تاثيرات ويروس كرونا در خاورميانه
محمود فاضلي
ويروس كرونا در ميان كشورهاي خاورميانه تاثيرات سياسي و اقتصادي مهمي داشته و هر يك از كشورهاي سوريه، لبنان، عربستان، يمن، عراق، فلسطين و تركيه متاثر از آن بوده‌اند:
سوريه | سوريه تحريم‌هاي يكجانبه امريكا و اتحاديه اروپا در بحبوحه شيوع ويروس كرونا عليه اين كشور را غيرانساني توصيف مي‌كند چراكه اقدامات خصمانه امريكا و اروپا ظرفيت‌هاي مقامات بهداشتي سوريه را در مبارزه با اين ويروس محدود كرده است. دمشق مدعي است با وجود شرايط سختي كه توسط جنگ با تروريست‌ها و تحريم‌هاي ناعادلانه ايجاد شده، سوريه به خوبي شيوع ويروس كرونا را كنترل كرده است. به باور سوريه، دولت امريكا نه تنها از گروه‌هاي تروريستي در سوريه حمايت مي‌كند بلكه براي تحقق منافع خودخواهانه خود تروريسم اقتصادي، بهداشتي و سياسي به راه انداخته است. اما رسانه‌هاي بين‌المللي مخالف دولت سوريه، مدعي‌اند فقط در استان ادلب كه در دست مخالفان است يك ميليون آواره زير چادرها و در كنار يكديگر زندگي مي‌كنند و وضعيت بهداشتي در آنجا فاجعه‌آميز است. بيشتر بيمارستان‌ها در سوريه بر اثر جنگ داخلي ويران شده‌اند. امروز فقط 150 اتاق مراقبت‌هاي ويژه با اندكي دستگاه‌هاي تنفس مصنوعي در چند مدرسه ايجاد شده است. سازمان‌هاي امدادي تاكيد مي‌كنند كه اين ويروس به زودي به ادلب هم خواهد رسيد. اگر اين امر واقعيت پيدا كند، ادلب به بدترين منطقه ابتلا به ويروس كرونا در جهان تبديل خواهد شد.
لبنان| لبنان درگير بحران اقتصادي است و ارزش پول ملي اين كشور باز هم كاهش يافته است. بسياري از مردم مسبب اين امر را بانك مركزي و سياستمداران كه حتي در برابر ويروس كرونا هم ناكارآمد هستند، مي‌دانند. مالكان 5 بانك خصوصي حدود دو ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلار از سپرده‌هاي مردم را به خارج از اين كشور به ويژه سوييس منتقل كرده‌اند. مردم لبنان با تجمع در مقابل سفارت سوييس از دولت اين كشور خواستار بازگرداندن دارايي بانك‌هاي خصوصي، شخصيت‌هاي سياسي و مديران لبناني شده‌اند. مردم لبنان به رغم وجود ويروس كرونا باز هم به خيابان‌ها مي‌روند چراكه راه ديگري ندارند. اگرچه پليس در لبنان تاكنون توانسته از به وجود آمدن يك وضعيت مانند جنگ داخلي جلوگيري كند اما پرسش اينجاست كه تا چه زماني خواهد توانست، مانع از اين امر شود؟ قدرتمندان در اين كشور هم به جاي آنكه تلاش كنند تا وضعيت معيشتي مردم را اندكي بهتر كنند در حال مشاجره بر سر قدرت با يكديگرند. تنها دستاورد قدرتمندان در اين كشور پس از گذشت 15 سال از جنگ داخلي، بالا آوردن بدهي زياد براي كشور است. بدهي‌هاي بالاي دولت كه سومين كشور بدهكار جهان است موجب سقوط ارزش پول ملي لبنان شده است. مردم در لبنان پول‌هاي خود را به دلار تبديل مي‌كنند. ولي چون بانك‌ها امروز ديگر دلار ندارند، آنها براي خريد مايحتاج خود دلار خود را با نرخ دولتي كه خيلي كمتر از نرخ واقعي است، تبديل مي‌كنند و قيمت مايحتاج عمومي مرتبا در حال افزايش است. نگراني از اعتراضات داخلي در اين كشور همچنان وجود دارد. اين اعتراضات مانند اعتراضات مردم لبنان در پاييز سال گذشته مسالمت‌آميز نخواهد بود و اين نگراني وجود دارد روند گرسنگي، مردم را ترغيب به خشونت كند.
