژي همراه شويم. او مي‌گويد: «قطعا نمي‌توانيم منكر تاثير سالن‌هاي سينما در نحوه نمايش فيلم شويم اما مي‌توانيم اكران آنلاين فيلم‌ها را هم تجربه كنيم.» اميني به تحليل و ارزيابي شرايط موجود مي‌پردازد و توضيح مي‌دهد: «همه مي‌دانيم سال سختي به لحاظ اقتصادي
پيش رو داريم و اوضاع مالي كشور شرايط طبيعي و ايده‌آلي ندارد وقتي در وضعيت كنوني سينماها تعطيل است و هزينه توليد فيلم‌ها معطل مانده، به سرمايه‌گذار توليد فيلم هم حق بدهيم كه نگران بازگشت سرمايه‌اش باشد كه اگر اساسا بازگشت سرمايه‌اي در كار نباشد چرخه توليد فيلم معيوب مي‌ماند پس در وضعيت فعلي مناسب‌ترين راه براي رسيدن به اصل سرمايه نمايش آنلاين فيلم به حساب مي‌آيد.»
از آنجايي كه به احتمال زياد فيلم «كشتارگاه» به كارگرداني اميني يكي از گزينه‌هاي آتي سامانه‌هاي نمايش آنلاين فيلم‌هاست از اين كارگردان سوال پرسيديم در شرايطي كه نسخه غيرقانوني فيلم‌ها به سرعت در شبكه‌هاي مجازي منتشر مي‌شود آيا سازندگان نگران بازگشت سرمايه نيستند؟ كه او انتشار ناجوانمردانه نسخه قاچاق فيلم‌ها را ضعف بسيار بزرگ سينماي ايران مي‌داند كه باعث نگراني همه اهالي سينما براي امنيت فيلم‌هاي‌شان شده و مي‌گويد: «حتي قاچاق فيلم‌ها روي فروش خارجي فيلم‌ها هم تاثير بدي دارد و باعث مي‌شود كمپاني‌هاي خارجي ديگر تمايلي به خريد فيلم‌هاي ايراني نداشته باشند.»
اميني در ادامه با يادآوري اين نكته كه قلبا راضي به تصميم‌گيري براي نمايش فيلمش به صورت آنلاين نيست ولي با اين حال او واقعيت‌ها را در سينما درنظر مي‌گيرد و به اين نكته ما را ارجاع مي‌دهد كه بين توليد در سينما با تعداد سالن‌هاي سينما همخواني وجود ندارد و همين مساله باعث مي‌شود فرصت ديده شدن يكسان براي همه فيلم‌ها در سينما فراهم نشود: «وقتي عدالتي در نمايش فيلم‌ها نيست و در چرخه اكران، هر فيلمي كه توانايي مالي و تبليغاتي بالايي داشته باشد سينمادارها كشش و رغبت بيشتري به آن فيلم دارند آيا براي من سينماگر مستقلي كه فيلمم در بخش خصوصي توليد مي‌شود در ماجراي پيچيده اكران فرصت مناسبي به وجود مي‌آيد؟»
اين صحبت اميني گلايه و نارضايتي اغلب فيلمسازان را از سيستم اكران در ذهن تداعي مي‌كند كه در سال‌هاي گذشته زياد مطرح شده و حالا به نظر مي‌رسد نمايش آنلاين فيلم‌ها فرصت مغتنمي براي ديده شدن اين فيلم‌ها فراهم مي‌كند. اميني مي‌گويد: «اگر سينما آنلاين بازگشت مالي خوبي ندارد حداقل به رسالت سينما كه همانا ديده شدن فيلم‌هاست كمك مي‌كند وگرنه نمايش فيلم در سالن‌هاي سينما با انحصاري كه وجود دارد هم بازگشت مالي به سختي فراهم مي‌شد.»
از نظر اين كارگردان درآمد سالانه سينماي ايران با سالي دويست و پنجاه ميليارد تومان با ديگر صنعت‌هاي اقتصادي قابل قياس نيست و اينجاست كه دقيقا مشخص مي‌كند فيلمسازان بيشتر براي حيات اين صنعت تلاش مي‌كنند و سينما آنلاين هم در اين مسير مي‌تواند كمكي باشد.
اميني در ادامه صحبت به بازگشايي سالن‌هاي سينمايي با رعايت قوانين بهداشتي طي ماه آينده اشاره مي‌كند و اين پرسش را مطرح مي‌كند كه آيا با رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي حداقل 40درصد صندلي‌هاي سالن‌هاي سينما پر مي‌شود؟ آيا وضعيت اقتصادي مردم در شرايط فعلي امكان حضور آنها را در سينماها فراهم مي‌كند و آيا نگراني سلامتي باعث عدم حضور مردم در سالن‌هاي سينما نمي‌شود؟ همه اين موارد دست به دست هم مي‌دهد تا اميني كارگردان فيلم كشتارگاه گزينه نمايش آنلاين را مورد بررسي قرار دهد و به آن بيشتر فكر كند.