ويروس كرونا مي‌تواند، ضربه بزرگي به اقتصاد بيمار اين كشور بزند. معترضين معتقدند اگر در گذشته لبنان، سوييس خاورميانه بود اما امروز لبنان به ونزوئلاي خاورميانه تبديل شده است.
عربستان| تاكنون بيشترين مبتلايان به ويروس كرونا در اين كشور را كارگران خارجي از آسياي جنوبي يا پاكستان و مصر كه در اماكني با تراكم زياد با هم زندگي مي‌كنند، تشكيل مي‌دهند. ضمنا آنها را هم در آنجاها در قرنطينه قرار داده تا مبادا اين ويروس به مردم بومي سرايت كند. رسيدگي پزشكي به آنها هم كافي نيست. خاندان سلطنتي هم واكنش وحشت‌زده‌اي به اين ويروس نشان داده است. ويروس كرونا براي اين كشور مانند يك فاجعه است. پروژه توسعه اقتصادي اين كشور موسوم به پروژه 2030 به خاطر سقوط قيمت نفت ديگر امكان اجرايي شدن ندارد. مراسم حج امسال نيز كه هر ساله 15 ميليارد دلار به صندوق دولت وارد مي‌كرد نيز به احتمال زياد لغو خواهد شد. منتقدين، رهبران اين كشور را متهم به ناكارآمدي در ارتباط با مهار ويروس كرونا مي‌كنند. عربستان كه از كاهش بهاي نفت و شيوع ويروس كرونا آسيب ديده است، درصدد تعليق كمك هزينه‌هاي معيشتي و افزايش 3 برابري ماليات بر ارزش افزوده در اين كشور برآمده است. كمك هزينه‌هاي معيشتي از ابتداي ماه ژوئن به حال تعليق درخواهد آمد و ماليات بر ارزش افزوده از اوايل ماه ژوييه از 5 درصد به 15 درصد افزايش پيدا خواهد كرد.
يمن| ويروس كرونا در اين كشور با مقاومت ضعيفي روبه‌رو خواهد بود زيرا به خاطر سال‌ها جنگ و شيوع وبا در آنجا و سوءتغذيه، مردم اين كشور را خيلي ضعيف كرده است. در شهر ساحلي عدن در جنوب يمن، اين روزها خبر از كشته شدن افرادي به خاطر ابتلا به ويروس كرونا به گوش مي‌رسد هر چند كه وزير بهداشت و درمان- اگر اصلا بهداشت و درماني وجود داشته باشد- آن را تكذيب مي‌كند.
عراق| در عراق وضعيت تا حدودي مانند لبنان است. در اين كشور به رغم شيوع ويروس كرونا باز هم مردم عليه دولت به خيابان مي‌روند. مردم فقير معتقدند هيچ فرقي نمي‌كند كه آدم به خاطر گرسنگي يا ويروس كرونا بميرد. اين كشور به دليل مشكلات اقتصادي و هم‌اكنون به خاطر شيوع ويروس كرونا تحت فشار قرار گرفته است. تاكنون هم با صرفه‌جويي‌هاي زيادي كه ملت ديگر نمي‌تواند آنها را تحمل كند از ورشكستي جلوگيري به عمل آمده است. با سقوط قيمت نفت، دولت عراق درست مانند مقامات كردستان براي پرداخت حقوق كارمندانش با مشكلاتي روبه‌رو است. حكومت نظامي نيز وضعيت خانواده‌هاي فقير را كه با مشكلات كار كردن مواجه هستند، پيچيده كرده است. بسياري در انتظار تغييرات جديد سياسي در اين كشور هستند و اينكه آيا تغييرات جديد مي‌تواند، مانع از بحران‌هاي بي‌وقفه و طولاني شود. در پي نتايج بن‌بست سياسي و سقوط قيمت نفت لاجرم بحران سلامت، اقتصادي، امنيتي و قومي نيز اضافه شده و تهديدات داعش نيز همچنان وجود دارد. از روز گذشته استان‌هاي مركزي و جنوبي عراق كه از اول اكتبر 2019 شاهد اعتراض مردمي عليه فساد، بيكاري و خدمات عمومي به شكل تظاهرات، راه‌پيمايي، تحصن و اعتصاب بود و همين اعتراضات موجب استعفاي «عادل عبدالمهدي» نخست‌وزير وقت شد بار ديگر در برخي از شهرهاي عراقي مجددا از سر گرفته شده است. اين بار معترضان، مطالبات خود را از دولت «مصطفي الكاظمي» نخست‌وزير جديد پيگيري مي‌كنند.
فلسطين| ويروس كرونا تفاوتي بين اسراييلي‌ها و فلسطيني‌ها قائل نشده و اين ويروس در برابر ديوارها و سيم‌هاي خاردار دايمي بين دو طرف متوقف نشده است. شواهد نشان مي‌دهد، دو طرف به اين نتيجه رسيده‌اند كه فقط با همكاري مي‌توان عليه اين ويروس مبارزه كرد. اسراييل مدعي است، پزشكان فلسطيني و پرستاران را براي مقابله و مداواي مبتلايان به ويروس كرونا آموزش مي‌دهد و لوازم پزشكي به سرزمين‌هاي اشغالي ارسال مي‌كند. سازمان ملل كه اغلب از سياست‌هاي دولت اسراييل انتقاد مي‌كند، همكاري بين اسراييلي‌ها و فلسطيني‌ها را مورد تحسين قرار داده و آن را گامي در جهت رسيدن به صلح مي‌داند.
در حالي كه اسراييل داراي وسايل پزشكي مدرن و يك سيستم بهداشت و درمان مجهز است ولي چنانچه ويروس كرونا در حد گسترده در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين كه فاقد يك سيستم بهداشت و درمان كارآمد است، شيوع پيدا كند اين منطقه بحران جديدتري را شاهد خواهد بود. با آغاز شيوع كرونا بحران اقتصادي در ميان فلسطيني‌ها شدت گرفته است. فلسطيني‌هاي زيادي كه تاكنون از كرانه باختري براي كار به اسراييل مي‌رفتند به خاطر بسته شدن مرزها از سوي اسراييل عملا بيكار شده‌اند. تهديد از سوي اسراييل براي الحاق بخشي از كرانه باختري به خاك اسراييل وجود دارد.
تركيه | روند افزايشي تعداد مبتلايان ويروس كرونا در تركيه بعد از اعمال تدابير سختگيرانه دولت اين كشور براي مقابله با شيوع اين بيماري تا حدودي متوقف شده و تقربيا سير پايدار به خود گرفته است. تعداد كل مبتلايان به ويروس كرونا در تركيه به 137115 نفر و تعداد قربانيان آن نيز به 3739 نفر رسيده است. اردوغان مدعي است اگر مردم تركيه به دستورالعمل‌هاي پزشكي عمل كنند اين كشور زودتر از ديگران مي‌تواند ويروس كرونا را پشت سر بگذارد. اما شواهد نشان مي‌دهد به دليل سياست‌هاي اقتصادي اردوغان اين كشور راه دشواري در پيش دارد. اردوغان اگر بخواهد آينده سياسي خود را به خطر نيندازد بايد از هم پاشيدگي اقتصادي جلوگيري كند. گفته مي‌شود توريست‌هاي خارجي كه يكي از منابع مهم درآمد در تركيه هستند در آخر تابستان مي‌توانند به كشور بيايند.